کۆماری ئیرلەندی

کۆماری ئیرلەندی
کۆماری ئیرلەندی
دامەزران	٢١ی کانوونی دووەمی ١٩١٩
ناو بە زمانی فەرمی	Poblacht na hÉireann
زمانی فەرمی	زمانی ئیری
کیشوەر	ئەورووپا
پایتەخت	دبلن
شێوەی بنەڕەتیی حکوومەت	پەرلەمانی کۆماری
ئەنجومەنی یاسادانەر	Dáil Éireann
دانیشتووان	٤٬٤٠٠٬٠٠٠
دراو	پاوەندی ستەرلینگی
لە پێش	شانشینی یەکگرتووی بەریتانیا و ئێرلەندا
گۆڕدراوە لەلایەن	Irish Free State
جێگەی دەگرێتەوە	شانشینی یەکگرتووی بەریتانیا و ئێرلەندا
زمانەکان	زمانی ئینگلیزی، زمانی ئیری
کۆتاییھاتن	٦ی کانوونی یەکەمی ١٩٢٢
ڕووبەر	٨٤٬١١٦ کیلۆمەتر چوارگۆشە
وەسفی ئاڵا	flag of Ireland
وەسفی نیشان	coat of arms of Ireland
Item disputed by	حکوومەتی شانشینی یەکگرتوو
Statement supported by	Irish republicanism
	لە ویکیدراوە دەستکاریی زانیارییەکان بکە

کۆماری ئایرلەندا (Poblacht na hÉireann یان Saorstát Éireann)^[١] دەوڵەتێکی شۆڕشگێڕی دان پێدانەنراو بوو کە لە مانگی کانوونی دووەمی ١٩١٩ سەربەخۆیی خۆی لە شانشینی یەکگرتووی بەریتانیای مەزن و ئیرلەند ڕاگەیاند.^[٢] کۆمارەکە داوای دەسەڵاتی بەسەر ھەموو دوورگەی ئایرلەندادا دەکرد، بەڵام لە ساڵی ١٩٢٠ کۆنترۆڵی کرداریی سنووردار بوو بۆ تەنھا ٢١ لە ٣٢ ویلایەتی ئایرلەندا،^[٣] و ھێزەکانی دەوڵەتی بەریتانیا لە بەشێکی زۆری باکووری ڕۆژھەڵات، ھەروەھا کۆرک، دبلن و شارە گەورەکانی تر بوونیان ھەبوو. کۆمارەکە لە ناوچە گوندنشینەکاندا بەھێزتر بوو، و لە ڕێگەی ھێزە سەربازییەکانییەوە توانی کاریگەری لەسەر دانیشتووانی ناوچە شارنشینەکان دابنێت کە ڕاستەوخۆ کۆنترۆڵی نەدەکردن.

سەرەتاکانی دەگەڕێتەوە بۆ ڕاپەڕینی جەژنی پاک لە ساڵی ١٩١٦، کاتێک کۆماریخوازانی ئایرلەندی دەستیان بەسەر چەند شوێنێکی سەرەکی لە دوبلن داگرت و کۆماری ئایرلەندایان ڕاگەیاند.^[٤] ڕاپەڕینەکە سەرکوت کرا، بەڵام ڕزگاربووان لەژێر پارتی چاکسازیکراوی شین فێن یەکیان گرت بۆ ھەڵمەتکردن بۆ کۆمارێک. پارتەکە زۆرینەیەکی ڕوونی کورسییە بێ کێبڕکێیەکانی لە ھەڵبژاردنی گشتی ١٩١٨ بەدەستھێنا، و یەکەم دایلی (پەرلەمانی) ئایرلەندای لە دوبلن لە ٢١ی کانوونی دووەمی ١٩١٩ پێکھێنا. پاشان کۆماریخوازەکان حکوومەتێک، سیستەمێکی دادگا و ھێزێکی پۆلیسیان دامەزراند. لە ھەمان کاتدا، خۆبەخشە ئایرلەندییەکان، کە کەوتنە ژێر کۆنترۆڵی دایل و بە سوپای کۆماری ئایرلەندی ناسران، دژی ھێزەکانی دەوڵەتی بەریتانیا لە شەڕی سەربەخۆییی ئیرلەندا جەنگان.

سەرچاوەکان

^ Laffan، Michael (1999). The Resurrection of Ireland. Cambridge University Press. p. 350. ISBN 978-1-139-42629-9. لە 24 December 2019 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 16 October 2015 ھێنراوە. {{cite book}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |archive-date= (یارمەتی)
^ Kautt، William Henry (1999). The Anglo-Irish War, 1916–1921: A People's War. Greenwood Publishing Group. p. 71. ISBN 978-0-275-96311-8. لە 24 December 2018 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 12 September 2011 ھێنراوە. {{cite book}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |archive-date= (یارمەتی)
^ M.E. Collins, Ireland, p. 252.
^ The Celtic Revolution: A Study in Anti-imperialism. Talybont: Y Lolfa. 1985. pp. 101–102. ISBN 0-86243-096-8. لە 27 December 2019 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 30 January 2016 ھێنراوە. {{cite book}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |archive-date= (یارمەتی)

[Laffan1999-1] Laffan، Michael (1999). The Resurrection of Ireland. Cambridge University Press. p. 350. ISBN 978-1-139-42629-9. لە 24 December 2019 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 16 October 2015 ھێنراوە. {{cite book}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |archive-date= (یارمەتی)

[2] Kautt، William Henry (1999). The Anglo-Irish War, 1916–1921: A People's War. Greenwood Publishing Group. p. 71. ISBN 978-0-275-96311-8. لە 24 December 2018 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 12 September 2011 ھێنراوە. {{cite book}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |archive-date= (یارمەتی)

[3] M.E. Collins, Ireland, p. 252.

[4] The Celtic Revolution: A Study in Anti-imperialism. Talybont: Y Lolfa. 1985. pp. 101–102. ISBN 0-86243-096-8. لە 27 December 2019 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 30 January 2016 ھێنراوە. {{cite book}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |archive-date= (یارمەتی)

[١]

[٢]

[٣]

[٤]