تەنەکانی نزیک زەوی

تەنەکانی نزیک زەوی ئەوان تەنێکی ئاسمانی تاڕادەیەک بچووکن کە خولگەیان بە دەوری خۆردا بە خاڵە نزیکەکانی هەسارەی زەویدا تێدەپەڕن، بەپێی پێناسە فەرمییەکە، خولگەی تەنێک دەبێت زۆرترین یەکەی فەلەکناسان (نزیکەی ٤٥ ملیۆن کم) لە زەویدا بێت بۆ ئەوەی وەک "تەنێکی نزیک لە زەوی" شایستەی ئەوە بێت. ئەم تەنانە هەموو جۆرە تەنێک دەگرێتەوە کە لە بۆشایی ئاسمانی نزیک زەویدا گەشت دەکەن، لەوانە هەزاران گەڕەستێرۆچکەی بچووک (بە کورتی پێیان دەوترێت NEA)، هەندێک لە کلکدار و نەیزەکەکان کە ئەوەندە گەورەن کە پێش ئەوەی بکەونە سەر زەوی چاودێری دەکرێن، تەنانەت کەشتییە ئاسمانییە دروستکراوەکانی مرۆڤ کە بە دەوری خۆردا دەسوڕێنەوە، تەنەکانی نزیک زەوی لە ساڵانی هەشتاکانی سەدەی ڕابردووەوە بوونەتە جێگەی سەرنجی زیادبوونی ئارەزووی زانستخوازان، ئەمەش لەبەر ئەوەیە کە زانایان زیاتر ئاگاداری ئەو مەترسییە دەبن کە ئەگەری پێکدادانی لەگەڵ زەویدا هەبێت، دەتوانێت بۆ سەر زەوی مەترسی دروست بکات ، لە ئێستادا زۆرێک لە پڕۆژەکانی توێژینەوە لە ئارادان بۆ دۆزینەوەی چارەسەر لە ئەگەری مەترسی پێکدادان، تا ئێستا فەلەکناسان نزیکەی دە هەزار تەنی نزیک زەوییان تۆمار کردووە کە ٪٩٩ یان وەک گەرەستێرۆچکەی بچووک پۆلێنکراون و ئەوانی دیکەش دوورەپەرێزن.

لەم نەخشەیەدا کە لەلایەن کۆمپیوتەرەوە دروستکراوە، خولگەی هەموو گەڕەستێرۆچکە بچووکە مەترسیدارەکان (PHAs) کە لەلایەن ناسا تۆمارکراون، کە پۆلێکە لە گەڕەستێرۆچکە بچووکەکانی نزیک لە زەوی و دەتوانن لە داهاتوودا مەترسی لەسەر زەوی دروست بکەن. ئەم نەخشەیە لە ساڵی ٢٠١٣ ئامادەکراوە و تا ئەو کاتەش ژمارەی ئەم گەڕەستێرۆچکە بچووکانە نزیکەی ١٤٠٠ گەڕەستێرۆچکە بووە، کە هەموویان لە وێنەکەدا دەردەکەون. بازنەی سپی فراوان نوێنەرایەتی خولگەی موشتەری دەکات.

گەڕەستێرۆچکە بچووکەکەی ٢٤٣ ئیدا کە مانگێکی هەیە بە ناوی "داکتیل".

کاتێک گەرەستێرۆچکەی نوێ دەدۆزرێتەوە، زانیارییەکانی دەنێردرێت بۆ سەنتەری هەسارە بچووکەکانی یەکێتی فەلەکناسی نێودەوڵەتی (کە دەکەوێتە سەنتەری هارڤارد-سمیسۆنی بۆ فیزیای فەلەکییەکان ) هەر گەرەستێرۆچکەیەکی بچووک بدۆزرێتەوە کەتەلۆگ دەکرێت و بە فەرمی تۆمار دەکرێت. ئەم گەرەستێرۆچکە بچووکانە بە مەترسی بۆ سەر زەوی دادەنرێت کاتێک خولگەیان لەگەڵ خولگەی زەوی بە دەوری خۆردا نزیک یەکتریە ، بۆ نموونە ناسا لە کۆنگرێسی ئەمریکاوە ئەرکێکی وەرگرتووە کە هەر یەکێک لەم تەنانە کە تیرەکەی لە کیلۆمەترێک زیاتر بێت، کەتەلۆگ بکات چونکە پێکدادانی تەنێکی بۆشایی ئاسمان بەم قەبارەیە یان زیاتر دەتوانێت ببێتە هۆی کارەسات لەسەر زەوی، بەپێی ئامارەکانی شوباتی ٢٠١٤، ٨٦٢ گەرەستێرۆچکەی بچووک لە نزیک زەوی تۆمارکراون کە ١٥٤یان وەک تەنی مەترسیدار (PHOs) پۆلێنکراون . بەپێی ئەنجامی ڕاپرسیی NEOWISE (کە لە ساڵی ٢٠١١ لەلایەن تەلەسکۆپی WEISS ئەنجامدراوە)، پێدەچێت ٩٣%ی هەموو گەرەستێرۆچکەکانی بچووکەکانی نزیک زەوی کە تیرەکەیان لە یەک کیلۆمەتر گەورەترە پێشتر دۆزراونەتەوە.

چاودێری و گەڕان

ئەستێرە بچووکەکانی نزیک زەوی، بەپێی تێبینییەکانی تەلەسکۆپی بۆشایی ئاسمانی وایس.

مرۆڤ تەنها بۆ ماوەیەکی کورت بەشێوەیەکی زانستی باش چاودێری تەنەکانی نزیک زەوی کردووە یان زانیویەتی، لە ئێستادا ناسا و ژمارەیەک ڕێکخراو و ئۆرگانی بیانی یان سەربەخۆ کاردەکەن بۆ ڕووپێویکردنی تەنەکانی نزیک زەوی بە شێوەیەکی ڕێکخراو بۆ ئەوەی زۆرترینیان تۆمار بکەن و زۆربەی ئەو پڕۆژانەش ئارەزووی پێوانەکردنی بڕی ئەو مەترسیانە دەکەن کە لەسەر زەوی هەیە، زۆربەی تەنەکانی نزیک زەوی سەر بە پۆلی گەرەستێرۆچکە بچووکەکانن، ئەو تەنانەی کە پێشتر لەلایەن ئەرکە بۆشاییەکانەوە لێکۆڵینەوەیان لەسەر نەکراوە لە وۆرک شۆپێکدا کە لەلایەن یەکێتی فەلەکناسی نێودەوڵەتییەوە بۆ لێکۆڵینەوە لە هەسارە بچووکەکان لە شاری توکسۆن لە ویلایەتی ئەریزۆنا لە ماوەی مانگی ئازاری ساڵی ١٩٧١دا ڕێکخرابوو ڕاگەیەندرا، لەنێو ئەنجامەکانی وۆرکشۆپەکەدا کە "هەڵدانی کەشتییەکی ئاسمانی بۆ گەرەستێرۆچکەیەکی بچووک هێشتا پڕۆژەیەکی پێشوەختەیە." لێکۆڵینەوە و لێکۆڵینەوەکان لەسەر میکانیکی فڕینی لەو جۆرە بەردەوام بوون.

بۆ ئاسانکاری لە پرۆسێسکردن لە داهاتوودا لێکۆڵینەوەیەک کە لەساڵی ١٩٧٨ ئەنجامدرا دەریخست لەکۆی ئەو هەموو گەرەستێرۆچکە نزیکانەی نزیک زەوی کە لەوکاتەدا ناسرابوون تەنها ١٠یان گونجاون بۆ ئەوەی کەشتییەکی ئاسمانی لەسەریان بنیشێتەوە و دواتر بەسەلامەتی بیگەڕێنێتەوە بۆ سەر زەوی، بەڵام بەپێچەوانەوە کەشتییەکان بەتەواوی وزەی کەمتر بەکاردەهێنن لە وزەی پێویست بۆ ناردنی کەشتیەک بۆ هەسارەی مەریخ، بە هۆکاری ئەوەی ئەم گەرەستێرۆچکانە بچووکن، هەر کەشتیەک دەتوانێ چەند جارێک لەسەریان بنیشێتەوە و لە شوێنی جیاوازدا بۆ وەرگرتنی نمونەی زۆر پێش گەڕانەوە بۆ سەر زەوی، بەبێ ئەوەی پێویستی بە وزەی زۆر هەبێت، لە ئێستادا مەزەندە دەکرێت کە نزیکەی ٪١ی گەرەستێرۆچکە بچووکە ناسراوەکانی نزیک زەوی ئامادەن لە داهاتوودا ڕێگە بە مرۆڤ بدەن لەسەریان بنیشنەوە.

بەستەری دەرەکی

• سەنتەری لێکۆڵینەوە لە تەنەکانی نزیک زەوی (CNEOS) – تاقیگەی پاڵنەرەکانی جێت، ناسا
• خشتەی گەڕەستێرۆچکە بچووکەکان نزیکترین نزیکبوونەوەی داهاتوو لە زەوی – ڕوانگەی فەلەکی سۆرمانو
• کەتەلۆگی کۆمەڵەی خۆر تەنە بچووکەکان پەرەسەندنی خولگەیی – زانکۆی تەکنیکی دەوڵەتی سامارا