یارییەکانی ئۆڵۆمپیادی ھاوینە: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
تاگەکان: بەکارھێنانی نووسەی ناستاندارد دەستکاریی دیداری
لە ڕێگەی تووڵامراز دەستکاری کراوە
ھێڵی ٢:
{{داتابۆکس}}
 
'''یارییەکانی ئۆڵۆمپیادی هاوینەھاوینە''' ({{بە فەڕەنسی|Jeux olympiques d'été}}{{بە ئینگلیزی|Summer Olympic Games}}) بە یارییەکانی ئۆڵۆمپیاد یاخود ئۆڵمپیکیش ناسراوە، پاڵەوانیەتیەکیپاڵەوانییەتییەکی گەورەی نێودەوڵەتی فرە وەرزشییە بە شێوەیەکی ئاسایی چوار ساڵ جارێک لە وڵاتێک بەڕێوەدەچێت. یەکەمجار لە ساڵی ١٨٩٦ لە شاری ئەتینایدەتینای پایتەختی یۆنان بەڕێوەچوو و دوایین جاریش ئۆڵۆمپیادی هاوینەیھاوینەی ٢٠٢٠ کە لە ساڵی ٢٠٢١ لە شاری تۆکیۆی پایتەختی ژاپۆن بەڕێوەچوو ئەمەش بەهۆیبەھۆی بڵاوبوونەوەی ڤایرۆسی کۆڕۆنا. لێژنەی ئۆڵۆمپیادی نێودەوڵەتی سەرپەرشت و ڕێکخەری ئامادەکارییەکانی شاری خانەخوێ دەکات. لە هەرھەر پێشبڕکێیەکی ئۆڵۆمپیاددا مەدالیای زێڕ بە پلەی یەکەم دەبەخشرێت، مەدالیای زیو بە پلەی دووەم دەبەخشرێت، هەروەهاھەروەھا مەدالیای برۆنز بە پلەی سێیەم دەبەخشرێت؛ ئەم نەریتە لە ساڵی ١٩٠٤ دەستی پێکرد. یارییەکانی ئۆڵۆمپیادی زستانە بەهۆیبەھۆی سەرکەوتنی بەرچاوی ئۆڵۆمپیادی هاوینەھاوینە ڕێکخرا. ئەمەش وەک گەورەترین و بەناوبانگترین ڕووداوی نێودەوڵەتی فرە وەرزشی لە جیهانداجیھاندا سەیر دەکرێت.
 
ئۆڵۆمپیاد لە پڕۆگرامێکی ٤٢ پێشبڕکێی کەمتر لە ٢٥٠ وەرزشوانی پیاوان لە ١٤ وڵات لە ساڵی ١٨٩٦ بۆ ٣٠٦ پێشبڕکێ و ١١,٢٣٨١١٬٢٣٨ وەرزشوان (٦,١٧٩٦٬١٧٩ پیاو، ٥,٠٥٩٥٬٠٥٩ ژن) لە ٢٠٦ وڵات لە ساڵی ٢٠١٦ زیادی کردووە. ئۆڵۆمپیادی هاوینەھاوینە لەلایەن ١٩ وڵاتەوە لە پێنج کیشوەر میوانداری کراوە. چوار جار لە [[ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا|ئەمریکا]] ([[ئۆڵۆمپیادی ھاوینەی ١٩٠٤|١٩٠٤]]، [[ئۆڵۆمپیادی ھاوینەی ١٩٣٢|١٩٣٢]]، [[ئۆڵۆمپیادی ھاوینەی ١٩٨٤|١٩٨٤]]، و [[ئۆڵۆمپیادی ھاوینەی ١٩٩٦|١٩٩٦]])، سێ جار لە بەریتانیا ([[ئۆڵۆمپیادی ھاوینەی ١٩٠٨|١٩٠٨]]، [[ئۆڵۆمپیادی ھاوینەی ١٩٤٨|١٩٤٨]]، و [[ئۆڵۆمپیادی ھاوینەی ٢٠١٢|٢٠١٢]])، دوو جار لە [[یۆنان]] ([[ئۆڵۆمپیادی ھاوینەی ١٨٩٦|١٩٨٦]] و [[ئۆڵۆمپیادی ھاوینەی ٢٠٠٤|٢٠٠٤]])، [[فەڕەنسا|فەرەنسا]] ([[ئۆڵۆمپیادی ھاوینەی ١٩٠٠|١٩٠٠]] ، [[ئۆڵۆمپیادی ھاوینەی ١٩٢٤|١٩٢٤]] )، [[ئەڵمانیا]] ([[ئۆڵۆمپیادی ھاوینەی ١٩٣٦|١٩٣٦]] و [[ئۆڵۆمپیادی ھاوینەی ١٩٧٢|١٩٧٢]])، [[ئوسترالیا]] ([[ئۆڵۆمپیادی ھاوینەی ١٩٥٦|١٩٥٦]] و [[ئۆڵۆمپیادی ھاوینەی ٢٠٠٠|٢٠٠٠]]) و [[ژاپۆن]] ([[ئۆڵۆمپیادی ھاوینەی ١٩٦٤|١٩٦٤]] و [[ئۆڵۆمپیادی ھاوینەی ٢٠٢٠|٢٠٢٠]])، یەکی یەکجاریش لە [[سوێد]] ([[ئۆڵۆمپیادی ھاوینەی ١٩١٢|١٩١٢]])، [[بەلجیکا]] ([[ئۆڵۆمپیادی ھاوینەی ١٩٢٠|١٩٢٠]])، [[ھۆلەند|هۆلەند]] ([[ئۆڵۆمپیادی ھاوینەی ١٩٢٨|١٩٢٨]])، [[فینلاند]] ([[ئۆڵۆمپیادی ھاوینەی ١٩٥٢|١٩٥٢]])، [[ئیتالیا|ئیتاڵیا]] ([[ئۆڵۆمپیادی ھاوینەی ١٩٦٠|١٩٦٠]])، [[مەکسیک]] ([[ئۆڵۆمپیادی ھاوینەی ١٩٦٨|١٩٦٨]])، [[کەنەدا]] ([[ئۆڵۆمپیادی ھاوینەی ١٩٧٦|١٩٧٦]])، [[یەکێتیی سۆڤیەت|یەکێتی سۆڤیەت]] ([[ئۆڵۆمپیادی ھاوینەی ١٩٨٠|١٩٨٠]])، [[کۆریای باشوور]] ([[ئۆڵۆمپیادی ھاوینەی ١٩٨٨|١٩٨٨]])، [[ئیسپانیا]] ([[ئۆڵۆمپیادی ھاوینەی ١٩٩٢|١٩٩٢]])، [[چین]] ([[ئۆڵۆمپیادی ھاوینەی ٢٠٠٨|٢٠٠٨]]) و [[بەڕازیل|بەرازیل]] ([[ئۆڵۆمپیادی ھاوینەی ٢٠١٦|٢٠١٦]]).
 
لەندەن یەکەم شار بوو کە سێ جار میوانداری یارییەکانی ئۆڵۆمپیادی هاوینەیھاوینەی کرد، دواتر پاریس( بەهۆی(بەھۆی ئۆڵۆمپیادی ٢٠٢٤)، لۆس ئانجلەس، [[ئەتینا|ئەتیانای پایتەخت]] و تۆکیۆ کە هەریەکەیانھەریەکەیان دوو جار یارییەکانی تێدا بەڕێوەچووە. فەرەنسا ساڵی ٢٠٢٤ بۆجاری سێیەم میوانداری یاییەکانییایییەکانی ئۆڵۆمپیادی هاوینەھاوینە دەکات بەمەش دەبێتە هاوشانیھاوشانی لەندەن، لۆس ئانجلەسیش ساڵی ٢٠٢٨ میوانداری یارییەکانی هاوینەھاوینە دەکات بۆ پێنجەم جار لە مێژووی خۆیدا. تەنهاتەنھا پێنج وڵات لە هەمووھەموو یارییەکانی ئۆڵۆمپیادی هاوینەھاوینە بەشدارییان کردووە ئەوانیش: ئوسترالیا، فەرەنسا، بەریتانیا، یۆنان و سویسرا. بەریتانیا تاکە وڵاتە کە لە هەرھەر خولێکی ئۆڵۆمپیاد مەدالیایەکی زێڕی بەدەستهێناوەبەدەستھێناوە. ئەمریکا پێشەنگی ژماردنی میدالیاکانی ئۆڵۆمپیادی هاوینەیە،ھاوینەیە، و لە ١٨ خوولیخولی یارییەکان پێشەنگی خشتەی مەدالیاکانی گرتووە ،گرتووە، دوای ئەو یەکێتی سۆڤیەت (شەش جار)، و فەرەنسا، بەریتانیا، ئەڵمانیا، چین و 'تیمی یەکگرتوو' هەریەکەیانھەریەکەیان بۆ جارێک پێشەنگی مەدالیاکانی ئۆڵۆمپیادی هاوینەیانھاوینەیان گرتووە .
 
== خانەخوێکان ==
ئەمریکا تا ئێستا چوار جار میوانداری یارییەکانی ئۆڵۆمپیادی هاوینەیھاوینەی کردووە ،کردووە، یارییەکانی ساڵی ١٩٠٤ لە شاری سانت لویسی ویلایەتی میسۆری، [[ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا|ویلایەتەیەکگرتوەکانی ئەمریکا]] لە نێوان لە ١ی تەممووز تا ٢٣ تشرینی دووەمی ١٩٠٤ بەڕێوەچوو بەڕێوەچوو؛ یارییەکانی ساڵی ١٩٣٢ و ١٩٨٤ هەردووکیانھەردووکیان لە لۆس ئانجلەس لە ویلایەتی کالیفۆرنیا بەڕێوەچوون و یارییەکانی ساڵی ١٩٩٦ لە شاری [[ئەتڵانتا|ئەتڵانتای]]ی ویلایەتی جۆرجیا ئەنجامدرا. لۆس ئانجلەس ساڵی ٢٠٢٨ بۆ جاری پێنجەم میوانداری یارییەکانی ئۆڵۆمپیادی هاوینەھاوینە دەکات .
 
ساڵی ٢٠١٢ بەریتانیا بۆجاری سێهەمینسێھەمین لە مێژووی خۆیدا میوانداری یارییەکانی ئۆڵۆمپیادی هاوینەیھاوینەی لە لەندەن کرد، بەمەش بووە یەکەم شار کە سێ جار میوانداری یارییەکانی ئۆڵۆمپیادی هاوینەیھاوینەی کردبێت. شارەکانی لۆس ئانجلەس و پاریس و ئەسینا (بەبێ ساڵی ١٩٠٦) هەریەکەیانھەریەکەیان میوانداری دوو یاری ئۆڵۆمپیادی هاوینەیانھاوینەیان کردووە. لە ساڵی ٢٠٢٤ فەرەنسا بۆجاری سێهەم سێھەم لە پایتەختی وڵاتەکەیدا میوانداری ئۆڵۆمپیادی هاوینەھاوینە دەکات، بەمەش پاریس دەبێتە دووەم شار کە تا ئێستا سێ ئۆڵۆمپیادی هاوینەیھاوینەی تێدا بەڕێوەدەچێت.
 
هەریەکەھەریەکە لە ئوسترالیا، فەرەنسا، ئەڵمانیا، یۆنان و ژاپۆن هەموویانھەموویان دوو جار میوانداری یارییەکانی ئۆڵۆمپیادی هاوینەیانھاوینەیان کرد ( فەرەنسا و ئوسترالیا پلانیان هەیەھەیە لە ساڵانی ٢٠٢٤ و ٢٠٣٢دا میوانداری یارییەکانی ئۆڵۆمپیادی هاوینەھاوینە بکە، بۆجاری سێهەم سێھەم). تۆکیۆی ژاپۆن میوانداری ئۆڵۆمپیادی هاوینەیھاوینەی ٢٠٢٠ی کرد، و بووە یەکەم شار لە دەرەوەی ئەو نەتەوەیانەی کە زۆرینەیان ئینگلیزی زمان و ئەوروپین ئەورووپین دوو جار میوانداری ئۆڵۆمپیادی هاوینەھاوینە بکات، پاش ئەوەی لە ساڵی ١٩٦٤ بۆ یەکەمجار میوانداری یارییەکانی ئۆڵۆمپیادی هاوینەیھاوینەی کرد. هەروەهاھەروەھا هەرھەر یەکە لە بەلجیکا، بەرازیل، کەنەدا، چین، فینلاند، ئیتاڵیا، مەکسیک، هۆڵەندا،ھۆڵەندا، کۆریای باشوور، یەکێتی سۆڤیەت، ئیسپانیا و سوێد، یەکی یەکجار مافی میوانداری کردنی پاڵەوانیەتیەکەیپاڵەوانییەتییەکەی کردووە .[[ئاسیا|کیشوەری ئاسیا]] چوار جار میوانداری ئۆڵۆمپیادی هاوینەیھاوینەی کردووە: لە [[تۆکیۆ]] (١٩٦٤ و ٢٠٢٠)، [[سێئول|سێئۆل]] (١٩٨٨)، و [[پەکین]] (٢٠٠٨).
 
ئۆڵۆمپیادی ساڵی ٢٠١٦ لە [[ڕیۆ دێ ژانێرۆ]] بەرازیل، یەکەم ئۆڵۆمپیادی هاوینەھاوینە بوو کە لە ئەمریکای باشوور بەڕێوەچوو. تاکە دوو وڵاتی نیوەگۆی باشوور کە میوانداری ئۆڵۆمپیادی هاوینەیانھاوینەیان کردووە بریتین لە ئوسترالیا (١٩٥٦، ٢٠٠٠، و ٢٠٣٢ی داهاتووداھاتوو) و بەرازیل (٢٠١٦)، تا ئێستا ئەفریقا میوانداری هیچھیچ ئۆڵۆمپیادێکی هاوینەیھاوینەی نەکردووە.
 
== مێژوو ==
 
=== ساڵانی سەرەتایی ===
[[پەڕگە:1896_Olympic_opening_ceremony.jpg|وێنۆک|مەراسیمی کردنەوەی یەکەمین پاڵەوانیەتیپاڵەوانییەتی یارییەکانی ئۆڵۆمپیادی نوێ لە یاریگای پاناتینیک، ئەتینا،١٨٩٦دەتینا، ١٨٩٦]]
کاتێک پیێر دی کوبێرتین کە پێداگۆجی و مێژوونووسی فەرەنسی بیرۆکەی ڕێکخسننی پێشبڕکێیەکی نێودەوڵەتی بە کردار بیرۆکەی سەرھەڵدانی یارییەکانی ئۆڵۆمپیادی بنیاتناو سەرکەوتنی بەدەستھێنا لە بانگھێشتکردنی وەفدە بیانییەکان بۆ بەشداریکردن لە یارییەکانی ئۆڵۆمپیادئۆڵۆمپیاد، ،یەکەمیەکەم خوولیخولی یارییەکانی ئۆڵۆمپیاد لە ساڵی ١٨٩٦ لە [[ئەتینا|ئەتینای]]ی پایتەختی [[یۆنان|وڵاتی یۆنان]] بەڕێوەچووبەڕێوەچوو، ، تەنهاتەنھا ٢٤٥ (جێی مشتومڕە) وەرزشوان بەشداری تێدا کرد کە زیاتر لە ٢٠٠ کەسیان یۆنانی بوون ،بوون، چواردە وڵات (بەپێی لێژنەی ئۆڵۆمپیادی نێودەوڵەتی، ژمارەکە جێی مشتومەڕە) لە ڕەگەزی نێر بەشداریان کرد. پێشتر ڕووداوێکی نێودەوڵەتی بەم قەبار و شێوەیە ڕێک نەخرابوو. وەرزشوانانی ڕەگەزی مێینە ڕێگەیان پێنەدرا بەشداری پێشبڕکێکان بکەن،لەگەڵبکەن، لەگەڵ ئەوەش ژنێک بەناوی ستاماتا ڕێڤیتی، بێ گوێدانە یاساکانی ئەم خوولەخولە بەشداری پێشبڕکێی ماراسۆنی کرد بەبێ ئەوەی ناوی تۆمار بکرێت .[[ئۆڵۆمپیادی ھاوینەی ١٨٩٦|ئۆڵۆمپیادی هاوینەی ١٨٩٦]] کە بە فەرمی بە یارییەکانی ئۆڵۆمپیاد ناسراوە، ڕووداوێکی نێودەوڵەتی فرە وەرزشی بوو کە لە ٦ تا ١٥ی نیسانی ١٨٩٦ لە ئەتینایدەتینای پایتەختی یۆنان ئاهەنگیئاھەنگی کردنەوەی بەڕێوەچوو، یەکەم یاری ئۆڵۆمپیاد بوو کە لە سەردەمی نوێ ئەنجامدرا. لە ئاهەنگیئاھەنگی کردنەوەی پاڵەوانیەتیەکەپاڵەوانییەتییەکە نزیکەی ١٠٠ هەزارھەزار کەس ئامادەبوون. هەرچەندەھەرچەندە زۆرترین وەرزشوانی یۆنان بەشداریان کرد، بەڵام ئەمریکا زۆرترین جار لە ڕکابەرییەکان پلەی یەکەمی وەرگرت، بەشێوەیەک ١١ وەرزشوانی ئەمریکی لە پێشبڕکێکانیاندا پلەی یەکەمیان بەدەستهێنابەدەستھێنا لە بەرامبەردا وەرزشوانانی یۆنان ١٠جار پلەی یەکەمی لە یارییەکان بەدەستهێنا بەدەستھێنا.
 
شارەزایان مێژووی دروستبوونی ئۆڵۆمپیادی کۆن دەگەڕێننەوە بۆ ٧٧٦ ساڵ پێش زایین لە وڵاتی [[یۆنان]] بە  ئاماژەدان بەوەی کە لەسەر دیواری پەرستگاکان نوسراوە، کە چوار ساڵ جارێک یارییەکانی بەڕێوە دەچوون، بەڵام ھەندێکی تر لە شارەزایان مێژووی ئۆڵۆمپیادی کۆن دەگەڕێننەوە بۆ ١٤٠٠ ساڵ پێش زایین. ئەمەش هۆکارێکیھۆکارێکی گرینگ بوو بۆ هەڵبژاردنیھەڵبژاردنی وەک شاری میوانداری یەکەم ئۆڵۆمپیاد،لەئۆڵۆمپیاد، لە لە کۆنگرەیەکدا کە لەلایەن پیێر دی کوبەرتین لە پاریس ڕێکخرابوو، لە ٢٣ی حوزەیرانی ١٨٩٤دا، بە کۆی دەنگ وەک ئەتینادەتینا هەڵبژێردراھەڵبژێردرا. هەروەهاھەروەھا لەم کۆنگرەیەدا [[لیژنەی ئۆڵۆمپیادی نێودەوڵەتی|لێژنەی ئۆڵۆمپیادی نێودەوڵەتی]] دامەزرا.
 
سەرەڕای چەندین ئاستەنگ و گرفت، بەڵام ئۆڵۆمپیادی هاوینەیھاوینەی ١٨٩٦ وەک پاڵەوانیەتیەکیپاڵەوانییەتییەکی پێشکەوتوو ئاماژەی پێکرا. لە سەردەمی ئەو کات زۆرترین بینەر و ئامادەبووی هەبووھەبوو لە هەرھەر پێشبڕکێیەکی وەرزشی نێودەوڵەتی دا.دا؛ وەو یاریگای پاناتینایکۆ، یەکەم یاریگای گەورە لە سەردەمی نوێدا،زۆرتریننوێدا، زۆرترین ئامادەبووی هەبووھەبوو لەکاتی بەڕێوەچوونی یارییەکان. ئەوەی جێی خۆشحاڵی یۆنانیەکانیۆنانییەکان بوو بەدەستهێنانیبەدەستھێنانی پلەی یەکەم بوو لە کێبڕکێی ماراسۆن لەلایەن هاونیشتمانەکەیانھاونیشتمانەکەیان سپیریدۆن لویس. لە ماوەی ٢ کاتژمێر و ٥٨ خولەک و ٥٠ چرکەدا مەوداکەی تەواوکرد. کارل شومان وەرزشوانی زۆرانباز و لەشجوانی سەرکەوتوترین وەرزشوانی ئەڵمانی بوو کە توانی چوار جار پلەی یەکەمی بەدەستهێنابەدەستھێنا.
 
بەرپرسانی یۆنان و خەڵکی یۆنان بە جۆش و خرۆشەوە پێشوازیان لە یارییەکانی ئۆڵۆمپیاد دەکرد. ئەم هەستەشھەستەش لەلایەن زۆرێک لە وەرزشوانە بەشداربووەکان هەبوو،ھەبوو، بەشێوەیەک داوای ئەوەیان کرد کە ئەتینادەتینا پایتەخت ببێتە شاری میوانداری هەمیشەییھەمیشەیی ئۆڵۆمپیاد. بەڵام لێژنەی ئۆڵۆمپیادی نێودەوڵەتی پلانی وابوو کە خولەکانی خوولەکانی داهاتووداھاتوو بگۆڕن بۆ شارە جیاوازەکانی. .ئەوەبوو دووەم ئۆڵۆمپیاد لە پاریس بەڕێوەچوو.
[[پەڕگە:Francis_Field_1904.jpg|وێنۆک|یاریگای فرانسیس فیڵد لە زانکۆی واشنتۆن لە سانت لویس، لە کاتی ئۆڵۆمپیادی هاوینەیھاوینەی ١٩٠٤]]
[[پەڕگە:Dorando_Pietri_1908.jpg|وێنۆک|ساتی دۆڕانی دۆراندۆ پیتریپیتری، ، بەهۆیبەھۆی یارمەتیدانی بەرپرسانی چاودێری وەرزشوانان لە هەڵسانەوەھەڵسانەوە و دەستگرتنی بۆ تێپەڕاندنی هێڵەکەھێڵەکە.]]
دوای چوار ساڵ ئۆڵۆمپیادی هاوینەیھاوینەی ساڵی ١٩٠٠ لە پاریس زیاتر لە چوار هێندەیھێندەی وەرزشوانانی بۆ خۆی ڕاکێشا، لەنێویاندا ٢٠ ژن، کە بۆ یەکەمجار ڕێگەیان پێدرا بە فەرمی بەشداری بکەن، لە یارییەکانی کرۆکێت و گۆڵف و کەشتیوانی و تێنسدا. ئۆڵۆمپیادی هاوینەیھاوینەی ١٩٠٠ لەگەڵ پێشانگای جیهانیجیھانی پاریس تێکەڵ بوون و زیاتر لە ٥ مانگ بەردەوام بوون لە ١٤ی ئایارەوە بۆ ٢٨ی تشرینی یەکەم تا ئێستاش مشتومڕ لەسەر ئەوە هەیەھەیە کە کام ڕووداو بەڕاستی ئۆڵۆمپیاد بووە، بەو پێیەی لەو کاتەدا کەم یان تەنانەت هیچھیچ کام لە یارییەکان ئاگاداری پێشوەختەیان بڵاونەکرووبووە کە پێشبڕکێیەکی ئۆڵۆمپیادە. بەشێک لە وەرزشوانان ئاگاداری نەبوون لەوەی براوەی پێشبڕکێی ئۆڵۆمپیادن. یاخود لە پێشبڕکێیەکی ئۆڵۆمپیاد ڕکابەری دەکەن . ئەم خوولەیخولەی ئۆڵۆمپیاد ھیچ ئاھەنگی کردنەوە و داخستنی بۆ ئەنجام نەدرا. وەرزشوانانی فەڕەنسا زۆرترین مەدالیای ئۆڵۆمپیادیان بەدەستهێنابەدەستھێنا.
 
جەنگی ڕووسیا و ژاپۆن و سەختی گەیشتن بە سانت لویس هۆکارھۆکار بوو بۆ ئەوەی کە کەمترین وەرزشوانی پلە باڵا لە دەرەوەی ئەمریکا و کەنەدا بەشدارییان لە یارییەکانی ساڵی ١٩٠٤ نەکرد.
 
"«دووەمین یارییە نێودەوڵەتییەکانی ئۆڵۆمپیاد لە ئەسینای پایتەخت"»، وەک لەو کاتەدا پێی دەگوترا، لە ساڵی ١٩٠٦ بەڕێوەچوو. لە ئێستادا لێژنەی ئۆڵۆمپیادی نێودەوڵەتی بەفەرمی ئەم خوولەیخولەی ئۆڵۆمپیاد بە یەکێک لە خوولەکانیخولەکانی ئۆڵۆمپیادی هاوینەھاوینە ناناسێت، لەگەڵ ئەوەش زۆرێک لە مێژوونووسان بە درێژکراوەی زنجیرەی یارییەکانی ئۆڵۆمپیادی دەناسێنن و شانازیی بە یارییەکانی ساڵی ١٩٠٦ دەکەن وەک هۆکارێکھۆکارێک بۆ لەناو نەچوونی ئۆڵۆمپیاد . جگە لەوەی یارییەکان سەرکەوتووتر بوون لە یارییەکانی ساڵی ١٩٠٠ و ١٩٠٤، زیاتر لە ٨٥٠ وەرزشوان ڕکابەرییان کردووە.
 
یارییەکانی ئۆڵۆمپیادی ١٩٠٨ لە شاری [[لەندەن|لەندەنی]]ی[[شانشینی یەکگرتوو|شانشینی بەریتانیا]] لە ٢٧ی نیسان تا ٣١ تشرینی یەکەمی ١٩٠٨ بەڕێوەچوو. یەکەم جار بڕیار بوو ئەم خولەی یارییەکانی ئۆڵۆمپیاد، شاری [[ڕۆما|ڕۆمای]]،ی، [[ئیتالیا]] میوانداریی بکات بەڵام بەھۆی تەقینەوەی گڕکانی چیای ڤێسۆڤیۆس لە ساڵی ١٩٠٦ و مردنی ١٠٠٠ کەس توانایی ئیتاڵیا بۆ میوانداری کردنی یارییەکان لاواز بوو، بەو ھۆیەوە بەفەرمی بڕیاردرا یارییەکانی ئۆڵۆمپیادی ئەم خولە لە شاری لەندەن بۆ یەکەمجار لە مێژووی خۆیدا بەڕێوەبچێت.
 
لە [[ئۆڵۆمپیادی ھاوینەی ١٩٠٨|ئۆڵۆمپیادی ١٩٠٨]] ژمارەی بەشداربووان جارێکی دیکە بەرزبوونەوە، ٢٢ وڵات بەشداری ئەم خوولەیخولەی ئۆڵۆمپیادیان کرد، هەروەهاھەروەھا یەکەم ماراسۆن بە مەودای ئێستای ستاندارد کە ٤٢.١٩٥٤٢٫١٩٥ کم (٢٦ میل و ٣٨٥ یاردە) بوو ئەنجامدرا. یەکەم ماراسۆنی ئۆڵۆمپیاد لە ساڵی ١٨٩٦ ( تەنهاتەنھا بۆ پیاوان بوو) بە دووری ٤٠ کم (٢٤ میل و ٨٥ یارد) کرا. مەودای نوێی ماراسۆنەکە بۆ ئەوە هەڵبژێردراھەڵبژێردرا کە پێشبڕکێکە لەبەردەم شوێنیدانیشتنی بنەماڵەی شاهانەیشاھانەی بەریتانیا تەواو بێت. بەم شێوەیە ماراسۆنەکە ٤٠ کم (٢٤.٩٢٤٫٩ میل) بوو بۆ یەکەم یارییەکانی ساڵی ١٨٩٦، بەڵام دواتر تا ٢ کم (١.٢١٫٢ میل) گۆڕانکاری بەسەردا هاتھات بەهۆیبەھۆی بارودۆخی ناوخۆیی وەک شێوازی شەقام و یاریگاکان. لە شەش خوولیخولی یارییەکانی ئۆڵۆمپیاددا لە نێوان ساڵانی [[ئۆڵۆمپیادی ھاوینەی ١٩٠٠|١٩٠٠]] بۆ [[ئۆڵۆمپیادی ھاوینەی ١٩٢٠|١٩٢٠]]، ماوەی مەودای پێشبڕکێی ماراسۆن ئاڵوگۆڕی بەسەرهاتبەسەرھات. لە یارییەکاندا وەرزشوانانی بەریتانیا ١٤٦ مەدالیایان بەدەستهێنا،بەدەستھێنا، کە ٩٩ مەدالیای زیاتر بوو لە ئەمریکییەکانی کە پلەی دووەمی بەدەستهێنا ،بەدەستھێنا، ئەمەش باشترین ئەنجامی وەرزشوانانی بەریتانیا تا ئەمڕۆ.
 
لە پێشبڕکێی ماراسیۆنی ساڵی ١٩٠٨دا، ڕاکەری ئیتاڵی [[دۆراندۆ پیتری]] لە پێش سەرجەم یاریزانەکان چووە ناو یاریگا، نزیک بوو لە هێڵیھێڵی کۆتایی بەڵام ماندوویەتی و هیلاکیھیلاکی زۆری پێوە دیار بوو کەوتە سەر زەوی پێش ئەوەی بتوانێت هێڵیھێڵی کوتایی ببڕێت. بۆیە لەلایەن بەرپرسانی چاودێری وەرزشوانان یارمەتییاندا بۆ هەڵسانەوەھەڵسانەوە و تێپەڕاندنی هێڵیھێڵی کۆتایی،بەڵامکۆتایی، بەڵام بەهۆیبەھۆی ئەم کارەوە بێ بەشکرا لە خەڵاتەکان. [[جۆنی هایسھایس]] وەرزشوانی ئەمریکی دوای پیتری گەیشتە ناو یاریگا و پلەی یەکەم و مەدالیای زێڕی بەدەستهێنابەدەستھێنا. وەک قەرەبووی بێ بەشبوونی لە پلەی یەکەم و مەدالیای ئۆڵۆمپیاد، شاژنە ئەلێکساندرا جامێکی زیوی بەخشی بە پیتری. ماوەی پاڵەوانییەتییەکە ١٧٨ ڕۆژ بوو (شەش مانگ و چوار ڕۆژ) ئەمەش درێژترین و زۆرترین ماوە بوو لە مێژووی ھاوچەرخی ئۆڵۆمپیاد.
 
یارییەکانی ئۆڵۆمپیاد بەردەوام بوو لەگەشەکردن ،لەگەشەکردن، لە [[ئۆڵۆمپیادی ھاوینەی ١٩١٢|ئۆڵۆمپیادی هاوینەی ١٩١٢]] شاری [[ستۆکھۆڵم|ستۆکھۆڵمی]]ی [[سوێد]] کە لە ٥ی ئایار بۆ ٢٧٧ی تەممووزی ١٩١٢ بەڕێوەچوو. ،٢٨٢٨ وڵات و ٢٤٠٧ وەرزشوان کە ٤٨٨ لە کچان و ژنان بوون بەشداریان کرد. ئۆڵۆمپیای هاوینەیھاوینەی ستۆکهۆڵمستۆکھۆڵم یەکەم ئۆڵۆمپیاد بوون کە بیرۆکەی ڕەسەنی پیێر دی کوبێرتین بەدیهێنابەدیھێنا. بۆ یەکەمجار لە دوای دەستپێکردنی یارییەکان لە ساڵی ١٨٩٦، وڵاتانی پێنج کیشوەر لە ئۆڵۆمپیادەکە بەشداریانکرد. بڕیاربوو ئۆڵۆمپیادی هاوینەیھاوینەی ١٩١٦ لە بەرلین پایتەختی ئەڵمانیا بەڕێوەبچێت بەڵام بەهۆی بەھۆی دەستپێکردنی جەنگی جیهانیجیھانی یەکەم هەڵوەشایەوە ھەڵوەشایەوە.
 
=== سەردەمی نێوان جەنگەکان ===
دوای تەواوبوونی جەنگی جیهانیجیھانی یەکەم جارێکی دیکە یارییەکانی ئۆڵۆمپیاد دەستی پێکردەوە ،پێکردەوە، یارییەکانی ئۆڵۆمپیادی ئەنتۆێرپ لە ساڵی ١٩٢٠ لە بەلجیکا کە بەهۆیبەھۆی جەنگەوە زیانی بەر شارەکە کەوتبوو بەڵام چەندین ژمارەی پێوانەیی لەم ئۆڵۆمپیادە تۆمارکران،لەمتۆمارکران، لەم ئۆڵۆمپیادە ٢٩ وڵات بەشدارییان کرد ،کرد، ساڵی ١٩٢٤ ئۆڵۆمپیاد لە پاریس بەڕێوەچووبەڕێوەچوو، ،.ڕێوڕەسمی کردنەوەی پێشبڕکێکە لە ٥٥ی تەممووز بەڕێوەچوو، بەڵام ھەندێک پێشبڕکێ پێشتر لە ٤ی ئایار دەستیان پێکردبوو. ئەم پاڵەوانێتییە دووەمجار بوو کە شاری پاریس میوانداری بکات (دوای ساڵی [[ئۆڵۆمپیادی ھاوینەی ١٩٠٠|١٩٠٠]])، بەمەش بووە یەکەم شار کە دوو جار میوانداری ئۆڵۆمپیاد بکات. یەکێک لە ژمارە پێوانەییەکانیپێوانەیییەکانی ئەم ئۆڵۆمپیادە ڕاکەری فینلەندی پاڤۆ نورمی تۆماری کرد،کاتێککرد، کاتێک توانی پێنج مەدالیای ئەم ئۆڵۆمپیادە بەدەستبهێنێتبەدەستبھێنێت کە دوانیان لە پێشبڕکێی ١٥٠٠ مەتری و ٥٠٠٠مەتری پیاوان بوون. لەم خولەی ئۆڵۆمپیادا ٣٠٨٩ (٢٩٥٤ پیاو، ١٣٥٥ ژن) وەرزشوان لە ٤٤ نەتەوەی جیا بەشداریان کرد. وەرزشوانانی ئەمریکا زۆرترین میدالیای زێڕیان بەدەستھێنا کە ٤٥ مەدالیابوو ھەروەھا پلەی یەکەمیشیان وەرگرت بە کۆکردنەوەی ٩٩ مەدالیای گشتی .
 
لە ٢٨ی تەممووز ئاھەنگی کردنەوەی یارییەکانی ئۆڵۆمپیادی هاوینەیھاوینەی ١٩٢٨ لە شاری ئەمستەردامی پایتەختی هۆلەندھۆلەند بەڕێوەچوو.<ref>{{Cite web|title=Amsterdam 1928 Olympic Games {{!}} Britannica|url=https://www.britannica.com/event/Amsterdam-1928-Olympic-Games|access-date=2022-05-18|website=www.britannica.com|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|title=The 1928 Olympic Games in Amsterdam|url=https://www.europeana.eu/en/blog/the-1928-olympic-games-in-amsterdam|access-date=2022-05-18|website=www.europeana.eu|language=en-GB}}</ref>یەکەم ئۆڵۆمپیاد بوو کە ڕێگای بە مێینەکان دا لە یارییەکانی گۆڕەپان و مەیدان بەشداری بکەن ،بکەن، هەروەهاھەروەھا بۆ یەکەمجار سپۆنسەری پاڵەوانیتیەکەپاڵەوانیتییەکە کرا لەلایەن ،لەلایەن، کۆمپانیای کۆکاکۆلا. ٤٦ وڵات بەشداربوون لەم ئۆڵۆمپیادە کە بەشێکیان بۆ یەکمجار بوو بەشداری بکەن . ئۆڵۆمپیادی ساڵی ١٩٣٢ی لۆس ئانجلەس بەهۆی بەھۆی بێبازاڕیی مەزن کاریگەری بەرچاوی هەبووھەبوو لەسەر پاڵەوانیەتیەکە،پاڵەوانییەتییەکە، ئەمەش بووە هۆیھۆی کەمبوونەوەی ژمارەی ڕکابەر و وڵاتە بەشداربووەکان.
 
یارییەکانی ئۆڵۆمپیادی بەرلین لە ساڵی ١٩٣٦ لەلایەن حکومەتیحکوومەتی ئەڵمانیاوە وەک دەرفەتێکی زێڕین بۆ بەرەوپێشبردنی ئایدۆلۆژیای نازیزم سەیرکرا. پارتی نازی دەسەڵاتدار، لینی ریفێنستالیڕیفێنستالی سینەماکاری ڕاسپارد بۆ وێنەگرتنی کاتی یارییەکان، شێوەیەکی بەرفراوان ڕێکخستن و ئامادەکارییەکانی ئەم خوولەیخولەی ئۆڵۆمپیاد لەو سەردەمە با شاکارێک وەسف دەکرێت ،دەکرێت، بۆیەکەم جار یارییەکان لە تەلەڤیزیۆن نیمایشکرا و پەخشی ڕادیۆی بۆ گواستنەوەی یارییەکان گەیشتە ٤١ وڵات.<ref>{{Cite web|title=The Nazi Olympics -1936 Berlin Olympic Games|url=https://encyclopedia.ushmm.org/content/en/article/the-nazi-olympics-berlin-1936|access-date=2022-05-20|website=encyclopedia.ushmm.org|language=en}}</ref> لەم خولەدا ٤٩ وڵات بەشداری ئۆڵۆمپیادی بەرلینیان کردووە، لەکاتێکدا لە ساڵی ١٩٣٢دا ٣٧ وڵات بەشدارییان کردووە، پێنج وڵات یەکەم جار بەشداری ئۆڵۆمپیادی فەرمی خۆیان لەم یارییانەدا کرد ئەوانیش ئەفغانستان، بەرمودا، بۆلیڤیا، کۆستاریکا و لیختنشتاین. ٣٩٦٣ (٣٦٣٢ پیاو، ٣٣١ ژن) وەرزشوان بەشداریان کرد. جێسی ئۆوێنزی ئەمریکی لە پێشبڕکێکانی ڕاکردنی خێرا و بازدانی درێژدا چوار میدالیای زێڕی بەدەستھێنا، بەمەش بووە یەکێک لە سەرکەوتووترین وەرزشوانە بەشداربووەکانی ئۆڵۆمپیاد،<ref>{{Cite web|title=Jesse Owens {{!}} Biography, Olympics, Medals, & Facts {{!}} Britannica|url=https://www.britannica.com/biography/Jesse-Owens|access-date=2022-05-20|website=www.britannica.com|language=en}}</ref>هەروەهاھەروەھا لە ئۆڵۆمپیادی بەرلین لە ساڵی ١٩٣٦دا بۆ یەکەمجار هەڵکردنی ھەڵکردنی مەشخەڵی رێلەیڕێلەی هاتەھاتە ئاراوە. کە دواتر وەک سمبوولی ئۆڵۆمپیاد لەسەرجەم خوولەکانیخولەکانی دواتر بەکارهات ،بەکارھات، لە ڕێوڕەسمی کردنەوەی یارییەکان بە هەڵکردنیھەڵکردنی مەشخەڵ دەستپێدەکات.
 
بەهۆیبەھۆی جەنگی جیهانیجیھانی دووەمەوە، یارییەکانی ساڵی ١٩٤٠ (کە بڕیار بوو لە تۆکیۆ بەڕێوەبچێت و لەگەڵ سەرهەڵدانیسەرھەڵدانی جەنگدا بە شێوەیەکی کاتی گواسترایەوەب بۆ ھێلسینکی) هەڵوەشایەوەھەڵوەشایەوە. بڕیار بوو یارییەکانی ساڵی ١٩٤٤ لە لەندەن بەڕێوەبچێت بەڵام هەڵوەشایەوە؛ھەڵوەشایەوە؛ بەهۆیبەھۆی جەنگی جیهانیجیھانی دووەم لەبری ئەوە لەندەن مافی میوانداریکردنی یەکەم ئۆڵۆمپیادی دوای جەنگی کرد لە ساڵی ١٩٤٨.
 
=== دوای جەنگی جیهانیجیھانی دووەم ===
یەکەم یارییەکانی ئۆڵۆمپیاد دوای جەنگ لە ساڵی ١٩٤٨ لە لەندەن بەڕێوەچوو، ئەڵمانیا و ژاپۆن بەشدارییان تێدا نەکرد بەهۆیبەھۆی تاوانەکانیان لە جەنگدا. خانمە وەرزشوانی هولەندیھولەندی فانی بلانکەرز-کۆین لە یارییەکانی گۆڕەپان و مەیدان چوار میدالیای زێڕی بەدەستهێنابەدەستھێنا لە سێ پێشبڕکێی ڕاکردنی خێرا ،خێرا، بازدان . ئەمەش هەمانھەمان دەستەکەوتی جێسی ئۆوێنزی وەرزشوانی ئەمریکی بوو لە ئۆڵۆمپیادی ١٩٣٦ی بەرلین.
 
لە یارییەکانی ئۆڵۆمپیادی ساڵی ١٩٥٢ لە ھێلسینکی تیمی یەکێتی سۆڤیەت بۆ یەکەمجار بەشداری کرد و یەکسەر بوو بە یەکێک لە تیپە باڵادەستەکان (هەمھەم لە ڕووی ژمارەی مەدالیای زێڕ و کۆی گشتی مەدالیەکانمەدالییەکان پلەی دووەمیان بەدەستهێنابەدەستھێنا). [[ئیمیل زاتۆپێک]] ی [[چێکۆسلۆڤاکیا|چێکۆسلۆڤاکیای]] ی وەرزشوانی گۆڕەپان و مەیدان، کە توانی لە ڕاکردنی مەودای ٥٠٠٠مەتری و ١٠هەزار١٠ھەزار ماتری و ماراسۆن پلەی یەکەم و مەدالیای زێڕ بباتەوە ،بباتەوە، پێشتریش لە ئۆڵۆمپیادی ١٩٤٨ مەدالیایەکی زێڕ و زیوی بەدەستهێنابووبەدەستھێنابوو.
 
یارییەکانی مێلبۆرن لە ساڵی ١٩٥٦ تا ڕادەیەکی زۆر سەرکەوتوو بوون، جگە لە یارییەکانی ئاو پۆلۆی (تۆپی دەستی ناو ئاو ) بەتایبەت لەکاتی یاریی نێوان هەنگاریاھەنگاریا و یەکێتی سۆڤیەت، کە لەشکرکێشی سۆڤیەت بۆ سەر هەنگاریاھەنگاریا بووە بووە هۆیھۆی یاریکردنی ڕقاوی و تووند لە نێوان هەردووھەردوو هەڵبژاردەداھەڵبژاردەدا کە لە کۆتاییدا بە سەرکەوتنی هەنکاریاھەنکاریا بە چوار گۆڵی بێ بەرامبەر کوتایی هات ھات.بەهۆی بەھۆی بڵابوونەوەی ڤایرۆسی ناو دەم لە نێوئاژەڵەکان لە بەریتانیا و یاسا توندەکانی کەرەنتینەکردنی ئوسترالیا، چالاکییەکانی ئەسپسوار لە ستۆکهۆڵمستۆکھۆڵم بەڕێوەچوو.
یەکەم یارییەکانی ئۆڵۆمپیاد دوای جەنگ لە ساڵی ١٩٤٨ لە لەندەن بەڕێوەچوو، ئەڵمانیا و ژاپۆن بەشدارییان تێدا نەکرد بەهۆی تاوانەکانیان لە جەنگدا. خانمە وەرزشوانی هولەندی فانی بلانکەرز-کۆین لە یارییەکانی گۆڕەپان و مەیدان چوار میدالیای زێڕی بەدەستهێنا لە سێ پێشبڕکێی ڕاکردنی خێرا ، بازدان . ئەمەش هەمان دەستەکەوتی جێسی ئۆوێنزی وەرزشوانی ئەمریکی بوو لە ئۆڵۆمپیادی ١٩٣٦ی بەرلین.
 
ئۆڵۆمپیادی هاوینەیھاوینەی ١٩٦٠ لە ٢٥ی ئاب تا ١١ی ئەیلوولی ١٩٦٠ لە [[ڕۆما|ڕۆمای]]ی لازیۆی [[ئیتالیا|ئیتاڵیا]]<nowiki/>بەڕێوەچوو. ڕۆما پێشتر بۆ بەڕێوەبردنی یارییەکانی ئۆڵۆمپیادی ھاوینەی ١٩٠٨ دەستنیشانکرابوو، بەڵام دوای تەقینەوەی چیای ڤیزۆڤیۆس لە ساڵی ١٩٠٦ لە شارەکە ھیچ ڕێگەیەکی دیکەی نەبوو جگە لە ڕەتکردنەوە و گواستنەوەی ئەو شەرەفە بۆ شاری لەندەن. لەم ئۆڵۆمپیادە کاسیۆس کلەی کە دواتر بە محەمەدمحەممەد عەلی ناسرا لەتەمەنی ١٨ ساڵی بەشداری کرد و مەدالیای زێڕی لە کێشی سووک بەدەستهێنابەدەستھێنا، ، محەمەدمحەممەد علی کلای لە ساڵی ١٩٧٥ مەدالیاکەی فڕێداوەتە ناو ڕووباری ئۆهای ئۆھای دوای ئەوەی لە چێشتخانەیەک لە شارۆچکەی زێدی خۆی لە شاری لویسڤیل لە ویلایەتی کێنتاکیی ئەمریکا ڕەتدەکرایەوەڕەتدەکرایەوە، ، بەهۆیبەھۆی ڕەزگەزپەرستییەوە. دوای ٣٦ ساڵ لە ئۆڵۆمپیادی ساڵی ١٩٩٦ لە ئەتڵانتا مەدالیای نوێی پێبەخشرا. یەکێک لە ڕووداوە سەرنجڕاکێشەکانی یارییەکانی ئۆڵۆمپیادی ساڵی ١٩٦٠دا بریتی بوون لە بەدەستهێنانیبەدەستھێنانی مەدالیای زێڕ لە پێشبڕکێکانی ١٠٠ مەتر و ٢٠٠ مەتر و ٤ × ١٠٠ مەتر ڕیلە لەلایەن خانمە وەرزشوانی ئەمریکی ویلما ڕودۆڵف .
لە یارییەکانی ئۆڵۆمپیادی ساڵی ١٩٥٢ لە ھێلسینکی تیمی یەکێتی سۆڤیەت بۆ یەکەمجار بەشداری کرد و یەکسەر بوو بە یەکێک لە تیپە باڵادەستەکان (هەم لە ڕووی ژمارەی مەدالیای زێڕ و کۆی گشتی مەدالیەکان پلەی دووەمیان بەدەستهێنا). [[ئیمیل زاتۆپێک]] ی [[چێکۆسلۆڤاکیا|چێکۆسلۆڤاکیای]] وەرزشوانی گۆڕەپان و مەیدان، کە توانی لە ڕاکردنی مەودای ٥٠٠٠مەتری و ١٠هەزار ماتری و ماراسۆن پلەی یەکەم و مەدالیای زێڕ بباتەوە ، پێشتریش لە ئۆڵۆمپیادی ١٩٤٨ مەدالیایەکی زێڕ و زیوی بەدەستهێنابوو.
 
یارییەکانی ئۆڵۆمپیادی هاوینەیھاوینەی ١٩٦٤ لە ١٠ تا ٢٤ی تشرینی یەکەمی ١٩٦٤ لە [[تۆکیۆ|تۆکیۆی]]ی پایتەختی [[ژاپۆن]] بەڕێوەچوو، تۆکیۆ مافی ڕێکخستنی [[ئۆڵۆمپیادی ھاوینەی ١٩٤٠|ئۆڵۆمپیادی ھاوینەی ١٩٤٠ی]]ی پێبەخشرابوو، بەڵام بەھۆی لەشکرکێشی ژاپۆنەوە بۆ سەر [[چین]] مافی ڕێکخستنی لێ سەندرایەوە و گواسترایەوە بۆ [[ھێلسینکی]]، بەهۆیبەھۆی پێشکەوتنەکانی تەکنەلۆژیا و بواری پەیوەندی جێگای سەرنج بوو . یەکەم ئۆڵۆمپیاد بوو کە لە سەرانسەری جیهانداجیھاندا لە تەلەفزیۆنەکانداتەلەڤیزیۆنەکاندا پەخشکران ،پەخشکران، یارییەکانی ساڵی ١٩٦٤ خاڵی وەرچەرخان بوو لە زیاتر زە جیهانجیھان بوونی پاڵەوانییەتیەکە پاڵەوانییەتییەکە. جودۆ بۆ یەکەمجار وەک یارییەکی فەرمی لە ئۆڵۆمپیادەکە ناسێنرا، و وەرزشوانی جودۆ هۆلەندیھۆلەندی ئەنتۆن گیسینک لە یاری کۆتایی بەشی کێشی کراوەدا سەرکەوتنی بەدەستهێنا،بەدەستھێنا، لە ڕکابەرە ژاپۆنییەکەی ئاکیۆ کامیناگای بردەوە ،بردەوە، ئەمەش جێگای سەرنج و کاردانەوەی هاندەرانیھاندەرانی ژاپۆنی بوو .
یارییەکانی مێلبۆرن لە ساڵی ١٩٥٦ تا ڕادەیەکی زۆر سەرکەوتوو بوون، جگە لە یارییەکانی ئاو پۆلۆی (تۆپی دەستی ناو ئاو ) بەتایبەت لەکاتی یاریی نێوان هەنگاریا و یەکێتی سۆڤیەت، کە لەشکرکێشی سۆڤیەت بۆ سەر هەنگاریا بووە بووە هۆی یاریکردنی ڕقاوی و تووند لە نێوان هەردوو هەڵبژاردەدا کە لە کۆتاییدا بە سەرکەوتنی هەنکاریا بە چوار گۆڵی بێ بەرامبەر کوتایی هات .بەهۆی بڵابوونەوەی ڤایرۆسی ناو دەم لە نێوئاژەڵەکان لە بەریتانیا و یاسا توندەکانی کەرەنتینەکردنی ئوسترالیا، چالاکییەکانی ئەسپسوار لە ستۆکهۆڵم بەڕێوەچوو.
 
یارییەکانی ئۆڵۆمپیادی هاوینەیھاوینەی ١٩٦٨ لە ١٢ تا ٢٧ی تشرینی یەکەمی ١٩٦٨ لە [[مەکسیکۆ سیتی]]<nowiki/>لە [[مەکسیک]] بەڕێوە چوو. ئەمە یەکەم جار بوو لە [[ئەمریکای لاتینی|ئەمریکای لاتین]] میوانداری یارییەکانی ئۆڵۆمپیادی هاوینەھاوینە کرا  و یەکەم ئۆڵۆمپیادیش بوو کە لە وڵاتێکی ئیسپانی زماندا ئەنجام درا. چەند ڕووداوێکی سەرنج ڕاکێشی تێدا ڕوویدا. لە ئاهەنگیئاھەنگی خەڵاتکردنی مەدالیاکان لە پێشبڕکێی ڕاکردنی ٢٠٠ مەتری پیاوان، وەرزشوانانی ڕەشپێستی ئەمریکی تۆمی سمیس (زێڕ) و جۆن کارلۆس (برۆنزی) هەڵوێستیانھەڵوێستیان بۆ مافە مەدەنیەکانمەدەنییەکان دەڕبڕی بە بەرزکردنەوەی دەستیان بەشێوەی کۆڵەمستی بەرزکراو یاخود کۆڵە مستی گرێدراو کە دەستکێشی ڕەش و گۆرەوی ڕەشیان لەبەرکرد لەبری پێڵاو. هەروەهاھەروەھا ڤێرا چاسلاڤسکا خانمە وەرزشوانی جمناسیک، وەک ناڕەزایەتییەک بەرامبەر بە لەشکرکێشی سۆڤیەت بۆ سەر چیکوسلۆڤاکیا لە ساڵی ١٩٦٨ ،١٩٦٨، لەکاتی ئاهەنگیئاھەنگی خەڵاتکردنی مەدالیاکان سەری خۆی بۆلای ڕاست دانەواند و سەیری بەرزکردنەوەی ئاڵاکانی نەکرد لەکەتی ژەنینی سرودی نەتەوەی یەکێتی سۆڤیەت ئەمەش کاردانەوەی زۆری لێکەوتەوەلێکەوتەوە، ،وەکوەک پاڵەوانێکی چیکۆسۆلۆڤاکی گەڕایەوە وڵات بەڵام لەلایەن حکومەتیحکوومەتی سۆڤیەت لەو وڵاتە دەرکرا.
ئۆڵۆمپیادی هاوینەی ١٩٦٠ لە ٢٥ی ئاب تا ١١ی ئەیلوولی ١٩٦٠ لە [[ڕۆما|ڕۆمای]] لازیۆی [[ئیتالیا|ئیتاڵیا]]<nowiki/>بەڕێوەچوو. ڕۆما پێشتر بۆ بەڕێوەبردنی یارییەکانی ئۆڵۆمپیادی ھاوینەی ١٩٠٨ دەستنیشانکرابوو، بەڵام دوای تەقینەوەی چیای ڤیزۆڤیۆس لە ساڵی ١٩٠٦ لە شارەکە ھیچ ڕێگەیەکی دیکەی نەبوو جگە لە ڕەتکردنەوە و گواستنەوەی ئەو شەرەفە بۆ شاری لەندەن.لەم ئۆڵۆمپیادە کاسیۆس کلەی کە دواتر بە محەمەد عەلی ناسرا لەتەمەنی ١٨ ساڵی بەشداری کرد و مەدالیای زێڕی لە کێشی سووک بەدەستهێنا ، محەمەد علی کلای لە ساڵی ١٩٧٥ مەدالیاکەی فڕێداوەتە ناو ڕووباری ئۆهای دوای ئەوەی لە چێشتخانەیەک لە شارۆچکەی زێدی خۆی لە شاری لویسڤیل لە ویلایەتی کێنتاکیی ئەمریکا ڕەتدەکرایەوە ، بەهۆی ڕەزگەزپەرستییەوە. دوای ٣٦ ساڵ لە ئۆڵۆمپیادی ساڵی ١٩٩٦ لە ئەتڵانتا مەدالیای نوێی پێبەخشرا. یەکێک لە ڕووداوە سەرنجڕاکێشەکانی یارییەکانی ئۆڵۆمپیادی ساڵی ١٩٦٠دا بریتی بوون لە بەدەستهێنانی مەدالیای زێڕ لە پێشبڕکێکانی ١٠٠ مەتر و ٢٠٠ مەتر و ٤ × ١٠٠ مەتر ڕیلە لەلایەن خانمە وەرزشوانی ئەمریکی ویلما ڕودۆڵف .
 
ئۆڵۆمپیادی هاوینەیھاوینەی ١٩٧٢ لە [[میونشن]]، [[باڤاریا]]، [[ئەڵمانیای ڕۆژاوا]]، لە ٢٦ی ئاب تا ١١ی ئەیلوولی ١٩٧٢ بەڕێوەچوو. لەم خوولەیخولەی ئۆڵۆمپیاددائۆڵۆمپیاددا، ،جارێکیجارێکی دیکە سیاسەت بووە هۆیھۆی دروستبوونی [[کۆمەڵکوژیی میونشن]]. گرووپێکی چەکداری فەلەستینی بە ناوی [[ڕێکخراوی ئەیلوولی ڕەش|ڕێکخراوی ئەیلولی ڕەش]] هێرشیانھێرشیان کردە سەر گوندی ئۆڵۆمپیاد و هەڵیانکوتایەھەڵیانکوتایە سەر شوقەی شاندی وەرزشوانانی ئیسرائیل. دوو کەسیان لێ کوشتن و ٩ کەسی دیکەشیان بە بارمتە گرت. چەکدارەکان داوایان لە ئیسرائیل ژمارەیەکی زۆر لە دیلە فەڵەستینیەکانفەڵەستینییەکان ئازاد بکات. لەکاتی دانوستانەکان حکومەتیحکوومەتی ئیسرائیل داواکانیانی ڕەتکردەوە ئەمەش گرژی بەدوای خۆیدا هێناھێنا. لە دواجار بڕیاری چوونە دەرەوەیان لە ئەڵمانیا بۆ کرا ،کرا، بردرانە فڕۆکەخانەیەک، لەوێ لەلایەن هێزەھێزە ئەمنییەکانی ئەڵمانیاوە کەوتنە بۆسەیەکەوە. شەڕ لە نێوان گروپەکەگرووپەکە و هێزەھێزە ئەمنیەکانئەمنییەکان ڕوویدا لە ئەنجامدا ١٧ كه‌سکەس كوژرانکوژران كه‌کە 5٥ كه‌سکەس له‌لە چەکدارەکان بوون . دوای گفتوگۆیەکی زۆر، بڕیاردرا کە یارییەکان بەردەوام بن، بەڵام ئەم ڕووداوە کاریگەری لە سەرلەسەر ئامادەبوانی ئۆڵۆمپیادەکە هەبووھەبوو.
یارییەکانی ئۆڵۆمپیادی هاوینەی ١٩٦٤ لە ١٠ تا ٢٤ی تشرینی یەکەمی ١٩٦٤ لە [[تۆکیۆ|تۆکیۆی]] پایتەختی [[ژاپۆن]] بەڕێوەچوو، تۆکیۆ مافی ڕێکخستنی [[ئۆڵۆمپیادی ھاوینەی ١٩٤٠|ئۆڵۆمپیادی ھاوینەی ١٩٤٠ی]] پێبەخشرابوو، بەڵام بەھۆی لەشکرکێشی ژاپۆنەوە بۆ سەر [[چین]] مافی ڕێکخستنی لێ سەندرایەوە و گواسترایەوە بۆ [[ھێلسینکی]]، بەهۆی پێشکەوتنەکانی تەکنەلۆژیا و بواری پەیوەندی جێگای سەرنج بوو . یەکەم ئۆڵۆمپیاد بوو کە لە سەرانسەری جیهاندا لە تەلەفزیۆنەکاندا پەخشکران ، یارییەکانی ساڵی ١٩٦٤ خاڵی وەرچەرخان بوو لە زیاتر زە جیهان بوونی پاڵەوانییەتیەکە . جودۆ بۆ یەکەمجار وەک یارییەکی فەرمی لە ئۆڵۆمپیادەکە ناسێنرا، و وەرزشوانی جودۆ هۆلەندی ئەنتۆن گیسینک لە یاری کۆتایی بەشی کێشی کراوەدا سەرکەوتنی بەدەستهێنا، لە ڕکابەرە ژاپۆنییەکەی ئاکیۆ کامیناگای بردەوە ، ئەمەش جێگای سەرنج و کاردانەوەی هاندەرانی ژاپۆنی بوو .
 
هەروەهاھەروەھا هەندێکھەندێک دەستکەوتی وەرزشی لەبیرنەکراو لەم خوولەیخولەی ئۆڵۆمپیاد ڕوویان دا، بەتایبەتی بردنەوەی حەوت مەدالیای زێڕ لەلایەن وەرزشوانی مەلەوانی ئەمریکی مارک سپیتز کە ئەوکاتە ژمارەیەکی پێوانەیی بووبوو، ، هەروەهاھەروەھا بەدەست هێنانیھێنانی دوو مەدالیای زێڕ لە لایەنلەلایەن وەرزشوانی فینلەندی لاسێ ڤێرین لە پێشبڕکێکانی ٥٠٠٠ مەتر ی و ١٠ هەزارھەزار مەتر، و هەروەهاھەروەھا بردنەوەی سێ میدالیای زێڕ لەلایەن ئەستێرەی جمناسیکی سۆڤیەت ،سۆڤیەت، ئۆلگا کۆربوت .
یارییەکانی ئۆڵۆمپیادی هاوینەی ١٩٦٨ لە ١٢ تا ٢٧ی تشرینی یەکەمی ١٩٦٨ لە [[مەکسیکۆ سیتی]]<nowiki/>لە [[مەکسیک]] بەڕێوە چوو. ئەمە یەکەم جار بوو لە [[ئەمریکای لاتینی|ئەمریکای لاتین]] میوانداری یارییەکانی ئۆڵۆمپیادی هاوینە کرا  و یەکەم ئۆڵۆمپیادیش بوو کە لە وڵاتێکی ئیسپانی زماندا ئەنجام درا.چەند ڕووداوێکی سەرنج ڕاکێشی تێدا ڕوویدا. لە ئاهەنگی خەڵاتکردنی مەدالیاکان لە پێشبڕکێی ڕاکردنی ٢٠٠ مەتری پیاوان، وەرزشوانانی ڕەشپێستی ئەمریکی تۆمی سمیس (زێڕ) و جۆن کارلۆس (برۆنزی) هەڵوێستیان بۆ مافە مەدەنیەکان دەڕبڕی بە بەرزکردنەوەی دەستیان بەشێوەی کۆڵەمستی بەرزکراو یاخود کۆڵە مستی گرێدراو کە دەستکێشی ڕەش و گۆرەوی ڕەشیان لەبەرکرد لەبری پێڵاو. هەروەها ڤێرا چاسلاڤسکا خانمە وەرزشوانی جمناسیک، وەک ناڕەزایەتییەک بەرامبەر بە لەشکرکێشی سۆڤیەت بۆ سەر چیکوسلۆڤاکیا لە ساڵی ١٩٦٨ ، لەکاتی ئاهەنگی خەڵاتکردنی مەدالیاکان سەری خۆی بۆلای ڕاست دانەواند و سەیری بەرزکردنەوەی ئاڵاکانی نەکرد لەکەتی ژەنینی سرودی نەتەوەی یەکێتی سۆڤیەت ئەمەش کاردانەوەی زۆری لێکەوتەوە ،وەک پاڵەوانێکی چیکۆسۆلۆڤاکی گەڕایەوە وڵات بەڵام لەلایەن حکومەتی سۆڤیەت لەو وڵاتە دەرکرا.
 
یارییەکانی ئۆڵۆمپیادی هاوینەیھاوینەی ١٩٧٦ کە لە ١٧ی تەممووز تا ١ی ئابی ١٩٧٦ لە [[مۆنتریال]]<nowiki/>لە [[کێبێک]] لە [[کەنەدا]] بەڕێوەچوو کارەساتی لەو شێوەیەی تێدا ڕووینەدا. مۆنتریال مافی میونداریکردنی ئۆڵۆمپیادی ساڵی ١٩٧٦ی پێبەخشرا لە ٦٩ەمین دانیشتنی [[لیژنەی ئۆڵۆمپیادی نێودەوڵەتی|IOC]] لە [[ئەمستەردام]] لە ١٢ی ئایاری ١٩٧٠ . ئۆڵۆمپیادی ١٩٧٦ بەیەکێک لە پڕ تێچووترین ئۆڵۆمپیادەکانی هاوینەھاوینە دادەنرێت کە تێچووی زیاتر لە ٥ ملیار دۆلار بوو (یەکسانە بە ٢٢.٠٣٢٢٫٠٣ ملیار دۆلار لە ساڵی ٢٠٢٠). ئەمەش شەهۆیشەھۆی بێ پلانی و ساختەکاری لە کارەکان ،کارەکان، بەڵێندەرەکان (گومان دەکرێت ئەندامی مافیای مۆنتریال بن) لەکاتی وەرگرتنی کارەکان بۆ دروستکردنی بینا و یاریگاکان بڕێکی زۆر پارەیان لە هەموو ھەموو گرێبەستەکان زیاتر بردووە و لە هەمانھەمان کاتدا کڕینی پێداویستیەکانپێداویستییەکان بە نرخێکی کەمتر و کوالێتی نزمتر وەک لەوەی لە گرێبەستەکان هاتبوو ھاتبوو ئامادەکردبوو ئەمەش وەک هۆکارێکھۆکارێک بۆ دواکەوتن و بوونی تێچووی زۆری ئۆڵۆمپیادە گەڕێنرایەوە .
ئۆڵۆمپیادی هاوینەی ١٩٧٢ لە [[میونشن]]، [[باڤاریا]]، [[ئەڵمانیای ڕۆژاوا]]، لە ٢٦ی ئاب تا ١١ی ئەیلوولی ١٩٧٢ بەڕێوەچوو.لەم خوولەی ئۆڵۆمپیاددا ،جارێکی دیکە سیاسەت بووە هۆی دروستبوونی [[کۆمەڵکوژیی میونشن]]. گرووپێکی چەکداری فەلەستینی بە ناوی [[ڕێکخراوی ئەیلوولی ڕەش|ڕێکخراوی ئەیلولی ڕەش]] هێرشیان کردە سەر گوندی ئۆڵۆمپیاد و هەڵیانکوتایە سەر شوقەی شاندی وەرزشوانانی ئیسرائیل. دوو کەسیان لێ کوشتن و ٩ کەسی دیکەشیان بە بارمتە گرت. چەکدارەکان داوایان لە ئیسرائیل ژمارەیەکی زۆر لە دیلە فەڵەستینیەکان ئازاد بکات. لەکاتی دانوستانەکان حکومەتی ئیسرائیل داواکانیانی ڕەتکردەوە ئەمەش گرژی بەدوای خۆیدا هێنا. لە دواجار بڕیاری چوونە دەرەوەیان لە ئەڵمانیا بۆ کرا ، بردرانە فڕۆکەخانەیەک، لەوێ لەلایەن هێزە ئەمنییەکانی ئەڵمانیاوە کەوتنە بۆسەیەکەوە. شەڕ لە نێوان گروپەکە و هێزە ئەمنیەکان ڕوویدا لە ئەنجامدا ١٧ كه‌س كوژران كه‌ 5 كه‌س له‌ چەکدارەکان بوون . دوای گفتوگۆیەکی زۆر، بڕیاردرا کە یارییەکان بەردەوام بن، بەڵام ئەم ڕووداوە کاریگەری لە سەر ئامادەبوانی ئۆڵۆمپیادەکە هەبوو.
 
بیست و نۆ وڵات بایکۆتی ئۆڵۆمپیادەکەیان کرد بەهۆیبەھۆی رەتکردنەوەیڕەتکردنەوەی داوایەکیان لە لێژنەی ئۆڵۆمپیادی نێودەوڵەتی بۆ قەدەغەکردنی نیوزلەندانیووزلەندا لە بەشداریکردن لە خوولەکەخولەکە ئەمەش دوای ئەوەی هەڵبژاردەیھەڵبژاردەی نیشتیمانی ڕەگبی نیوزلەندا ، نیووزلەندا، لە ساڵی 1976١٩٧٦ گەشتێکیان بۆ باشووری ئەفریقا کردبوو کە سیاسەتی ئەپارتاید پەیڕەودەکرا لە ئەفریقای باشوور لەو کاتەدا. نادیا کۆمانشی وەرزشوانی جیمناستیک ڕۆمانی بۆ یەکەمجار لە تەمەنی ١٦ ساڵی بەشداری ئەم خوولەیخولەی ئۆڵۆمپیادی کرد توانی چەند ژمارەیەکی پێوانەی تۆمار بکات ،بکات، ئەویش بە بردنەوەی ٥ مەدالیای کە سیانیان مەدالیای زێڕبوون هەروەهاھەروەھا توانی نمرەی تەواو (١٠خاڵ) لەم یارییە بەدەست بهێنێتبھێنێت کە تا ئێستا هیچھیچ وەرزشوانێکی جیمناستیک نەیتوانیوە ئەو تۆمارە بشکێنێت. لاسێ ڤیرێن بۆجارێکی دیکە توانی لە پێشبڕکێکانی 5٥ هەزارھەزار مەتر و 10١٠ هەزارھەزار مەتردا پلەی یەکەم و مەدالیای زێڕ بباتەوە کە تا ئێستا هیچھیچ وەرزشوانێکی فینلەندی نەیتوانیوە بۆ دووخوولی یەک لە دوای یەک پلەی یەکەم لەم پێشبڕکێیانە بەدەست بهێنێتبھێنێت .
هەروەها هەندێک دەستکەوتی وەرزشی لەبیرنەکراو لەم خوولەی ئۆڵۆمپیاد ڕوویان دا، بەتایبەتی بردنەوەی حەوت مەدالیای زێڕ لەلایەن وەرزشوانی مەلەوانی ئەمریکی مارک سپیتز کە ئەوکاتە ژمارەیەکی پێوانەیی بوو ، هەروەها بەدەست هێنانی دوو مەدالیای زێڕ لە لایەن وەرزشوانی فینلەندی لاسێ ڤێرین لە پێشبڕکێکانی ٥٠٠٠ مەتر ی و ١٠ هەزار مەتر، و هەروەها بردنەوەی سێ میدالیای زێڕ لەلایەن ئەستێرەی جمناسیکی سۆڤیەت ، ئۆلگا کۆربوت .
 
=== کۆتایییەکانی سەدەی بیستەم ===
یارییەکانی ئۆڵۆمپیادی هاوینەی ١٩٧٦ کە لە ١٧ی تەممووز تا ١ی ئابی ١٩٧٦ لە [[مۆنتریال]]<nowiki/>لە [[کێبێک]] لە [[کەنەدا]] بەڕێوەچوو کارەساتی لەو شێوەیەی تێدا ڕووینەدا. مۆنتریال مافی میونداریکردنی ئۆڵۆمپیادی ساڵی ١٩٧٦ی پێبەخشرا لە ٦٩ەمین دانیشتنی [[لیژنەی ئۆڵۆمپیادی نێودەوڵەتی|IOC]] لە [[ئەمستەردام]] لە ١٢ی ئایاری ١٩٧٠ .ئۆڵۆمپیادی ١٩٧٦ بەیەکێک لە پڕ تێچووترین ئۆڵۆمپیادەکانی هاوینە دادەنرێت کە تێچووی زیاتر لە ٥ ملیار دۆلار بوو (یەکسانە بە ٢٢.٠٣ ملیار دۆلار لە ساڵی ٢٠٢٠). ئەمەش شەهۆی بێ پلانی و ساختەکاری لە کارەکان ، بەڵێندەرەکان (گومان دەکرێت ئەندامی مافیای مۆنتریال بن) لەکاتی وەرگرتنی کارەکان بۆ دروستکردنی بینا و یاریگاکان بڕێکی زۆر پارەیان لە هەموو گرێبەستەکان زیاتر بردووە و لە هەمان کاتدا کڕینی پێداویستیەکان بە نرخێکی کەمتر و کوالێتی نزمتر وەک لەوەی لە گرێبەستەکان هاتبوو ئامادەکردبوو ئەمەش وەک هۆکارێک بۆ دواکەوتن و بوونی تێچووی زۆری ئۆڵۆمپیادە گەڕێنرایەوە .
دوای لەشکرکێشی یەکێتی سۆڤیەت لە ساڵی ١٩٧٩ بۆ سەر ئەفغانستان، ٦٦ وڵات دیارترینیان ئەمریکا، کەنەدا، ئەڵمانیای ڕۆژئاواڕۆژاوا و ژاپۆن بایکۆتی یارییەکانی ئۆڵۆمپیادی هاوینەیھاوینەی ساڵی ١٩٨٠یان کرد لە ١٩ی تەممووز تا ٣ی ئابی ١٩٨٠ لە [[مۆسکۆ]]، [[یەکێتیی سۆڤیەت|یەکێتی سۆڤیەت]]، [[ڕووسیا|ڕووسیای]]ی ئێستا بەڕێوەچوو. هەشتاھەشتا وڵات لەم خوولەداخولەدا بەشداریان کرد کە کەمترین ژمارەیە لەدوای ئۆڵۆمپیادی ١٩٥٦ەوە. بایکۆتەکەبایکووەتەکە کاریگەری هەبووھەبوو لەسەر بانگەشەکردن بۆ یارییەکان و وڵاتی خانەخوێ توانی زۆرترین مەدالیاکانی ئۆڵۆمپیاد بەدەست بهێنێتبھێنێت . ئەم ئۆڵۆمپیادە یەکەم خوولخول بوو کە لە وڵاتێکی [[بلۆکی ڕۆژھەڵات]] ئەنجامدرا، یەکەم بۆنەی ئۆڵۆمپیاد و تەنھا ئۆڵۆمپیادی ھاوینەیە کە لە وڵاتێکی زمان سلاڤیدا بەڕێوەچوو. ھەروەھا یەکەمجار بوو کە لە [[کۆمۆنیزم|وڵاتێکی کۆمۆنیستیدا]] ئەم پاڵەوانییەتیەپاڵەوانییەتییە جیهانییەجیھانییە بەڕێوەببرێت.
 
ئۆڵۆمپیادی هاوینەیھاوینەی ساڵی ١٩٨٤ لە ٢٨ی تەممووز تا ١٢ی ئابی ١٩٨٤ لە [[لۆس ئانجلەس]] لە ویلایەتی [[کالیفۆرنیا|کالیفۆرنیای]]ی [[ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا|ئەمریکا]] بەڕێوەچوو. ئەما دووەم جار بوو کە لۆس ئانجلەس میوانداری یارییەکانی ئەم خوولەخولە بکات . سەرۆکی ئەوکاتی ئەمریکا [[ڕۆناڵد ڕێیگن]] وتاری کردنەوەی ئۆڵۆمپیادی پێشکەشکرد. وەک وەڵامێک بۆ بایکۆتی ئۆڵۆمپیادی ١٩٨٠ لەلایەن ئەمریکاوە ،ئەمریکاوە، یەکێتی سۆڤیەت لەگەڵ ١٣ وڵاتی دیکە بڕیاری بایکۆتکردنی ئۆڵۆمپیادەکەیان کرد ،کرد، [[ڕۆمانیا]] و [[یووگۆسلاڤیا|یوگۆسلاڤیا]] تاکە دەوڵەتی سۆسیالیستی ئەورووپا بوون کە بەشداریکردنیان لە یارییەکانی ئەم خولەیان کرد. ھەروەھا [[ئالبانیا|ئەلبانیا]] و [[ئێران]] و [[لیبیا]] بە ھۆکاری جۆراوجۆر بایکۆتی ئۆڵۆمپیادیان کرد. هەرچەندەھەرچەندە بایکۆتکردنی یەکێتی سۆڤیەت و هاوپەیمانەکانیھاوپەیمانەکانی کاریگەری خۆی هەبووھەبوو بەڵام لەگەڵ ئەوەش ١٤٠ لێژنەی نەتەوە جیاوەزەکانی جیهانجیھان بەشداری ئەم خوولەیانخولەیان کردکرد، ،ئەمەشئەمەش ژمارەیەکی پێوانەی بوو لەو کاتەدا .
بیست و نۆ وڵات بایکۆتی ئۆڵۆمپیادەکەیان کرد بەهۆی رەتکردنەوەی داوایەکیان لە لێژنەی ئۆڵۆمپیادی نێودەوڵەتی بۆ قەدەغەکردنی نیوزلەندا لە بەشداریکردن لە خوولەکە ئەمەش دوای ئەوەی هەڵبژاردەی نیشتیمانی ڕەگبی نیوزلەندا ، لە ساڵی 1976 گەشتێکیان بۆ باشووری ئەفریقا کردبوو کە سیاسەتی ئەپارتاید پەیڕەودەکرا لە ئەفریقای باشوور لەو کاتەدا. نادیا کۆمانشی وەرزشوانی جیمناستیک ڕۆمانی بۆ یەکەمجار لە تەمەنی ١٦ ساڵی بەشداری ئەم خوولەی ئۆڵۆمپیادی کرد توانی چەند ژمارەیەکی پێوانەی تۆمار بکات ، ئەویش بە بردنەوەی ٥ مەدالیای کە سیانیان مەدالیای زێڕبوون هەروەها توانی نمرەی تەواو (١٠خاڵ) لەم یارییە بەدەست بهێنێت کە تا ئێستا هیچ وەرزشوانێکی جیمناستیک نەیتوانیوە ئەو تۆمارە بشکێنێت. لاسێ ڤیرێن بۆجارێکی دیکە توانی لە پێشبڕکێکانی 5 هەزار مەتر و 10 هەزار مەتردا پلەی یەکەم و مەدالیای زێڕ بباتەوە کە تا ئێستا هیچ وەرزشوانێکی فینلەندی نەیتوانیوە بۆ دووخوولی یەک لە دوای یەک پلەی یەکەم لەم پێشبڕکێیانە بەدەست بهێنێت .
 
=== کۆتایییەکانی سەدەی بیستەم ===
دوای لەشکرکێشی یەکێتی سۆڤیەت لە ساڵی ١٩٧٩ بۆ سەر ئەفغانستان، ٦٦ وڵات دیارترینیان ئەمریکا، کەنەدا، ئەڵمانیای ڕۆژئاوا و ژاپۆن بایکۆتی یارییەکانی ئۆڵۆمپیادی هاوینەی ساڵی ١٩٨٠یان کرد لە ١٩ی تەممووز تا ٣ی ئابی ١٩٨٠ لە [[مۆسکۆ]]، [[یەکێتیی سۆڤیەت|یەکێتی سۆڤیەت]]، [[ڕووسیا|ڕووسیای]] ئێستا بەڕێوەچوو. هەشتا وڵات لەم خوولەدا بەشداریان کرد کە کەمترین ژمارەیە لەدوای ئۆڵۆمپیادی ١٩٥٦ەوە. بایکۆتەکە کاریگەری هەبوو لەسەر بانگەشەکردن بۆ یارییەکان و وڵاتی خانەخوێ توانی زۆرترین مەدالیاکانی ئۆڵۆمپیاد بەدەست بهێنێت . ئەم ئۆڵۆمپیادە یەکەم خوول بوو کە لە وڵاتێکی [[بلۆکی ڕۆژھەڵات]] ئەنجامدرا، یەکەم بۆنەی ئۆڵۆمپیاد و تەنھا ئۆڵۆمپیادی ھاوینەیە کە لە وڵاتێکی زمان سلاڤیدا بەڕێوەچوو. ھەروەھا یەکەمجار بوو کە لە [[کۆمۆنیزم|وڵاتێکی کۆمۆنیستیدا]] ئەم پاڵەوانییەتیە جیهانییە بەڕێوەببرێت.
 
ئۆڵۆمپیادی هاوینەی ساڵی ١٩٨٤ لە ٢٨ی تەممووز تا ١٢ی ئابی ١٩٨٤ لە [[لۆس ئانجلەس]] لە ویلایەتی [[کالیفۆرنیا|کالیفۆرنیای]] [[ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا|ئەمریکا]] بەڕێوەچوو.ئەما دووەم جار بوو کە لۆس ئانجلەس میوانداری یارییەکانی ئەم خوولە بکات .سەرۆکی ئەوکاتی ئەمریکا [[ڕۆناڵد ڕێیگن]] وتاری کردنەوەی ئۆڵۆمپیادی پێشکەشکرد. وەک وەڵامێک بۆ بایکۆتی ئۆڵۆمپیادی ١٩٨٠ لەلایەن ئەمریکاوە ، یەکێتی سۆڤیەت لەگەڵ ١٣ وڵاتی دیکە بڕیاری بایکۆتکردنی ئۆڵۆمپیادەکەیان کرد ، [[ڕۆمانیا]] و [[یووگۆسلاڤیا|یوگۆسلاڤیا]] تاکە دەوڵەتی سۆسیالیستی ئەورووپا بوون کە بەشداریکردنیان لە یارییەکانی ئەم خولەیان کرد. ھەروەھا [[ئالبانیا|ئەلبانیا]] و [[ئێران]] و [[لیبیا]] بە ھۆکاری جۆراوجۆر بایکۆتی ئۆڵۆمپیادیان کرد. هەرچەندە بایکۆتکردنی یەکێتی سۆڤیەت و هاوپەیمانەکانی کاریگەری خۆی هەبوو بەڵام لەگەڵ ئەوەش ١٤٠ لێژنەی نەتەوە جیاوەزەکانی جیهان بەشداری ئەم خوولەیان کرد ،ئەمەش ژمارەیەکی پێوانەی بوو لەو کاتەدا .
=== سەرەتای سەدەی بیست و یەکەم ===
=== یارییەکانی ئەم دواییەدوایییە و دواخستنی ===
 
=== یارییەکانی ئەم دواییە و دواخستنی ===
 
== وەرزشەکان ==
 
== پێرستی مەدالیاکان ==
== پێرستی یارییەکانی ئۆڵۆمپیادی هاوینەھاوینە ==
 
== پێرستی یارییەکانی ئۆڵۆمپیادی هاوینە ==
 
== سەرچاوەکان ==
{{سەرچاوەکان}}
{{تووڵی دەروازە|وەرزش|ئۆڵۆمپیاد|}}