محەممەدی چوارەم: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

محەممەد پاشا کۆپرولو دەستیلە کرد١٥ی بەئەیلوولی ئیش١٦٥٦ی لەز. ١٥یدەستبەکار ئەیلوولی ١٦٥٦زبوو و ڕایانگەیاندڕاگەیەنرا کە سوڵتان محەمەدی چوارەم لە تەمەنی ئەوەدایە کە دەسەڵات وەربگرێت، بەوەش ماوەی جێگریجێگریی سوڵتانەی دایکی کۆتاییکۆتاییی پێھاتپێ ھات کە پێنج ساڵ بوو،بوو. وسوڵتانە بە ھیچ شێوەیەک دەستی وەرنەدایە کارووباریکاروباری دەوڵەت کەکاتێک دڵنیا بوو لە دەستی پارێزراودایەوە و ڕۆیشت بەروبەرەو ئیشی خێریخێرخوازی و پەروەردەکردنی کوڕەکانی سولەیمان و ئەحمەد.

محەممەد پاشا کۆپرولو دەستی کرد بە ئیش بۆ گەڕاندنەوەی شکۆی دەوڵەت،دەوڵەت و زۆر بە توندیبەتوندی لە دەستی ئەوانەی دا کە دەرئەچوون لە ئینکیشاری،ئینکیشاری ودەردەچوون، ناچاری کردن بە رێزگرتنیڕێزگرتنی یاسا، و سەرقالیسەرقاڵی کردن بە ئیشەکەیانەوە و یەکلایییەکلاییی کردنەوە بۆ دەوڵەت و پاراستنی کە ئەوە ئیشی سەرەکیسەرەکیی ئینکیشارییەکان خۆیان بوو نەک دەستدەستوەردانە وەردانەکاروباری کارووباری دەوڵەت،دەوڵەت و سیاسەتەکانیسیاسەتەکانی، کە بە لای توند وتیژیدتوندوتیژیدا دەڕۆیشتن. ئەو ڕۆڵێکی بەرچاوی ھەبوو لە جێگیرکردنی یاسادا، پاشان سولتانسوڵتان محەمەدی چوارەم ڕایسپارد بۆ پاراستنی دەولەتدەوڵەت لەو مەترسیانەیمەترسییانەی ڕووبەڕووی بۆتەوە. کە سەرکەوتووانە ڕووبەڕووی کێشەکان بوویەوە و کاتێک کۆچی دوایی کرد لە سالیساڵی ١٦٦١ سولتان محەممەد،محەممەد کۆچی دواییی کرد، ئەحمەد کۆپرولو کوریکوڕی لە جێگەی دانا کە لە تەمەنی ٢٦ ساڵیدا بوو بەڵام زۆر لێھاتوو بوو.