کاکی ھیران
لەوانەیە ئەم وتار یان بەشە لە https://www.kurdipedia.org/default.aspx?lng=23&q=723 (دووپ دێت · کۆپی ڤایۆز) لەبەرگیرابێتەوە، لەوانەیە ئەم کارە دژی سیاسەتی مافی لەبەرگرتنەوەی ویکیپیدیا بێت. (ئازار ٢٠٢٣) |
لەوانەیە ئەم وتارە بۆ گەییشتن بە ئاستی ستانداردی شێوازی نووسینی وتار لە ویکیپیدیادا، ویکیسازی پێویست ببێت. تکایە ئەگەر دەتوانن ئەم پەڕەیە باشتر بکەن. |
تەکیەی کاکی هیران یاخود کاکی هیران یەکێکە لە لقەکانی تەریقەتی قادری ئەم رێبازە دەگەرێتەوە بۆ شێخ عەبدولقادری گەیلانی دەکەوێتە پارێزگای هەولێر لە قەزای شەقڵاوە شارۆچکەی هیران. مێژووه‌كه‌ی بۆ 400 ساڵ پێش ئێستا ده‌گه‌ڕێته‌وه. ئه‌م ته‌كیه‌یه ژماره‌یه‌كی زۆر مورید و شوێنكه‌وتووانی له ناوچه جیاوازه‌كانی وه‌كو هەولێر و ڕواندوز و سۆران و كۆیه و سیده‌كان هه‌یه.[١]
دامەزرادن:
دەستکاریئهم رێبازه له‌سه‌ر ده‌ستی شێخ سولەیمان دامه‌زراوه کە لەپێشوتردا میر بووە و حوکمڕانی ناوچەکەی کردووە، دواتر بەهۆی جەنابی(شێخ تەهای بەدلیسی)کە ڕێگە پێدراوی حەزرەتی شێخ (مصطفی) قوطبی شامی و شێخ(اسماعیلی ولیانیە) قدس اللە سرهما تەمەسووک دەکاو ڕێگای خودا پەرستی دەگرێتە بەر وبەرەو عیشقی خودای و تەریقەتی سۆفیگەری ئەڕوا ودیوانی میرایەتی دەگۆڕێتەوە بەتەکیە و مقامی خودا پەرستی و دەبێتە یەکێ لە تەواوکەرەکانی زنجیرە ڕێبازی قادری لەناوچەکەدا کەوا نسیبەت دراوە بەلای ڕئیس العارفین حەزرەتی شێخ عبدالقادری گەیلانی(قدس سرە). وواهاتووە کە ئەم شێخ(سولەیمانە)حەوت حەجی بە پێیان لەسەر یەکتری کردووە و حەوت چلە(خڵوە)لە خزمەت بارەگای حەزرەتی شێخ (عبدالقادری )گەیلانی لەبەغدا کێشاوە.[١]
ئەشکەوتی شێخ سولەیمان:
دەستکارییەکێ لە کارەکانی شێخ(سولەیمان)ئەوە بووە ئەشکەوتێکی لە بەردێکی داتاشراو لەهیران لەگەڵ موریدەکانی درووستی کردووە و بە وکەرستەوئامرازانەی ئەو سەردەمی و کردوویەتی بەشوێنی خودا پەرستی و خڵوە وعیبادەت و کاتێ لەژیاندا ماوە گۆڕیشی بۆخۆی هەڵکەندووە و ئەم دەستوورە لە بنەماڵەکەدا هەرماوە پشتاو پشت کوڕ لەجێی باوکی تاوەکوو هەشتەمین پشت کەوا ئێستاکە لەژیادا ماوە.[٢]
لەقەبی کاک:
دەستکاریلەقەبی(کاک)دەبێتە لەقەبی ئەم بنەماڵەیە بەتایبەتی پۆست نشینان ولەدوای خۆی شێخ سولەیمان دووکوڕی بەجێدێڵی بەناوی کاک(عبدللە) و (کاک احمد). کاک عبداللەی کوڕەگەورەی دەبێتە پۆست نشینی باوکی لە ئیرشادات و خزمەتکردن و عیبادەت کردن و کاک احمدی برای ئەچێتە کۆیە(کویسنجق)لەوێ تەکیە درووست دەکاودرێژە بەڕێبازی باوکی دەدا. ولەدوای کاک عبدللە کوڕە گەورەی بەناوی کاک(مصطفی)دائەنیشێ و سەرپەرشتی ئەو تەکیەوقۆناغە دەکات و دوای ئەویش کاک(علی)کوڕە گەورەی دائەنیشێ و دوای کاک علی حەزرەتی کاک (عبداللە)دائەنیشێ کە مەشهوورە بە کاک عبدللەی ثانی ودرێژە ئەدابەهەمان شێوەی باوباپیری لە پەیڕەوی تەریقەت وشەریعەت و نیشتمان پەروەری و واناسراوە کە یەکێ بووە لە(قوطبە)کانی سەردەمی خۆی وتٲریخی ویلادی کەلەویەوە دیارە لەساڵی1830میلادی لەدایک بووە و لەساڵی 1906وەفاتی فەرمووە وودوو دیوانیشی لەپاش بەجێماوەن بە هەردوو زمانی کوردی و فارسی بەڵام داخەکەی گرانم چەند شیعرێکی ماوە ئەویتر فەوتاون.[٢]
سافیی هیرانی:
دەستکاریکاک عبدللە ثانی کوڕە گەورەوناودارەکەی بەناوی کاک مصطفی(سافیی)هیرانی لەشوێنی باوباپیری دادەنیشێ و سەرپەشتی ئەم مقام وخانەدانیە دەکاوتایبەت مەندی کاکی سافیی ھیرانی لەوەدایە کەوا بەوێنەی مەحوی و نالی و.... یەکێ بووە لەشاعیرە هەست ناسک و جوامێرەکانی کورد کە بەهەر چوار زاراوەی کوردی وعربی و فارسی و تورکی شعری لە پاش بەجێماون هەروەک خۆی دەفەرموێ: (صـافـی) لـەهـەوای عـیـشـقی تـۆ ئێـسـتـێ کوردی وعربی وفارسی وتورکی بووە اشعار و تاریخی ویلادی ساڵی1873بووە و لەساڵی1942وەفاتی فەرمووە ودوای خۆی حاجی کاک(علی)دەبێتە پۆست نشین بەهەمان شێوەی باو باپیری درێژە بە ڕێبازەکەیان دەدا و لەعلومی عەقلی ونەقلی توانایێکی لەڕادەبەدەری هەبووە و چەند شیعرێکی لەپاش بەجێماوە و،لەهۆنینەوەی شعریش نازناوی(صفوەت)بووە و لەساڵی1900لەدایک بووە ولەساڵی 1977ئەمری خودای فەرمووە ولەدوای خۆی کوڕەگەورەکەی بۆتە پۆست نشینی بنەماڵە بەناوی(کاک ملا ثانی)کەلەساڵی 1936لەدایک بووە و بەهەمان شێوەی باوباپیری لەپەیڕەوی بازاری تەریقەت و نیشتمان پەروەری وکوردایەتی خەریکی باری عیبادەت و صولح کاری و خزمەتی میللەتی کوردە ویەکێکە لەکەسایەتیە دیارولێهاتووەکانی کوردستان و بەهەمان شێوەی باپیرانی لەژیادا ماوە و گۆڕی بۆخۆی هەڵکەندووە لەئەشکەوتی شێخ(سولەیمان.[٢]
بنەماڵەی کاکی هیران:
دەستکاریبنەماڵەی(کاکی هیرانی)یەکێکن لە خانەوادە ناودارەکانی کوردستان کە بەهەزاران مورید ومحسوب و منسوب یان هەنە لە کوردستاندا و شوێن پەنجەیان دیاربووە لەگشت پرسە دینی وارشادی وسۆفیگەری ونیشتمان پەروەریەکاندا.[٢]
سەرچاوەکان
دەستکاری- ^ ئ ا www.rudaw.net https://www.rudaw.net/sorani/onair/tv/episodes/episode/takya_w_xaqakan_25052019. لە ٢٧ی ئازاری ٢٠٢٣ ھێنراوە.
{{cite web}}: پارامەتری|title=ونە یانیش واڵایە (یارمەتی) - ^ ئ ا ب پ «ئه‌مڕۆ له‌كۆڕێك دا كتێبی (دیوانی خه‌زان) بڵاوده‌كرێته‌وه». کوردستان تیڤی (kurdistantv.net) (بە کوردی). ١٩ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣. لە ٢٧ی ئازاری ٢٠٢٣ ھێنراوە.