ئێستەر پارک (پزیشک)
ئێستەر پارک (بە کۆری: 에스더 박, لەدایکبووی ١٦ی ئازاری ١٨٧٦ یان ١٨٧٧ تا ١٣ی نیسانی ١٩١٠) پزیشکێکی کۆری و یەکەم ژنە پزیشک بوو کە ڕاھێنان لەسەر پزیشکیی ڕۆژاوا بکات لە وڵاتدا.[١]
ئێستەر کیم پارک | |
|---|---|
 لە ١٩١٠ | |
| لەدایکبوون | Kim, Jeom-dong 16ی ئازاری 1876 سێئول، کۆریا |
| مەرگ | ١٣ی نیسانی ١٩١٠ (٣٤ ساڵ ژیاوە) |
| نەتەوە | Korean |
| ناوەکانی تر | کیم، چیۆم-دۆنگ، ئێستەر کیم پاک |
| پیشە | پزیشک، نێردراو |
| چالاکبوون | 1895-1910 ١٨٩٥–١٩١٠ |
پێناسە
دەستکاریسەدەیەک پێش ئێستا لە کۆریا، بە شتێکی نەگوونجاو دەزانرا ژن لەلایەن دکتۆری پیاو پشکنینی بۆ بکرێت، لە ئەنجامی ئەمەش ژنان نەیان دەتوانی چاودێری پزیشکی گونجاویان بەدەست بگات، ئەمە بە گەیشتنی دکتۆر ئێستەر کۆتایی ھات (یەکەم ژنە پزیشک لە پزیشکیی ڕۆژاوا لە کۆریا)[٢]
ژیان
دەستکاریکیم لەدایکبووی ١٦ی ئازاری، ١٨٧٦ (بەپێی چەن سەرچاوەیەک - ١٦ی ئازاری ١٨٧٧ یان ١٨٧٩) لەدایکبووی سێئول لە ناوچەی جیۆنگ-دۆنگ، سێیەمین کچی خێزانەکەی بوو لە چوار کچەکەی باوکی، باوکی کیم لە نێردراوێکی ئەمریکی بەناوی ھێنری ئەپێنزێلێر کاری دەکرد. لە ١٨٨٦ کچەکەی دەنێرێت بۆ خوێندن لە قوتابخانەی کچانی ئێوھا[٣][٤] باوانی کیم بە دوو مەرج ڕێگەیان بە کیم دا بەردەوامی بە خوێندن بدات یەک نابێت بچێت بۆ ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا، و دوو دوای ھاوسەرگیریکردن واز لە قوتابخانە بھێنێت.[٥]
کیم قوتابییەیکی باش بوو، و لە وانەی ئینگلیزی باش بوو، بۆیە کاتێک دکتۆرەکەی نێردراوی ئەمریکا دکتۆر ڕۆسێتا شێرود ھۆڵ سەردانی قوتابخانە دەکات، کیم داوا دەکات وەک وەرگێڕی ئەو کاربکات[٣] نەشتەرگەرییەکەی دکتۆر لە چارەسەرکردنی لێوی شەق بوو و ڕێکخستنەوەی سەر دەم لای سەرسوورھێنەر دەبێت، و بەمەش خەو بە کاری پزیشکی دەبینێت، دواتر دکتۆر ڕۆسێتا ئەوە بۆ کیم ڕووندەکاتەوە کە کۆرییەکان بە کۆنفووشیزم کاریگەرن کە قەدەغەیان دەکات لەوەی بە تەواوی چارەسەر بن.[٦][٧]
خوێندن و کارکردن
دەستکاریڕۆسێتا شێروود ھۆڵ کیم بە پارک یوسان (박여선, 朴汝先) دەناسێنێت کە لەگەڵ ھاوسەری دکتۆر ڕۆسێتا کاری کردووە، و لە ٢٤ی ئایاری ١٨٩٣ کیم ھاوسەرگیری لەگەڵ دەکات و ئامادەکردنی یەکەم ئاھەنگی ھاوسەرگیری بە ستایلی ڕۆژاوا لەنێوان کۆرییەکان لە کۆریا[٣] لەدوای ھاوسەرگیری، ناوی ئێستەر پاکی ھاوسەرەکەی دەچێتە سەر ناوی و دەبێت بە ئێستەر پارک لە ١٨٩٤ دکتۆر شێروود دەگەڕێتەوە بۆ نیویۆرک و کیم ئێستەر و پارک یوسان لەگەڵ خۆیدا دەبات[٨][٩][١٠][١١] ئێستەر پارک لە قوتابخانەیەکی یەک ساڵە لە نیویۆرک تەواوی کردووە کە لەوێدا زمانی لاتینی، و پزیشکی و ماتماتیکی دەخوێند.[٥] لە ١٩٠٠ لە کۆلێژی پزیشکی ژنانی بالتیمۆر تەواو دەکات، وەک یەکەم ژنە کۆری بڕوانامەی پزیشکی لە ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا[١٢] ھاوسەرەکەی پشتگیری خوێندنە پزیشکییەکەی دەکات بەڵام ساڵێک بەر لە دەرچوونی بەھۆی نەخۆشی سییەکانەوە دەمرێت.[٨]
دوای وەرگرتنی بڕوانامەی، دەگەڕێتەوە بۆ کۆریا و نەخۆشخانەیەکی ژنان دەکاتەوە لە وڵات بەانوی بۆگو-یۆگوان (ھانگول:보구 여관;) بۆ ماوەی دە مانگ، دکتۆر پارک یارمەتی زیاتر لە سێ ھەزار نەخۆش دەدات و دواتر لە ١٩٠١ دەچێت بۆ پیۆنگیانگ، لەوێدا نەخۆشخانەیەکی نوێ دادەمەزرێنێت[٣] پارک گەشت بەتەواوی کۆریا دەکات، لەناویشیدا لە سەردەمی نەخۆشیی کۆلێرا، یارمەتی نەخۆشەکانی دەدا بەبێ بەرامبەر، جگە لە کارە سەرەکییەکەی وەک پزیشک، وەک مامۆستا کاری دەکرد و وانەی دەوتەوە، وانەی بە یەکەم نەوە لە کۆریا دەوتەوە (پزیشکە ژنەکان)، پارک لە وانەکانی تیشکی دەخستە سەر گرنگی پەروەردەی تەندروستی و خوێندن و پەروەردە بۆ ژنان و پشتگیری مەسیحییەتی دەکرد[٦][١٠]
ئێستەر پارک بەھەمان شێوەی ھاوسەرەکەی لە نیسانی ١٩١٠ بەھۆی نەخۆشی سییەکانەوە لە تەمەنی ٣٤ ساڵی دەمرێت.[٦][٨]
خەڵاتەکان
دەستکاریلە ٢٨ی نیسانی ١٩٠٩ لە بۆنەی خەڵات پێدان، پارک ئێستەر و دوو ژنی تری بەناوبانگی کۆری: ھا ران-سا (یەکەم ژن خاوەنی بەکالۆریۆس لە وێژەی لە زانکۆی ئەمریکا) و یون جیۆنگ-وۆن (یەکەم ژن دەرچووی زانکۆی مێیجی ژاپۆنی (مۆسیقا)، لە بۆنەکە ٧٨٠٠ کەس ئامادەبوون[٦] لە بۆنەکە ئیمپراتۆر کوجۆنگ خەڵاتی سلڤەر دەدات بە پارک ئێستەر[٣]
سەرچاوەکان
دەستکاری- بەشداربووانی ویکیپیدیا، «Esther Park (physician)»، ویکیپیدیای ئینگلیزی. سەردان لە ٢١ی نیسانی ٢٠٢٢.
- ^ «이화보이스». evoice.ewha.ac.kr (بە كۆری). ١٢ی نیسانی ٢٠١٠. لە ١٦ی ئازاری ٢٠١٨ ھێنراوە.
- ^ «Dr. Esther Park's 142nd Birthday». www.google.com (بە ئینگلیزی). لە ٢١ی نیسانی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
- ^ ئ ا ب پ ت «KBS WORLD Radio». world.kbs.co.kr (بە ئینگلیزی). لە ڕەسەنەکە لە ٥ی شوباتی ٢٠١٩ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٦ی ئازاری ٢٠١٨ ھێنراوە.
- ^ Lankov، Andrei (April 2012). «Esther Pak: the first female doctor in Korea». The Korea Times. لە November 5, 2019 ھێنراوە.
{{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=(یارمەتی) - ^ ئ ا 이화역사관 (2005). EWHA Old and New: 110 Years of History (1886-1996) (بە ئینگلیزی). Ewha Womans University Press. ISBN 9788973006557.
- ^ ئ ا ب پ Yi، Pae-yong (2008). Women in Korean History 한국 역사 속의 여성들 (بە ئینگلیزی). Ewha Womans University Press. ISBN 9788973007721.
- ^ Hall, Rosetta Sherwood. (about 1910) Mrs. Esther Kim Pak, M. D. : Korea's first woman doctor (Boston: Woman's Foreign Missionary Society, Methodist Episcopal Church). via Internet Archive.
- ^ ئ ا ب Hall, Rosetta Sherwood. (about 1910) Mrs. Esther Kim Pak, M. D. : Korea's first woman doctor (Boston: Woman's Foreign Missionary Society, Methodist Episcopal Church). via Internet Archive.
- ^ «Esther Pak; The First Korean Woman Who Has Ever Visited America as a Student». The Philadelphia Inquirer. November 10, 1895. p. 26. لە November 5, 2019 ھێنراوە – via Newspapers.com.
{{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=و|date=(یارمەتی) - ^ ئ ا Lee، Bang Weon (December 2007). «[Life and medical missionary activities of Esther K. Pak (1877-1910)]». Ui Sahak. 16 (2): 193–213. ISSN 1225-505X. PMID 18548974.
- ^ «Mrs. Esther Pak of Corea». The Baltimore Sun. February 1, 1897. p. 10. لە November 5, 2019 ھێنراوە – via Newspapers.com.
{{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=و|date=(یارمەتی) - ^ «A Korean Woman Doctor». The Baltimore Sun. May 14, 1900. p. 12. لە November 6, 2019 ھێنراوە – via Newspapers.com.
{{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=و|date=(یارمەتی)
بەستەرە دەرەکییەکان
دەستکاری| کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە ئێستەر پارک (پزیشک) تێدایە. |
 | ئەم وتارە کۆلکەیەکە. دەتوانیت بە فراوانکردنی یارمەتیی ویکیپیدیا بدەیت. |
