کاریگەریی کۆریۆلیس
کاریگەری کۆریۆلیس (بە ئینگلیزی: Coriolis Force) لە ساڵی ١٨٣٦ لەلایەن زانای فەرەنسی گاسپارد-گوستاڤ کۆریۆلیسەوە باسکراوە، ئەو کاریگەرییەیە کە لە سیستەمێکی ئاماژەی سووڕاوەدا بەدی دەکرێت، کاتێک تەنێک لە جووڵەدایە بە ڕێزگرتن لە سیستەمی ئاماژەپێکراو.[١] ئەم کاریگەرییە پێکدێت لە بوونی خێراکردنی ڕێژەیی جەستە لە سیستمی سووڕاوەی ناوبراودا. ئەم خێراکردنە ھەمیشە ڕاستڕەوە بە ئاڕاستەی خولانەوەی سیستمەکە و بە پێکھاتە تیشکی و تەسکییەکانی خێرایی جەستە. کاریگەری کۆریۆلیس دەبێتە ھۆی ئەوەی تەنێک کە لەسەر تیژڕەوی دیسکێکی سووڕاوەوە دەجووڵێت، مەیلی خێرابوونی ھەبێت بە بەراورد بەو دیسکە بەپێی ئەوەی کە ئایا جووڵەکە بەرەو ئاڕاستەی خولاندنەوەیە یان دوورە. کاریگەری کۆریۆلیس تەنھا کاتێک بوونی ھەیە کە سیستەمێکی پۆتان سووڕاوە بەکاربھێنرێت.[٢] لە پۆتانی خولانەوەیدا ئەم کاریگەرییە وەک ھێزێکی ڕاستەقینە کاردەکات، ھەرچەندە کاریگەری کۆریۆلیس دۆخێکی پارنەگۆڕە و ھیچ پەیوەندییەکی بە سەرچاوەی تەنەکەوە نییە. ھەروەھا بۆنموونە بۆ ھێزی کارۆموگناتیسی یان ئەتۆمییە. لە ڕوانگەی شیکارییەوە، بە بەکارھێنانی یاسای دووەمی نیوتن لە سیستمێێکی سووڕاوەدا، کاریگەری کۆریۆلیس پێویستە، بەڵام ئەم ھێزە لە سیستمی پۆتانی بارنەگۆڕ بەبێ خێراکردن بوونی نییە.[٣]
سەرچاوەکان
دەستکاری- ^ The Mechanical Universe: Mechanics and Heat, Advanced Edition (illustrated ed.). Cambridge University Press. 2007. p. 396. ISBN 978-0-521-71590-4. Extract of page 396
- ^ Persson، Anders (1998-07-01). «How Do We Understand the Coriolis Force?». Bulletin of the American Meteorological Society. 79 (7): 1373–1386. Bibcode:1998BAMS...79.1373P. doi:10.1175/1520-0477(1998)079<1373:HDWUTC>2.0.CO;2. ISSN 0003-0007. S2CID 45799020.
- ^ Bhatia، V.B. (1997). Classical Mechanics: With introduction to Nonlinear Oscillations and Chaos. Narosa Publishing House. p. 201. ISBN 978-81-7319-105-3.
| کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە کاریگەریی کۆریۆلیس تێدایە. |