ویکیپیدیا

ڕۆژانی ئازار

ڕۆژانی ئازار یان ڕووداوەکانی ئازار (ئازەربایجانی: Mart hadisələri) قۆناغێکی ناکۆکی و پێکدادانی نێوان نەتەوەکان بوو کە بووە ھۆی کوژرانی نزیکەی ١٢ ھەزار ئازەربایجانی[١] و خەڵکی مەدەنی موسڵمانی دیکە کە لە نێوان ٣٠ی ئازار – ٢ی نیسان ڕوویدا ١٩١٨ لە شاری باکوو و ناوچەکانی تەنیشت پارێزگای باکوی کۆماری فیدراڵی دیموکراتی ترانسقەوقاز.[٢][٣]

قوربانیانی ئازەربایجان لە باکۆ دوای :ڕۆژانی ئازار (١٩١٨)

بە ئاسانکاریی ململانێی دەسەڵاتی سیاسی لە نێوان بەلشەفییەکان بە پشتیوانی فیدراسیۆنی شۆڕشگێڕی ئەرمەنستان (داشناکتسوتیون)[٤][٥][٦] لە لایەک و حیزبی موساواتی ئازەربایجانی لە لایەکی دیکە، ڕووداوەکان بوونە ھۆی دەنگۆی ئەگەری ڕاپەڕینی موسڵمانان[٧][٨][٩][١٠] لەلایەن ھێزەکانی بەلشەفی و دەشناکەوە[١١][١٢] و دامەزراندنی کۆمۆنەی باکۆ کە تەمەنی کورت بوو لە نیسانی 1918.[١٣][١٤]

زۆربەی سەرچاوە و گێڕانەوە مێژوویییەکان ڕووداوەکانی ئازار لە چوارچێوەی نائارامییەکانی شەڕی ناوخۆدا لێکدەدەنەوە[١٥][١٦][٤][١٧][١٨] لەکاتێکدا سەرچاوە ھاوچەرخەکانی ئازەربایجان بە فەرمی ئاماژە بە ڕۆژانی ئازار دەکەن وەک جینۆساید[١٩][٢٠] دواتر ڕۆژانی ئەیلوول ١٠ ھەزار ئەرمەنی نەتەوەیی لەلایەن سوپای ئیسلام و ھاوپەیمانە ناوخۆیییە ئازەربایجانییەکانیانەوە کۆمەڵکوژ کران لەگەڵ گرتنی باکۆ.[٢١][٢٢]

میراتەکە

دەستکاری

لە ١٨ی ئەیلوولی ٢٠١٣، سەرۆکی ئازەربایجان ئیلھام عەلیێڤ کۆمەڵگەی یادەوەری گوبا ی کردەوە کە تایبەتە بە قوربانیانی ڕۆژانی ئازار.[٢٣] لە مانگی تشرینی یەکەمی ٢٠١٣ شاندی ئەنجومەنی پیرانی فەرەنسا بە سەرۆکایەتی سیناتۆر ناتالی گۆلێت گوڵێکیان لەبەردەم شوێنەوارەکەدا دانا و یادی قوربانیانی کۆمەڵکوژییەکەیان کردەوە.[٢٤][٢٥]

سەرچاوەکان

دەستکاری
  1. ^ Smith 2001, p. 228: "The results of the March events were immediate and total for the Musavat. Several hundreds of its members were killed in the fighting; up to 12,000 Muslim civilians perished; thousands of others fled Baku in a mass exodus."
  2. ^ «New Republics in the Caucasus». The New York Times Current History. 11 (2): 492. March 1920.
  3. ^ Michael Smith. «Pamiat' ob utratakh i Azerbaidzhanskoe obshchestvo/Traumatic Loss and Azerbaijani. National Memory». Azerbaidzhan i Rossiia: obshchestva i gosudarstva (Azerbaijan and Russia: Societies and States) (بە ڕووسی). Sakharov Center. لە ڕەسەنەکە لە ١ی نیسانی ٢٠٢٠ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢١ی ئابی ٢٠١١ ھێنراوە.
  4. ^ ئ ا De Waal، Thomas (2010). The Caucasus: An Introduction. Oxford University Press. p. 62. ISBN 978-0-19-539976-9. In the so called March Days of 1918, Baku descended into a mini-civil war, after the Bolsheviks declared war on Musavat Party and then stood by as Dashnak militias rampaged through the city, killing Azerbaijanis indiscriminately
  5. ^ Suny، Ronald Grigor (1993). The revenge of the past:nationalism, revolution, and the collapse of the Soviet Union. Stanford University Press. pp. 41–42. ISBN 0-8047-2247-1.
  6. ^ Buttino، Marco (1993). In a collapsing empire:underdevelopment, ethnic conflicts and nationalisms in the Soviet Union Volume 28. Feltrinelli Editor. p. 176. ISBN 88-07-99048-2. Violence increased during the Civil War, with massacres of Azeri Turks – by the combined forced of Armenian Dashnaktsutiun party and the Bolsheviks
  7. ^ Firuz Kazemzadeh. Struggle For Transcaucasia (1917—1921), New York Philosophical Library, 1951
  8. ^ «Азербайджан и Россия. Общества и государства». old.sakharov-center.ru. لە ڕەسەنەکە لە ١ی نیسانی ٢٠٢٠ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٢ی ئابی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
  9. ^ Tadeusz Swietochowski. Russian Azerbaijan, 1905—1920: The Shaping of a National Identity in a Muslim Community. Cambridge University Press, 2004. ISBN 0-521-52245-5, 9780521522458, pp ١١٦—118

    The truly tragic turn of events came after acceptance of the ultimatum, when the Dashnakist allies of the Bolsheviks took to looting, burning, and killing in the Muslim sections of the city
  10. ^ World and Its Peoples: The Middle East, Western Asia, and Northern Africa. Marshall Cavendish. 2006. p. 786. ISBN 0-7614-7571-0. Muslims in Baku revolted in March 1918, but their uprising was suppressed by the city's Armenians
  11. ^ De Waal، Thomas (2003). Black garden: Armenia and Azerbaijan through peace and war. NYU Press. p. 100. ISBN 0-8147-1945-7. When in March 1918, Azerbaijanis revolted against the Baku Commune, Armenian Dashnaks and Bolshevik troops poured into the Azerbaijani quarters of the city and slaughtered thousands
  12. ^ Suny، Ronald Grigor (1993). The revenge of the past:nationalism, revolution, and the collapse of the Soviet Union. Stanford University Press. p. 42. ISBN 0-8047-2247-1. After crushing a Muslim revolt in the city, the Bolshevik-led government, with its small Red Guard, was forced to rely on Armenian troops led by Dashnak officers
  13. ^ Hovannisian، Richard G. (1967). Armenia on the Road to Independence, 1918. Berkeley: University of California press. p. 227. ISBN 0-520-00574-0.
  14. ^ Croissant، Michael P. (1998). The Armenia-Azerbaijan Conflict: Causes and Implications. London: Praeger. p. 15. ISBN 0-275-96241-5.
  15. ^ Shahumyan، Stepan (1959). Letters 1896–1918. Yerevan: State Publishing House of Armenia. pp. 63–67. On one side were fighting the Soviet Red Guard; the Red International Army, recently organized by us; the Red Fleet, which we had succeeded in reorganizing in a short time; and Armenian national units. On the other side the Muslim Savage Division in which there were quite a few Russian officers, and bands of armed Muslims, led by the Musavat Party... For us the results of the battle were brilliant. The destruction of the enemy was complete... More than three thousand were killed on both sides
  16. ^ ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگی نادروستی <ref>؛ ھیچ دەقێک بۆ ژێدەری :0 نەدراوە
  17. ^ ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگی نادروستی <ref>؛ ھیچ دەقێک بۆ ژێدەری rgsunycommune نەدراوە
  18. ^ Croissant، Michael (1998). The Armenia-Azerbaijan conflict: causes and implications. Greenwood Publishing Group. p. 14. ISBN 0-275-96241-5. The oil-rich city of Baku had emerged as a stronghold of Bolshevism shortly after the October Russian Revolution, and friction between the Bolsheviks and the pan-Turkic Musavat party sparked a brief civil war in March 1918
  19. ^ Decree of President of Republic of Azerbaijan about genocide of Azerbaijani people, March 1998
  20. ^ «PACE Written Declaration, "Recognition of the genocide perpetrated against the Azeri population by the Armenians", Parliamentary Assembly of the Council of Europe, Doc. 9066 2nd edition, 14 May 2001». لە ڕەسەنەکە لە ٧ی حوزەیرانی ٢٠٠٧ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٢ی ئابی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
  21. ^ Hovannisian، Richard G. (1967). Armenia on the Road to Independence, 1918. Berkeley: University of California press. p. 227. ISBN 0-520-00574-0.
  22. ^ Croissant، Michael P. (1998). The Armenia-Azerbaijan Conflict: Causes and Implications. London: Praeger. p. 15. ISBN 0-275-96241-5.
  23. ^ «Genocide Memorial Complex opened in Guba». www.news.az. لە ڕەسەنەکە لە ٢٩ی ئەیلوولی ٢٠١٨ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٣ی ئایاری ٢٠١٤ ھێنراوە.
  24. ^ «French senators visit Guba Genocide Memorial Complex». www.parisguardian.com. لە ڕەسەنەکە لە ١٤ی ئایاری ٢٠١٤ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٣ی ئایاری ٢٠١٤ ھێنراوە.
  25. ^ «French senators visit Guba Genocide Memorial Complex – PHOTOS». www.europesun.com. لە ڕەسەنەکە لە ١٤ی ئایاری ٢٠١٤ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٣ی ئایاری ٢٠١٤ ھێنراوە.
وەرگیراو لە «https://ckb.wikipedia.org/w/index.php?title=ڕۆژانی_ئازار&oldid=1365375»