زمانی ژاپۆنی: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

کەمێک بەر لە مێژووی زمانە کە دەزانرێت، یاخود کاتێک یەکەم جار لە [[ژاپۆن]] بەدی کەوت. بە ڵگەنامەبەڵگەنامە چینییەکانی سەدەی سێیەم ھەندێک وشەی ژاپۆنییان لەخۆگرتبوو. بەڵام پەرتووکە گرنگەکان ھەتاکوو سەدەی ھەشتەم بەدی نەکەوتن.

[[ژاپۆنی دێرین]] کۆنترین قۆناغی بەڵگه داری زمانی ژاپۆنییه. لەدەم بڵاوبوونەوەی [[بوزا]]دا، سیستمی نووسینی [[چینی]]ش بەرەو ژاپۆن ئاورده کرابوو. کۆنترین دەقه نووسراوەکانی ژاپۆن که دۆزراونەتەوه به زمانی چینی کلاسیکین، به ڵام لەوانەشه مەبەست لێیان خوێندنەوەیان بووبێت هەر به ژاپۆنی به بەکارهێنانی میتۆدی '''کانبون'''. هه ندێک له ملەم دەقه چینیانه دەستەڕۆیی ڕێزمانی ژاپۆنی نیشان دەدەن، وەکووەکوو ڕیزی وشه ( بۆ نموونه، دانانی کردار له دوای بکه ربکەر). ژاپۆنی دێرین هەروەها سیستمی مان یۆگانا بۆ نوسین بەکار دەهێنێت، که له سه رسەر فۆنتی [[کانجی]] دانراوه. بناغه کردنی له سه رسەر سیستمی مان یۆگانا، [[ژاپۆنی دێرین]] له ۸۸ بڕگه یبڕگەی دیاریکراو پێکدێت. بەهۆی هەموو ئەو بڕگه زیادانەوه، وا دەردەکەوێت که ژاپۆنی دێرین سیستمی بزوێنی له ژاپۆنی ئێستا زیاتر بووه- و بەڵکوبەڵکوو له 8٨ بزوێن پێک هاتووه. چەند مادەیەکی [[ڕێزمان]]ی ژاپۆنی دێرین هێشتا له زمانه نوێکەدا بەدی دەکرێت.

دەگوترێت ژاپۆنی مۆدێرن له [[سەدەی ئیدۆ]] و 1600 سەریهەڵدابێتسەریهەڵداوە. له سەدەی ئیدۆ، ئیدۆ(تۆکیۆی ئێستا) بوو بە گەورەترین شاری ژاپۆن،وژاپۆن، و زاراوەی ئیدۆ بوو به ژاپۆنی ستاندارد. له دوای کۆتاییهاتنی دەستبەسەری هاتن و چونی ژاپۆن له 1853دا،بەکارهێنانی1853دا، بەکارهێنانی وشەی زمانه ئەوروپییەکان بە ڕێژەیەکی بەرچاو زیادیان کردووە. لە سەدەی ١٩٤٥ تا ئێستا بەکارهێنانی وشە ئنگلیزییەکانیش بەهەمان شێوە زیادیان کردووە، بەتایبەتی ئەو وشانەی پەیوەندیان بە تەکنۆلۆژیاوە هەیەهەیە، کە زۆر جار لە [[ئەنیمێ|ئانمییەکاندا]] بەکار دێت.

هەرچەندە ژاپۆنی لە سەرتاسەری ژاپۆن و تەواوی قسەی پێ دەکرێت، بەڵام لە دەرەوەش بەهەمان جۆر بەکارهێندراوەبەکار هێندراوە. لە پێش و لە کاتی [[جەنگی جیهانی دووەم]]دا, ووە لەکاتی دەستبەسەرداگرتنی [[تایوان]] و [[کۆریا]]، هەروەها بەشێکی بچووکی [[چین]]، [[فلیپین]] و چەند دورگەیەکی دیکەی پاڵاو، تاکەکانی ئەو وڵاتانە فێری ژاپۆنی و هەروەها زمانی شانشینەکەش بوون. لەبەر ئەو هۆکارەش، چەندەها بەساڵاچووی ئەو وڵاتانە ئێستاش دەتوانن بە ژاپۆنی قسە بکەن.