ڕەزا شا: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
گەڕاندنەوەی پێداچوونەوەی 179941 لە لایەن 109.127.86.199 (وتووێژ)
له ئیران ئیران همیشه ره‌سمی بووه
ھێڵی ٢:
 
له‌ بنه‌ڕه‌تدا خه‌ڵكى '''ئاڵاشت''' له‌ ناوچه‌ى سوادكۆ پارێزگاى مازه‌نده‌رانه، له‌ تاران ژياوه‌. بووه‌ته‌‌ سه‌رباز له‌ له‌شكرى قۆزاقى تايبه‌ت له‌ ده‌وڵه‌تى قاجار, له‌ به‌ر لێهاتوويى سه‌ركردايه‌تى ئه‌م له‌شكره‌ى پێدراوه‌، ساڵى 1921 بووه‌ته‌ وه‌زيرى جه‌نگ له‌ ده‌وڵه‌تى قاجار. له‌ 1923 پۆستى سه‌رۆكوه‌زيرانى له‌ لايه‌ن شا ئه‌حمه‌دميرزاى قاجار پێدراوه. ساڵى 1925 ده‌سه‌ڵاتى بێهێزى قاجار‌ه‌كانى بنبڕ كرد و به‌ پشت به‌ستن به‌ سه‌ركرده‌ سه‌ربازيه‌كان خۆى كرد به‌ شاى ئێران.
پرۆسه‌ى چاكسازى له‌ ێران ده‌ستپێكرد بۆ گۆرينى روواله‌تى ئێران به‌ره‌و ده‌وڵه‌تێكى هاوچه‌رخ له‌ سه‌ر شێوه‌ى كه‌ماليه‌كانى توركيا. له‌ ده‌سه‌ڵاتدا ديكتاتۆر بوو. هه‌ميشه‌ له‌ كێشه‌دا بوو له‌گه‌ڵ مه‌رجه‌عه‌ ئايينيه‌كان كه‌ دژى چاكسازيه‌كانى ده‌وه‌ستان. ساڵى 1934 ناوى (ئێران)ى كرد به‌ ناوى ره‌سمى ده‌وڵه‌تىنیوه‌ده‌وڵه‌تى له زمانانی ئه‌وروپایی(وڵاتى فارس‌). ئێران به‌ واتاى خاكى ئاريه‌كان دێت. توانى ده‌سه‌ڵاتى ده‌وڵه‌ت بگه‌ڕينيته‌وه‌ بۆ هه‌رێمه‌ دووره‌كانى عه‌ره‌بنشينى خوزستان و لوڕستان و بلوچستان. هيتله‌ر و ئه‌تاتورك دوو نموونه‌ بوون كه‌ ره‌زا شا ده‌يويست چاويان لێ بكا بۆ بنياتنانى ده‌وڵه‌تێكى عيلمانى به‌هێز و نه‌ته‌وه‌يى، پارتێكى دامه‌زراند كه‌ ره‌وتێكى شۆفينى هه‌بوو به‌ ناوى (ئێرانى نوێ). كه‌ هيتله‌ر جه‌نگى راگه‌ياند، ره‌زا شا ده‌يويست لايه‌نگرى ئه‌ڵمانه‌كان بێت. بۆيه‌ ئينگليز و سۆڤيات له‌ ترسى په‌ره‌سه‌ندنى هه‌ر مه‌ترسيه‌كى نازيه‌كان، ئێرانيان داگير كرد و ره‌زا شا له‌ 1941 له‌ سه‌ر ده‌سه‌ڵات لادرا و ژيانى له‌ تاراوگه‌ى جۆهانسبيرگ (خوارووى ئه‌فريقيا) تا مردنى له‌ 1944 به‌ سه‌ر برد<ref>http://encyc.reefnet.gov.sy/?page=entry&id=262938</ref>. ‌
[[File:Rezā_Shāh_and_Mustafa_Kemal_Atatürk_in_1934.jpg|thumb|left|ره‌زاشا له‌گه‌ڵ ئه‌تاتورك]]