ئینجیلی یۆحەنا
ئینجیلی یۆحەنا، ھەروەھا پێی دەوترێت ئینجیل بەپێی یۆحەنا چوارەم ئینجیلە کانۆنیەکانە، و چوارەم لە پەرتووکەکانی پەیمانی نوێ، باسێکی زۆر نەخشەیی سەردەمی خزمەتکردنی عیسایە، کە حەوت «ئایەت»ی تێدایە کە پێشبینی زیندووبوونەوەی عیسا دەکەن، کە بە زیندووبوونەوەی لازارۆس دەگاتە لوتکە و حەوت گوتاری «من ئەوم»، کە بە ڕاگەیاندنی تۆماس لەبارەی عیسای ھەستاوەوە دەگاتە لوتکە دەڵێت: «پەروەردگارم و خودای من». ئایەتەکانی کۆتایی پەرتووکی پیرۆز مەبەستی نووسینەکەی دیاری دەکەن، «بۆ ئەوەی باوەڕتان ھەبێت کە عیسا مەسیحی کوڕی خودایە و ئەگەر باوەڕتان ھەبێت ژیانتان بە ناوی ئەوەوە ھەبێت.»[١][٢][٣]
جیاوازی ھەیە سەبارەت بە بەرواری نووسینی پەرتووکی پیرۆز، بە ئەگەرێکی زۆریش بۆچوون ئەوەیە کە لە نێوان ساڵانی (٩٠ - ١١٥ز) نووسراوە، [٤] و ھەندێکی تریش دەڵێن کە لە نێوان ساڵانی (٩٠ - ١١٥)دا گەیشتووەتە شێوازی کۆتایی خۆی. [٥]
ھەرچەندە نیشانەکانی سەرچاوەی لەخۆگرتووە کە مێژووەکەی دەگەڕێتەوە بۆ ساڵی ٧٠ی زایینی و ڕەنگە پێشتر. [٦] وەک سێ ئینجیلەکەی تر، بێناون، ھەرچەندە « قوتابییەک کە عیسا خۆشی ویستووە » وەک سەرچاوەیەک بۆ نەریتەکەی دەناسێنێت. [٧] بە ئەگەرێکی زۆرەوە لە چوارچێوەی « کۆمەڵگەیەکی یۆحەنا » سەرچاوەی گرتووە، [٧] [٨] بەو پێیەی لە شێواز و ناوەڕۆکدا پەیوەندییەکی نزیک بە سێ پیتی یۆحەنا ھەیە، زۆربەی زانایان مامەڵە لەگەڵ چوار پەرتووکەکەدا دەکەن، لەگەڵ پەرتووکی سرووش، وەک گرووپێک ناوی وێژەی یۆحەنا، ھەرچەندە لە ھەمان نووسەرەوە نییە. [٩] پێدەچێت ئەم بەرھەمانە پەیوەندییان بە پرسە مشتومڕییەکانی نێوان کڵێسا و پەرستگەی جووکانەوە ھەبێت لە کاتی نووسینەکەیاندا. [١٠]
سەرچاوەکان دەستکاری
- ^ Witherington 2004، لاپەڕە ٨٣.
- ^ Edwards 2015، لاپەڕە ١٧١.
- ^ Burkett 2002، لاپەڕە ٢١٥.
- ^ الكلام 2009.
- ^ Lincoln 2005.
- ^ Hendricks 2007.
- ^ ئ ا Reddish 2011.
- ^ Bynum 2012.
- ^ Harris 2006.
- ^ Lindars 1990.
| کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە ئینجیلی یۆحەنا تێدایە. |