وزەی با

وزەی با یان ھێزی با بەکارھێنانی بایە بۆ پەیداکردنی وزەی میکانیکی لەناو توربینەکانی با بۆ سوڕاندنەوەی بەرھەمھێنەری کارەبا. وزەی با بە وزەیەکی خاوێن و نوێبووەوە دادەنرێت و کاریگەری کەمتری ھەیە لەسەر ژینگە بە بەراورد بە سووتاندنی خەڵووزی بەردین بۆ بەرھەمھێنانی کارەبا.

وێستگەی با پێکدێت لە چەندەھا توربینی با کە بەستراون بە گۆڕەڕی ھێزی کارەبایی. با لە وشکاییدا سەرچاوەیەکی ھەرزانی وزەی کارەبایە، بە بەراورد لەگەڵ خەڵووز و کێڵگە گازییەکان.^[١]^[٢]^[٣]^[٤] بەکارھێنانی وزەی با لەسەر وشکانی کاریگەریش دەکاتە سەر دەشت و لەوەڕگاکان بەوەی کە ڕووبەرێکی زیاتر داگیر دەکات بە بەراورد لەگەڵ وێستەگەکانی دیکەی کارەبا،^[٥]^[٦] چونکە دەبێ ڕێژەیەکی زۆر دابنرێت و لە شوێنی جیاجیاش. بەڵام بەکارھێنانی وزەی با لەناو ئاودا باشتر و بەھێزترە وەک لە وشکانی بەوەی کە کاریگەریان کەمترە لەسەر ژینگە، بەڵام تێچووی دروست کردن و بەردەوامی خزتمەتگوزاری زیاتر.

لە ساڵی ٢٠١٨ قەبارەی وزەی با لە سەرتاسەری جیھاندا بە ڕێژەی ٩٫٦٪ لە سەدا زیادی کردوو بوو بە ٥٩١ گێگاوات و بەرھەمھێانی وزەی کارەبا بەھۆی با گەیشتە ٤٫٨٪ لە سەدای تەواوی وزەی کارەبای جیھان و ھەروەھا ١٤٪ لە سەدی یەکێتی ئەورووپا.

دانیمارک وڵاتێکە کە زۆرترین ڕێژەی بەکارھێنانی وزەی بای ھەیە کە لە ساڵی ٢٠١٧ ڕێژەی ٤٣٫٤٪ی کارەباکەی لە با وەردەگرت. بە لایەنی کەمەوە ٨٣ وڵاتی دیکە وزەی با بەکاردەھێنن بۆ بەرھەمھێنانی کارەبا.

مێژوو

وزەی با بەکارھێنراوە ھەر لەو کاتەوەی مرۆڤەکان چارۆگەکانیان خستە بەر با. ئەو مەکینانەی کە بە با کاریان دەکرد بەکاردەھێنران بۆ دوورینەوەی گەنم و پەمپدانی ئاو. ئاشی ھەوایی و پەمپی با، لە وڵاتەکانی ئیران و ئەفغانستان و پاکستان پەرەیان پێدرا لە سەدەی نۆیەم.^[٧]^[٨]

توربینی بای چارڵز برەش لە ١٨٨٨

یەکەم ئاشی ھەوایی کە بەکارھات بۆ دروستکردنی وزەی کارەبا لە سکۆتلەندا درووست کرا لە مانگی تەممووزی ساڵی ١٨٨٧ لە لەیان پرۆفیسۆر جەیمس بلیت لە کۆلێژی ئەندەرسۆن.^[٩] توربینەکەی ١٠ مەتریەکەی بلیت لە ناو باخچەیەک لە خانوەیەکی لە ڕۆژێکی پشوودا دانا بۆ ئەوەی خانووەیەکی بۆ ڕوناک بکاتەوە کە دەبێتە یەکەم خانوو کە سەرچاوەی ڕوناککەرەوەکەی وزەی با بێت.

وزەی با

وزەی با وزەیەکی جوڵاوەی ھەوایە لە جوڵەدا، و پێشی دەوترێت با. بڕی تەواوی رۆشتنی وزەی با بەناو ڕوێکی خەیاڵی بە ڕووبەری A لە ماوەیەکی کاتدا t:

E={\frac {1}{2}}mv^{2}={\frac {1}{2}}(Avt\rho )v^{2}={\frac {1}{2}}At\rho v^{3},

^[١٠]

کە ρ چری ھەوایە؛ v خێرایی بایە؛ Avt قەبارەی ھەوایە کە تێپەڕ دەبێ بەناو A(کە وا دادەنرێت ئەستوون بێت لەگەڵ ئاڕاستەی با)؛ Avtρ ھەورھا بارستاییە m کە بەناو A تێپەڕ دەبێت؛ ½ ρv² وزەی جوڵاوەی جوڵەیی ھەوایە بەپێت یەکەی قەبارە.

ھێز، وزەیە لەسەر کات، کەواتە وزەی با لەسەر ڕووبەر A (بۆ نموونە: یەکسانە بە ڕووبەری خولانەوەی توربینی با) ئەوەیە:

P={\frac {E}{t}}={\frac {1}{2}}A\rho v^{3}.

^[١٠]

پەراوێزەکان

^ داڕێژە:Cite article
^ «Wind power is cheapest energy, EU analysis finds». the guardian. لە 15 October 2014 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |accessdate= (یارمەتی)
^ «Renewable energy gathers steam in South Africa». Renewable and Sustainable Energy Reviews. 41: 390. 2015. doi:10.1016/j.rser.2014.08.049. hdl:2263/49731.
^ Gasch, Robert and Twele, Jochen (ed.) (2013) Windkraftanlagen. Grundlagen, Entwurf, Planung und Betrieb. Springer, Wiesbaden 2013, p. 569 (German).
^ What are the pros and cons of onshore wind energy?. Grantham Research Institute on Climate Change and the Environment. January 2018.
^ Nathan F. Jones, Liba Pejchar, Joseph M. Kiesecker. "The Energy Footprint: How Oil, Natural Gas, and Wind Energy Affect Land for Biodiversity and the Flow of Ecosystem Services". BioScience, Volume 65, Issue 3, March 2015. pp.290–301
^ Ahmad Y Hassan, Donald Routledge Hill (1986). Islamic Technology: An illustrated history, p. 54. Cambridge University Press. ISBN 0-521-42239-6.
^ Lucas، Adam (2006)، Wind, Water, Work: Ancient and Medieval Milling Technology، Brill Publishers، p. 65، ISBN 90-04-14649-0
^ Price، Trevor J (3 May 2005). «James Blyth – Britain's First Modern Wind Power Engineer». Wind Engineering. 29 (3): 191–200. doi:10.1260/030952405774354921. {{cite journal}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |date= (یارمەتی)
^ ^ئ ^ا «Harvesting the Wind: The Physics of Wind Turbines» (PDF). لە ڕەسەنەکە (PDF) لە ٢٤ی ئابی ٢٠١٥ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٠ی ئایاری ٢٠١٧ ھێنراوە.

سەرچاوەکان

بەشداربووانی ویکیپیدیا، «Wind power»، ویکیپیدیای ئینگلیزی. سەردان لە ٢٩ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٠.

[1] داڕێژە:Cite article

[2] «Wind power is cheapest energy, EU analysis finds». the guardian. لە 15 October 2014 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |accessdate= (یارمەتی)

[3] «Renewable energy gathers steam in South Africa». Renewable and Sustainable Energy Reviews. 41: 390. 2015. doi:10.1016/j.rser.2014.08.049. hdl:2263/49731.

[4] Gasch, Robert and Twele, Jochen (ed.) (2013) Windkraftanlagen. Grundlagen, Entwurf, Planung und Betrieb. Springer, Wiesbaden 2013, p. 569 (German).

[grantham-5] What are the pros and cons of onshore wind energy?. Grantham Research Institute on Climate Change and the Environment. January 2018.

[energyfootprint-6] Nathan F. Jones, Liba Pejchar, Joseph M. Kiesecker. "The Energy Footprint: How Oil, Natural Gas, and Wind Energy Affect Land for Biodiversity and the Flow of Ecosystem Services". BioScience, Volume 65, Issue 3, March 2015. pp.290–301

[7] Ahmad Y Hassan, Donald Routledge Hill (1986). Islamic Technology: An illustrated history, p. 54. Cambridge University Press. ISBN 0-521-42239-6.

[8] Lucas، Adam (2006)، Wind, Water, Work: Ancient and Medieval Milling Technology، Brill Publishers، p. 65، ISBN 90-04-14649-0

[Price-9] Price، Trevor J (3 May 2005). «James Blyth – Britain's First Modern Wind Power Engineer». Wind Engineering. 29 (3): 191–200. doi:10.1260/030952405774354921. {{cite journal}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |date= (یارمەتی)

[physics-10] ئ ^ا «Harvesting the Wind: The Physics of Wind Turbines» (PDF). لە ڕەسەنەکە (PDF) لە ٢٤ی ئابی ٢٠١٥ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٠ی ئایاری ٢٠١٧ ھێنراوە.

[١]

[٢]

[٣]

[٤]

[٥]

[٦]

[٧]

[٨]

[٩]

[١٠]