یاسای گازی نمونەیی

یاسای گازی نموونەیی:ھەروەھا  ناسراوە بە یاسای گازی گشتی ، گازە ھاوکێشەی گریمانەی خەملاندنێکی گونجاوە بۆ بارودۆخی زۆر لە گازەکان  لە ساڵی ١٨٣٤ بە گونجاندنی لەگەڵ یاسای بۆیل یاسای چارڵز (Émile Clapeyron ) ھەرچەندە  زۆر سنوری بۆ دانراوە یەکەم جار لەلایەن یاسای ئەڤۆگادرۆ وە یاسای گایلوساک , یاسای گاز دەنوسرێ بە :

گەرمی بۆ گازی نموونەیی ئەو ھێلە چەماوانە بریتییە لە نواندنی پەیوەندی نێوان پەستان (  لەسەر تەوەرەی ئاسۆیی )    لەگەل قەبارە ( لەسەر تەوەرەی ستوونی)  بۆ گازی نمونەیی پلەی گەرمی جیاواز ھەن :  ھێلەکان  دوور دەکەونەوە لە خالی بنەرەت (ھەروەھا , ئەو ھێلانی نزیک دەبنەوە لە لوتکەی  دەستی-راست لە رۆخی نەخشەکە ) پلەی گەرمی بەرز دەنوێنێت

$PV=nRT,$

تێک P,V لەگەل T بریتییە  لە پەستان , قەبارە لەگەڵ پلەی گەرمی n یش بریتیە لە ژمارەی مۆلی گاز  .$R$ باری جێگیری  گازی نموونەیی )بۆ ھەموو گازێک وەکو یەکە ) وە دەکرێ بە بیردۆزی جولەیی تەنۆکەیی بدۆزرێتەوە ئەو یاسایە دانراوە لە لایەن( رودۆلف کلاسیوس Rudolf Clausius لە سالی ١٨٥٧) ( ئوگوست کرۆنگ August Krönig لە سالی ١٨٥٦)

ھاوکێشە

پێکدادانی بەشی گەردەکانی لە ناو کۆنتەینەرێک /قاپ (تانکی پرۆپان ) نیشاندراوە لە لای (راست) ھێلەکان جولەی سەربەخۆ  و پێکدادانی  بەشەکانن نیشاندراوە .پەستان و پلەی گەرمی گاز راستەوخۆ گونجاون :لەگەل بەرز بونەوەی پلەی گەرمی  پەستانی گازی پرۆپان بەرز دەبێتەوە بە ھەمان فاکتەر ، دەرئەنجامێکی سادەی ئەم گونجانە ئەوەیە لە رۆژێکی گەرمی ھاویندا ،پەستانی تانکی پرۆپان  بەرز دەبێت وە ھەروەھا دەبێت تانکەکان پۆلێن بکرێن بۆ ئەوەی بتوانی لەگەل بەرز بونی پەستان بگونجێ .

دۆزینەوەی دۆخی بری  ھەریەک لە گازەکان  دەدۆزرێتەوە بە ھۆی پەستان و قەبارە ,لەگەل پلەی گەرمی . شێوەیەکی نوێ( مۆدێرن ) بۆ ھاوکێشە ئەو پەیوەندیە سادەییە لە لە ناو دوو شێوەی سەرەکی .پلەی گەرمی بە کاردێت لە ھاوکێشە بۆ دۆخی ھەریەک لە پلەی گەرمی بێ سنوور  بە یەکەی SI  کلڤن

کاری وزە لەگەل گاز

بەگوێرەی بیردۆزی  جولەیی گازی نمونەیی، وای دادەنێن کە کارلێکێک نیە لە نێوان گەردەکانی گازی نمونەیی بە شێوەیەکی تر کاتە وزە یەکسانە بە سفر و ھەموو وزەی گازەکە جولە وزەیە بۆ گەردەکانی گاز

ئەم جوڵە وزەیە گەردەکانی گاز بۆ گازێکی تر کە ٣ سێ پلە سەربەخۆیی لە جوڵەکانی ھەبێت .x, y, z

وزەی گاز	ھاوکێشەی بیرکاری
وزە لەگەڵ یەک مۆل لە گازی ھاوھێزە	E= 3/2 RT
وزە لەگەڵ یەک گرام  لە گازی ھاوھێزە	E= 3/2 rT
گەرد	E=3/2 KB.T

لادان لە خووڕەوشتی گازی ڕاستەقینە

هاوکێشەی (PV = nRT)  تەنیا لەسەر گازی نمونەیی جێبەجێ دەکرێت، یان بۆ گازێكی راستەقینە کە خوڕەوشتەکانی لە گازی نمونەیی بچێت. زۆر شێوەی جۆراوجۆر هەن لە هاوکێشە بۆ ئەم دۆخە. لە هەژمارکردنی گازی نمونەیی بارستە گەرد و کارلێکی نێوان گەردەکان فەرامۆش دەکرێت، بۆ گازە هاو‌هێزیەکان لە پلەی گەرمی بەرز و پەستانی نزم هەژمارکردنێکی زۆر وردە. فەرامۆشکردنی بارستە گەرد کەمتر کاریگەری دەبێت لە بارودۆخێک کە چڕی نزم بێت، بۆ نموونە : بۆ قەبارە گەورەکان لە پەستانی نزم، چونکە دووری نێوان گەردەکان زیاترە لە بارستەی گەردەکان خۆیان. گرنگی کارلێکەکان لە نێوان گەردەکان کەم دەکات بە زیادبوونی جوڵەوزەی گەرمی. بۆ نموونە : بە زیادبوونی گەرمی لە هاوکێشە درێژەکان وەک هاوکێشەی   .Van Der Waals

لادان لە نموونەییی بوونی گاز بە دوو هۆکار دەکرێت : بارستە گەرد و هێزی نێوان گەردەکان.

ئەوەی کە دەمێنێتەوە بەوە پێناسە دەکرێت کە بریتییە  لە جیاوازی  نێوان  گازی نموونەیی وگازی راستەقینە لە ھەمان پەستان ، پلەی گەەمی وپێکھاتندا.