پەمپی سوتەمەنی
پەمپی سووتەمەنی زۆر جار بەکاردێت (بەڵام نەک ھەمیشە) پێکھاتەیەکی گرنگە لە ئوتۆمبێلدا. زۆربەی بزوێنەرەکان (بەتایبەتی بزوێنەری مۆتۆرسیکلی کۆن) سووتەمەنی بە ھیچ شێوەیەک داوا ناکەن لە پەمپ (فیول پەمپ)، پێویستیان تەنھا بە ھێزی ڕاکێشانی زەوییە تا سووتەمەنی لە تانکی سووتەمەنی بگوازرێتەوە یان لەژێر فشاری بەرز بۆ سیستەمی ئینجێکتی سووتەمەنی. زۆرجار، کابییەرێتیدی بزوێنەر بە بەکارھێنانی پەستانی نزم لە پەمپی میکانیکی کە دەبەسترێن لە دەرەوەی تانکی سووتەمەنی، کەچی ھەندێک بزوێنەر بە بەکارھێنانی پەمپی کارەبایی کە دەبەسترێن لەناو تانکی سووتەمەنی (جۆرە سووتەمەنیێکی بزوێنەر ھەیە دوو پەمپی سووتەمەنی ھەیە: یەکەم پەستانی نزم و قەبارەی زۆری پەمپەکە لە ناو خەزانی سوتەمەنی و ئەوی تریان پەستانی بەرز و قەبارەی کەمی پەمپکردن کە نزیکە لە بزوێنەرەکە). پەستانی سوتەمەنی پێویستی بە ھەندێک تایبەتمەندی ھەیە بۆ بزوێنەرەکە تا بەشێوەیەکی ڕاست کار بکات. ئەگەر پەستانی سووتەمەنی زۆر نزم بێت، بزوێنەرەکە بە لاوازی کار دەکات.
پەمپی میکانیکی
دەستکاریپێش گرتنەخۆی بەرفراوانی ئینجێکشنی سووتەمەنیی ئەلیکترۆنی، زۆربەی کابییەرێیتەری بزوێنەری ئۆتۆمۆبیل سووتەمەنیی میکانیکیان بەکاردەھێنا بۆ گواستنەوەی سوتەمەنی لە خەزانی سوتەمەنی بۆ جامی سووتەمەنیی کابییەرێیتەرەکە، دوو سووتەمەنی زۆر بەکار ھێنران کە پەمپ سوتەمەنی دەکاتە ناو (پەنجک و پلونگەر-تیپە) ئەمانە پەمپی میکانیکین. پەمپی ناو پەنجک جۆرێکی پەمپی جیگۆڕکێی پۆزێتڤن. پەمپی ناوپەنجک لە ژوورێکی پەمپ پێکدێت کە قەبارەیان زیاد و کەم دەبێت بەھۆی پەنجکێکی نەرم، وەکو ھەمان کاری پەمپی پستن. دەمەوانەی پشکنین شوێنەکەی دەکەوێتە ھەردوو دەرچەی چونەژوور و ھاتنەدەر لە ژووری پەمپ کە ھێز دەخاتە سەر سوتەمەنی بۆ ئەوەی بە یەک ئاراستە بروات.
یەکێک لە باوترین شێوەکان، ئەم پەمپنە بە شێوەیەکی نموونەیی دادەخەرێن بۆ ناو بلۆکی بزوێنەر یان سەر کامشافتی بزوێنەر نەرمە گوێیێکی زیادەی ھەیە کە دەسکێک بەکار دەخات لەسەر پەمپکە، یان ڕاستەوخۆ یان لەرێگای (پوشرۆد)، لەلایەن ڕا کێشانی ناو پەنجکەکە تا نزمترین خاڵی بێجوڵە.
قەبارەکە لەناو ژووری پەمپ زیاد دەکات، ئەمەش بووە ھۆی کەم بوونەوەی پەستان. بەمەش سووتەمەنی ڕێ دەدات کە پەمپکە لە تانکەوە بچرێتە ناوی (بەم ھۆیەوە پەستانی تایبەتی بە بەرگە ھەوا کار دەکات لەسەر سووتەمەنییەکە لە تانکەکە). جوولەی گەڕانەوەی ناو پەنجکەکە بۆ بەرزترین خاڵی بێجولە بەتوانایە لەلایەن بوارێکی ناو پەنجک، لەو ماوەی کە سووتەمەنییەکە لە ژووری پەمپ بەناو دەرچەی چونەدەر دەچێتە ناو کابەرێیتەر. بە شێوەیەکی سنووردار پەستان دەخاتە سەر سووتەمەنییەکە بۆ چوونە ناو پەمپەکە لەلایەن ئەو ھێزەی کە دەخرێتە سەر ناوپەنجک.
کابرێیتەر بە شێوەیەکی نموونەیی جامێکی ئاوی تێدایە بۆ دەرکردنی سووتەمەنی پەمپ. کاتێک سووتەمەنییەکە تەخت دەبێت لە جامی ئاو ئاستێکی دیاریکراو تێ دەپەڕێنێت، زمانەی دەروازە بۆ کابرێیتەر دا دەخرێت، ڕێ گرتنی پەمپی سووتەمەنی لێوە پەمپ سووتەمەنیی زیاتر بۆ کابرێیتەر. لەم کاتە، ھەر سووتەمەنییەیێک مانەوە لەناو ژووری پەمپ بە تەلەوە دەبرێت، بێتوانا تا دەر بچێت بەناو دەرچەی دەروازە یان دەرچەی دەرگە. ناو پەنجکەکە بەردەوام دەبێت تا فشار ڕێ بدات بۆ ناو پەنجکەکە، و لەکاتی خولانەوەی دواتر، پەنجکەکە بۆ دواوە ڕا دەکێشێت تا نزمترین خاڵی بێجولە، ئەو شوێنەی دەمێنێتەوە ھەتا زمانەی دەروازە بۆ کابرێیتەر دەکاتەوە چونکە یەک لای ناو پەنجکی پەمپ سووتەمەنی تێدا دەکەوێتە ژێر پەستان و لاکەی دیکەی دەبەسترێنەوە بە کرانککەیسی بزوێنەرەکە، ئەو دەتوانێت سووتەمەنی دزە بکات بۆ ناو کرانککەیسەکە. کە تواناکەی ھەردوو ترەمپای میکانیکی و پەمپی سووتەمەنیی کارەبایی دەپێورێت لە سای (کە دەوەستێتە سەر پاوەند بۆ ئینجی چوارگۆشە). عادەتەن، ئەم یەکەیە پێوانەی گشتییە بۆ پەستان، ھێشتا ئەو کەمێک واتای جیاوازی ھەیە، دەربارەی پەمپی سووتەمەنی.
پەمپی سوتەمەنی جۆری پلەنگەر
دەستکاریپەمپپلونگەر-جۆرێکی ترومپای جیگۆڕکیی پۆزێتڤە کە ژوورێکی پەمپتێدا دەبێت کە قەبارەیان کەم دەبێتەوە، ئەم ترومپانە بە شێوەیەکی نموونەیی کار دەکەن لە پەستانێکی بەرزتر لە ترومپای جۆری ناو پەنجک. بەڵام لە باوترین ڕێکخستن، ئەم ترومپانە جێگیر دەکرێن لەسەر لای ترومپای ئینجێکشن کە بە کامشافت کار دەکات، یان ڕاستەوخۆ یان بەڕێگای [پوشرۆد]. کاتێک نەرمەی گویی کامشافت دەگاتە نزمترین خاڵی بێجولە. ئەم ترومپانە دەتوانن کار بکەن لەنێوان (٢٥٠ و ١٬٨٠٠) بار (٣٬٦٢٥ و ٢٦٬٠٠٠) psi. چونکە دەبەسترێتەوە بە کامشافت، پەستانی بەتاڵ کردنەوەی ئەم ترومپایانە نەگۆڕە، بەڵام ڕێژەی ترومپاکە ڕاستەوخۆ دەبەسترێتەوە بە سوورانەوەی بزوێنەرەکە بۆ ھەر خولەکێک.
ھەردوو پەمپکە پەستانی نەرێنی دروست دەکەن بۆ ڕاکێشانی سوتەمەنی بەناو خەتەکان. لەگەڵ ئەوەشدا، پەستانی نزمی نێوان پەمپکە و تانکی سووتەمەنی، لە تێکەڵە لەگەڵ گەرمی بزوێنەرەکە یان ئاووھەوای گەرم، بەم ھۆیەوە سوتەمەنی دەتوانێت ببێت بە ھەڵم. دروستی کردنی ئەم دیزاینە بۆ پەمپی شلەیە، نەک ھەڵم، بێتوانا نییە تا سووتەمەنیی زیاتر بمژێت بۆ بزوێنەرەکە.
سووتەمەنییەکە دەکوڵێنێت لە خەتەکان، ھەروەھا بزوێنەرەی سووتەمەنیی ستارڤینگ بەس تا کار بکات. سووتەمەنیی ئووەتەمەوتیڤی میکانیکی بە شێوەیەکی گشتی پەمپ زۆر زیاتر دروست ناکات لە (١٠–١٥) psi، کە زیاترە بۆ زۆربەی کابەرێیتەرەکان.
پەمپی کارەبایی
دەستکاریزۆر ئوتۆمبێلی ھاوچەرخ پەمپی سووتەمەنیان ھەیە و عادەتەن کارەبایییە و شوێنەکەی لەناو تانکی سووتەمەنی دایە. پەمپکە پەستانی پۆزێتڤ دروست دەکات لە خەتی سووتەمەنی، پاڵنانی بەنزینەکە بۆ ناو بزوێنەرەکەدەبێتە ھۆی بەرز بوونەوەی پەستانی بەنزینەکە. دانانی پەمپکە لە تانکەکە پێکھاتەکەی کەمتر موحتەمەلە (پەمپکە خۆی) دوورە لە بزوێنەرەکە. سوودێکی تر بۆ دا نانی پەمپکە لەناو تانکەکە ئەوەیە کە کەمتر موحتەمەلە تا دەست بە ئاگرێک بکات. ھەرچەندە پێکھاتەی کارەبایی (وەکو پەمپیێکی سووتەمەنی) دەتوانێت پڕیشک بکات و سووتەمەنی ڤێیپەز دا بگیرسێنێت، سووتەمەنیی شلە ناتەقێنێتەوە بۆیە پەمپکە نقوم دەکات لە تانکەکە یەک لە سەلامەتترین شوێنە تا ئەو دا بنێن.
لە زۆربەی ئوتۆمبێل، ترومپای سووتەمەنی ڕۆیشتنێکی نەگۆڕ بەنزین دەگەیەنێت بۆ بزوێنەرەکە، سووتەمەنی ناگەرێندرێتەوە بۆ تانکەکە. ئەمە زیاتر ھەلی کوڵانی سووتەمەنییەکە کەم دەکاتەوە.
سوودێکی تری پەمپی کارەبایی بەکارھێنانی سووتەمەنی کەم دەکاتەوە چونکە ئەوەکە بەرگری پەیوەندیداری نییە لەگەڵ لێخوڕینێکی میکانیکی و دابینکردنی سووتەمەنی دەتوانێت زیاتر چاودێری بکرێت بەووردی لەلایەن یەکەی کۆنترۆڵی ئەلیکترۆنی (ECU).
ئوتۆمبێل لەگەڵ ئینجێکشنی سووتەمەنیی ئەلیکترۆنی یەکەیێکی کۆنترۆڵی ئەلیکترۆنیی ھەیە (ئی سی یوو) و ئەمە لەوانەیە بەرنامە بۆدانراو بێت لەگەڵ ژیربێژیی سەلامەتی کە پەمپی سووتەمەنیی کارەبایی بکوژێتەوە، تەنانەت ئەگەر بزوێنەرەکەش کار بکات. لە حالەتی بەیەک داکێشان سووتەمەنی دزەدەکات لێیەوە ھەریەک ڕێ دەگرێت تا خەتی سووتەمەنی پچڕان.
سویچی داگیرساندن تواناکە ھەڵ ناگرێت تا ترومپای سووتەمەنی؛ لەجیاتی، ئەو یامەلە کردن بەنۆبەیێک چاڵاک دەکات کەەکە بڵندتر باری ھەنووکە ڕەفتار لەگەڵ دەکات. ئەوە باوە بۆ ترومپای سووتەمەنی یامەلە کردن بەنۆبە تا ئۆکسەدایزد دە ببێت و بوەستێنێت کار کردن؛ ئەمە زۆر باوترە لە ترومپای سووتەمەنیی ڕاستەقینە نشستی ھێنان. مەکینەی ھاوچەرخ کۆنترۆڵی دەوڵەتی-پتەو بەکار دەھێنن کە فشاری سووتەمەنی ڕێ دەدات کە کۆنترۆل بکرێت بەڕێی خۆشکردنی بەرینی-ترپەلێداندەی ڤۆڵتاجی ترومپا. ئەم زۆر بوونە ژیانی ترومپاکە، ێک بچووکتر و ئامرازی سووکتر ڕێ دەدات کە بەکار بھێنرێت، و باری کارەبایی کەم دەکاتەوە.
ئوتۆمبێل لەگەڵ دەرزیی سووتەمەنیی ئەلیکترۆنی یەکەیێکی کۆنترۆڵی ئەلیکترۆنیی ھەیە (ئی سی یوو) و ئەمە لەوانەیە بەرنامە بۆدانراو بێت لەگەڵ ژیربێژیی سەلامەتی کە ترومپای سووتەمەنیی کارەبایی دوور دا بخات، تەنانەت ئەگەر بزوێنەرەکە کار بکات. لە حالەتی بەیەک داکێشانێک ئەمە سووتەمەنی دزەدەکات لێیەوە ھەریەک ڕێ دەگرێت تا خەتی سووتەمەنی پچڕان.
سەرباری ئەوە، ئوتۆمبێل لەوانەیە سویچێکی سستینی ھەبێت (عادەتەن دەکەوتە ژێر کوشنی پێشەوە) ئەوە لە حالەتی کاریگەریێک تریپ، یان زمانەیێکی ڕۆلل-ۆڤەر کە دوور لە ترومپای سووتەمەنی دا بخات لەو بارەی کە ئوتۆمبێلەکە خل دەبێتەوە سەری.
ئی سی یوو سێک لەوانەیە بەرنامە بۆدانراو بێت تا دوور لە ترومپای سووتەمەنی دا بخات ئەگەر ئەوان خواروو ھەست بکەن بە یان سفر فشاری ڕۆن، بۆ نموونە ئەگەر بزوێنەرەکە نشستیێکی کۆتاییی دووچار بووە (لەگەڵ مەترسیی دواتری ئاگر لە بەشی بزوێنەر).
سووتەمەنییەکە ناردن ئەنجومەنی یەکە لەوانەیە تێکەڵەیێکی ترومپای سووتەمەنیی کارەبایی بێت، فلتەرەکە، و ئامرازی ئەلیکترۆنی بەکار دەھێنن بۆ بڕی سوتەمەنی بپێون لە تانکەکە بەڕێی سەرئاوێک ھاوپێچی کرد بۆ سێنسەیێک کە داتا دەنێرێت بۆکە داش-مۆونتەد پێوەری سووتەمەنی. سووتەمەنییەکە ترومپا بە خۆی بەشێکی تا ڕادەیەک ھەرزانە. بەڵام میکانیکیێک لە گەراجێک لەوانە بوو بژاردەیێکێت ھەبێت تاکە تەواو ئەنجومەنی یەکە دا بمەزرێنێت.
دەرچە و پەمپی ھییلیکس کامێرا ھاژۆراو پلەنجەتر پەمپی جۆرن کە کار دەکەن لە نیوە (rpm) بزوێنەر بۆ چوار بزوێنەری دەگەشێتەوە و لە ھەمان ئاپییێم لە حالەتەکەی دوو ھەنگاودا. پەمپکە وەکو ئەوەیێک پەمپی جۆری پستنی یە بەڵام لە جیاتی پستنێک ئەوێک ماچین پلەنجەتر ئەوەی نییە ھیچ مۆری ھەیە.
کاتێکەکە پلەنجەتر دەگاتە بەرزترین خاڵی بێجولە، ئینجێکشن دەبێتە ناو سلندەر تەواو دەکرێت و ئەوە دەھێنرێتەوە لەسەر ھەنگاوی بەرەو خوارەوەی لەلایەن بەھارێکی پەستان. چونکە بەرزیی نەرمەی گویی کامێرا ناتوانێت بەئاسانی بگۆڕێرێت،
بڕی سووتەمەنییە ترومپا بۆ ئینجێکتەکە کۆنترۆل دەکرێت لەلایەن تاقچکەیێک و ئامرازی باڵ بەست کە پلەنجەتر دەخولێتەوە بڕی گۆڕاوی سووتەمەنی ڕێ دەدەن بۆ ڕووبەر لەسەرەکە پلەنجەتر.
دەروازە و دەرچەی چونەدەر شوێن دیاری دەکرێن لەسەر دوو لایەکە ترومپا دیواری لوولەک سووتەمەنی ڕێ دەدەن تا بڕوات بەناو ژووری پەستان ھەتاکە پلەنجەتر بھاژۆرێت دوو دەرچەکەی دا دەخات و دەست بە جوولەی پەستان دەکات.
دەرچەی چونەدەرسوتەمەنی دەخاتە ناو تانکی بزوێنەر. پاشان سووتەمەنییەکە بەھێزێک دەکرێت بەناوێک دەوەستێت زمانە دەپشکنێت، تا باکفلۆو ڕێ بگرێت بۆ لووتی ئینجێکتەر لە پەستان کە دەتوانن تێ بپەڕن ١٨٬٠٠٠ (psi) یەکەیەکە بۆ پێوانە کردنی پەستان.
سەرچاوەکان
دەستکاری
| کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە پەمپی سوتەمەنی تێدایە. |