کۆکتێل (باڵندە)

Kerr
کۆکتێل
	کۆکتێلی نێر
	کۆکتێلی مێ
ڕەوشی پاراستن
	; کەمترین نیگەرانی (IUCN 3.1)
Scientific classification
Unrecognized taxon (fix):	Nymphicus
Species:	Template:Taxonomy/NymphicusN. hollandicus
Binomial name
	Template:Taxonomy/NymphicusNymphicus hollandicus; (کێر، ١٧٩٢)
	مەودای کۆکتێل (بە ڕەنگی سوور؛ نیشتەجێی تەواوی ساڵ)
Synonyms
	Cockatiel calling Recording of a cockatiel ;
	گرفتێکت لە بیستنی ئەم پەڕگەیە ھەیە؟ بڕوانە یارمەتی میدیا.

کۆکتێل (بە ئینگلیزی: Cockatiel)قەبارەکەی مامناوەندییە،^[٢] تووتی کە ئەندامی لقێکی تایبەتیخێزانی کاکاتۆە کە لە ئوسترالیادا نیشتەجێیە. وەک ئاژەڵی ماڵی و تووتی و جۆرەکانی لە سەرانسەری جیھاندا بەنرخن و بەخێوکردنیان تاڕادەیەک ئاسانە. وەک باڵندەیەکی ماڵی کراو، کۆکاتێلەکان لە پلەی دووەمی خوازراوەکانە تەنھا لە دوای باڵندەی تەیرولحوب.^[٣]

کۆکتێل تاکە ئەندامی جۆری Nymphicus یە. پێشتر ڕوون نەبووەتەوە کە ئایا ئەوە پاراکێت بووە یان کاکاتۆی بچووک؛ بەڵام نوێترین توێژینەوەی گەردیلەییەکان بۆ ژێر خێزانی Nymphicinae دیاری کراوە. بۆیە ئێستا وەک بچووکترینی کاکاتۆ (خێزانی کاکاتۆ) پۆلێن کراوە. کۆکتێلەکان ڕەسەنیان ئوسترالیایە، لەبەر بەرژەوەندی تاڵاوەکانی ئوسترالیا و ناوچە دارستانەکانە.

تاکسۆنۆمی و ئیتیمۆلۆژی

لە سەرەتادا لەلایەن نووسەر و سروشت ناسێکی سکۆتلەندی ڕۆبەرت کیرەوە لە ساڵی ١٧٩٣ بە Psittacus hollandicus وەسفی کرد، کۆکاتیێل (یان کۆکتێل) لەلایەن واگلرەوە لە ساڵی ١٨٣٢ گواسترایەوە بۆ ڕەگەزی Nymphicus.^[٤] ناوی ڕەگەزەکەی ڕەنگدانەوەی ئەزموونی یەکێک لە سەرەتاییترین گروپەکانی ئەوروپییەکانە بۆ، باڵندەکان لە شوێنی نیشتەجێبوونی زێدی خۆیان ببینن؛ گەشتیاران پێیان وابوو باڵندەکان ئەوەندە جوانن کە بە ناوی فریشتە ئەفسانەییەکانەوە ناویان لێنا. ناوی تایبەتی hollandicus ئاماژەیە بۆ ھۆڵەندی نوێیە کە ناوێکی مێژووییە بۆ ئوسترالیا.

پەیوەندییە بایۆلۆژییەکانی بۆ ماوەیەکی زۆر نادیارە؛ ئێستا لە ژێر بنەماڵەیەکی تاک جۆری Nymphicinae دانراوە، بەڵام ھەندێک جار لە ڕابردوودا لە نێوان Platycercinae پۆلێن کراوە، کە تووتی کلکی پانە. ئەم پرسە بە توێژینەوەی گەردیلەیی یەکلایی کرایەوە. توێژینەوەیەکی ساڵی ١٩٨٤ لەسەر ئەلۆزایمەکانی پڕۆتین ئاماژەی پەیوەندییەکی نزیکتری لەگەڵ کاکاتۆ کرد لە چاو تووتییەکانی تر، و زانیارییەکانی زنجیرەی 12S rRNA مایتۆکۆندریال دەیخاتە نێوان ژێر خێزانی Calyptorhynchus (کاکاتۆی تاریک).^[٥] تایبەتمەندی مۆرفۆلۆژی ناوازە و پاراکێت (بە واتای تووتی کلک درێژ) دەرئەنجامی کەمبوونەوەی قەبارە و گۆڕانی ھاوڕێی شوێنی ئیکۆلۆژییە.

لە لایەکی دیکەوە شیکاری زنجیرەی ئینترۆنی ٧ی جینی β-فایبرینۆجینی ناوکی ئاماژە بەوە دەکات کە ڕەنگە ھێشتا ئەوەندە جیاواز بێت کە گەرەنتی ناسینەوەی نیمفیسینا بکات نەک وەرگرتنی ڕەگەزەکە لە Calyptorhynchus.^[٦]

ئێستا کۆکتێل لە ڕووی بایۆلۆژییەوە وەک ئەندامێکی ڕاستەقینەی کاکاتۆیدا پۆلێن کراوە بەھۆی ھاوبەشکردنی ھەموو تایبەتمەندییە بایۆلۆژییەکانی خێزانی کاکاتۆ، ئەوانیش، لووتکەی ئیرەکشن، میزڵدانێک، پاودەر بۆ خوارەوە، چینە ھەوری سەرکوتکراو (کە ڕێگری دەکات لە نمایشکردنی پێکھاتەی شین و سەوز). ڕەنگەکان، و پەڕەکانی دەموچاو کە لایەکانی دادەپۆشن، کە ھەموویان بە دەگمەن لە دەرەوەی خێزانی Cacatuidae دەبینرێن. ئەم پەیوەندییە بایۆلۆژییە لەگەڵ کاکاتو تردا زیاتر پشتگیری دەکرێت لەلایەن بوونی لانیکەم یەک حاڵەتی بەڵگەدار لە تێکەڵەیەکی سەرکەوتوو لە نێوان کۆکتێل و گالا، جۆرێکی تری کاکاتووە.^[٧]

سەرچاوەکان

^ BirdLife International (2018). «Nymphicus hollandicus». IUCN Red List of Threatened Species. 2018. IUCN: e.T22684828A132056250. doi:10.2305/IUCN.UK.2018-2.RLTS.T22684828A132056250.en. لە 12 November 2021 ھێنراوە. {{cite journal}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= (یارمەتی)
^ «8 Best Medium-Sized Pet Bird Species». The Spruce Pets (بە ئینگلیزی). لە ٣ی حوزەیرانی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
^ «Factsheets:Cockatiel». Australian Museum. لە ڕەسەنەکە لە ٣ی تشرینی دووەمی ٢٠١٩ ئەرشیڤ کراوە. لە ٣٠ی ئابی ٢٠٠٨ ھێنراوە.
^ «Environmental enrichment on the behavior and welfare of cockatiels (Nymphicus hollandicus)». Arquivo Brasileiro de Medicina Veterinária e Zootecnia. 68 (3): 562–570. 1990-01-06. doi:10.1590/1678-4162-8747. ISSN 0102-0935.
^ Brown, D.M. & Toft, C.A. (1999): Molecular systematics and biogeography of the cockatoos (Psittaciformes: Cacatuidae). Auk 116(1): 141-157. JSTOR 4089461
^ Astuti, Dwi (2004): A phylogeny of Cockatoos (Aves: Psittaciformes) inferred from DNA sequences of the seventh intron of Nuclear β-fibrinogen gene. Doctoral work, Graduate School of Environmental Earth Science, Hokkaido University, Japan.
^ «Talking Birds».

[iucn_status_12_November_2021-1] BirdLife International (2018). «Nymphicus hollandicus». IUCN Red List of Threatened Species. 2018. IUCN: e.T22684828A132056250. doi:10.2305/IUCN.UK.2018-2.RLTS.T22684828A132056250.en. لە 12 November 2021 ھێنراوە. {{cite journal}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= (یارمەتی)

[2] «8 Best Medium-Sized Pet Bird Species». The Spruce Pets (بە ئینگلیزی). لە ٣ی حوزەیرانی ٢٠٢٢ ھێنراوە.

[ausmus-3] «Factsheets:Cockatiel». Australian Museum. لە ڕەسەنەکە لە ٣ی تشرینی دووەمی ٢٠١٩ ئەرشیڤ کراوە. لە ٣٠ی ئابی ٢٠٠٨ ھێنراوە.

[4] «Environmental enrichment on the behavior and welfare of cockatiels (Nymphicus hollandicus)». Arquivo Brasileiro de Medicina Veterinária e Zootecnia. 68 (3): 562–570. 1990-01-06. doi:10.1590/1678-4162-8747. ISSN 0102-0935.

[5] Brown, D.M. & Toft, C.A. (1999): Molecular systematics and biogeography of the cockatoos (Psittaciformes: Cacatuidae). Auk 116(1): 141-157. JSTOR 4089461

[6] Astuti, Dwi (2004): A phylogeny of Cockatoos (Aves: Psittaciformes) inferred from DNA sequences of the seventh intron of Nuclear β-fibrinogen gene. Doctoral work, Graduate School of Environmental Earth Science, Hokkaido University, Japan.

[7] «Talking Birds».

[٢]

[٣]

[١]

[٤]

[٥]

[٦]

[٧]