ئاو لەسەر مەریخ
ئاو لەسەر مەریخ کەمتر هەیە بە بەراورد بە زەوی. زۆربەی ئەو ئاوەی کە ناسراوە لە کرایۆسفێر (پەرمافرۆست و کاپی جەمسەریs)دایە. ئاوی شل نییە. تەنها بڕێکی کەم لە هەڵمی ئاو لە بەرگەهەوا تەنکدا هەیە.[١] بارودۆخی سەر ڕووی هەسارەکە پشتگیری لە بوونی ئاوی شل بۆ ماوەیەکی درێژخایەن ناکات. تێکڕای پەستان و پلەی گەرمی بەرگەهەوا زۆر نزمە، کە ئاو بەستوو دەکات. بەڵام پێدەچێت سەردەمانێک مەریخ ئاوی شلەی بەسەر ڕووی زەویدا دەڕژا.[٢][٣] ئەمەش دەبێتە هۆی دروستبوونی ڕووبەری گەورە وەک ئۆقیانوسی زەوی.[٤][٥][٦][٧]
کۆمەڵێک نیشانەی ئاو لەسەر ڕووی ئاو یان لە ژێر ڕووی ئاودا هەیە، ئێستا یان لە ڕابردووی دووردا.[٨] ئەمانە بریتین لە قەرەوێڵەی چەم، کڵاوەی سەھۆڵیی جەمسەری، پێوانەکردنی سپێکترۆسکۆپی، کانیاوی وەرینی. هەروەها، کانزاکان هەن کە زۆرجار دروست دەبن کاتێک ئاوی شل (وەک گۆیتایت)، خۆڵەمێشی، هێماتیتی بلوری، فیلۆسیلیکاتەکان، ئۆپال. ، و سولفات.[٩][١٠][١١][١٢][١٣] کەشتییەکانی فڕینی مەریخ وەک ڤایکینگ، مەریخ ئۆدیسێ، مەریخ گڵۆباڵ ڕووپێو، مەریخ ئێکسپرێس، و مەریخ سیخوڕی ئۆربیتەر کامێرایان هەبوو. وێنەی ئەو شتانەیان گرت کە پێدەچوو دەریاچە کۆنەکان بن، دۆڵی ڕووبارەکان کۆن بن، و سەهۆڵبەندانی بەربڵاو بن.[١٤][١٥][١٦][١٧][١٨] سپێکترۆمێتری تیشکی گاما کە بە دەوری خۆیدا دەسوڕێتەوە، سەهۆڵی تەنها لە ژێر ڕووی زۆربەی هەسارەکەدا دۆزیەوە. هەروەها رادار توێژینەوەکان سەهۆڵێکیان دۆزیەوە کە وا بیردەکرایەوە سەهۆڵبەندان بن. فۆنیکس نیشتنەوەی سەهۆڵی لەسەر مەریخ نیشان دا کاتێک نیشتەوە. هەروەها فۆنیکس توانەوەی سەهۆڵی نیشان دا، بەفر کەوتە خوارەوە، تەنانەت دڵۆپەکانی ئاوی شلی بینی.[١٩][٢٠][٢١]ڕاپۆرتێکی ئەم دواییە باس لەوە دەکات کە هێڵە تاریکەکانی مەریخ لەسەر ڕووی مەریخ کاریگەری ئاویان لەسەر بووە.[٢٢]
سه‌رچاوه‌کان
دەستکاریسەرچاوەکان
دەستکاری- ^ «Mars Global Surveyor measures water clouds». لە ڕەسەنەکە لە ١٢ی ئابی ٢٠٠٩ ئەرشیڤ کراوە. لە ٧ی ئازاری ٢٠٠٩ ھێنراوە.
- ^ «Flashback: water on Mars announced 10 Years Ago». SPACE.com. ٢٢ی حوزەیرانی ٢٠٠٠. لە ١٩ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٠ ھێنراوە.
- ^ «Science@NASA, The Case of the Missing Mars Water». لە ڕەسەنەکە لە ٢٦ی ئازاری ٢٠١٠ ئەرشیڤ کراوە. لە ٧ی ئازاری ٢٠٠٩ ھێنراوە.
- ^ Mapping Mars: Science, Imagination, and the Birth of a World. 4 October 2002. ISBN 0-312-24551-3.
{{cite book}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|date=(یارمەتی) - ^ «PSRD: Ancient Floodwaters and Seas on Mars». Psrd.hawaii.edu. ١٦ی تەممووزی ٢٠٠٣. لە ١٩ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٠ ھێنراوە.
- ^ «Gamma-Ray Evidence Suggests Ancient Mars Had Oceans | SpaceRef – Your Space Reference». SpaceRef. ١٧ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٨. لە ١٩ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٠ ھێنراوە.
- ^ «Oceans on Mars: An assessment of the observational evidence and possible fate». Journal of Geophysical Research. 108 (E5): 5042. 2003. Bibcode:2003JGRE..108.5042C. doi:10.1029/2002JE001963.
- ^ «Water at Martian south pole». ١٧ی ئازاری ٢٠٠٤. لە ٢٩ی ئەیلوولی ٢٠٠٩ ھێنراوە.
- ^ «ch4». History.nasa.gov. لە ١٩ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٠ ھێنراوە.
- ^ «Groundwater-controlled valley networks and the decline of surface runoff on early Mars». Journal of Geophysical Research. 110 (E12). 2005. Bibcode:2005JGRE..11012S16H. doi:10.1029/2005JE002455.
- ^ «An intense terminal epoch of widespread fluvial activity on early Mars: 1. Valley network incision and associated deposits». Journal of Geophysical Research. 110 (E12). 2005. Bibcode:2005JGRE..11012S14H. doi:10.1029/2005JE002459.
- ^ «Articles | Was there life on Mars? – ITV News». Itv.com. لە ڕەسەنەکە لە ٦ی حوزەیرانی ٢٠١١ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٩ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٠ ھێنراوە.
- ^ Glotch, T. and P. Christensen. 2005. Geologic and mineralogical mapping of Aram Chaos: Evidence for water-rich history. J. Geophys. Res. 110. doi:10.1029/2004JE002389
- ^ «Valley network-fed, open-basin lakes on Mars: Distribution and implications for Noachian surface and subsurface hydrology». Icarus. 198 (1): 37–56. 2008. Bibcode:2008Icar..198...37F. doi:10.1016/j.icarus.2008.06.016.
- ^ «Argyre Planitia and the Mars Global Hydrologic Cycle» (PDF). Lunar and Planetary Science. XXXI: 2033. 2000. Bibcode:2000LPI....31.2033P.
- ^ «Topography and morphology of the Argyre basin, Mars: implications for its geologic and hydrologic history». Planet. Space Sci. 50 (10–11): 939–981. 2002. Bibcode:2002P&SS...50..939H. doi:10.1016/S0032-0633(02)00054-5.
- ^ «Hellas as a possible site of ancient ice-covered lakes on Mars». Icarus. 154 (2): 258–276. 2001. Bibcode:2001Icar..154..258M. doi:10.1006/icar.2001.6736. hdl:2060/20020050249. S2CID 122991710.
- ^ «New evidence that the Valles Marineris interior deposits formed in standing bodies of water» (PDF). Lunar and Planetary Science. XXXI: 1693. 2000. Bibcode:2000LPI....31.1693W.
- ^ «Liquid Saltwater Is Likely Present On Mars, New Analysis Shows». Sciencedaily.com. ٢٠ی ئازاری ٢٠٠٩. لە ٢٠ی ئابی ٢٠١١ ھێنراوە.
- ^ Martian Summer. 15 April 2011. ISBN 978-1-60598-176-5.
{{cite book}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|date=(یارمەتی) - ^ «Possible physical and thermodynamical evidence for liquid water at the Phoenix landing site». Journal of Geophysical Research. 114 (E1). 2009. Bibcode:2009JGRE..114.0E03R. doi:10.1029/2009JE003362. hdl:2027.42/95444.
- ^ Amos, Jonathan 2015. Martian salt streaks 'painted by liquid water'. BBC News Science & Environment. [١]
| کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە ئاو لەسەر مەریخ تێدایە. |
