ژمارە: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

'''ژمارە''' [[شتی ماتماتیکی|شتێکی ماتماتیکییە]] کە لە [[ژماردن|ئەژماردن]] و [[پێوان]] و نیشانەلێداندا بە کار دەڕوا. سەرەتاییترین نموونەکانی، [[ژمارەی خۆزایی|ژمارەگەلی خۆزایین]]، واتە ۱، ۲، ۳، ۴ و ھەر ئاوەھا.<ref>{{Citation|title=number, n.|url=https://www.oed.com/view/Entry/129082|work=OED Online|publisher=Oxford University Press|language=en-GB|access-date=2021-12-11}}</ref> نوێنەری ژمارە لە زماندا [[وشارە|وشارەیە]]، واتە وشەیەک کە چەندایەتییەکی ژمارەیی وەسف دەکات. ھەر ژمارەیەک بە [[سیمبۆل|سیمبۆلێک]] نیشان دەدرێ کە پێی دەڵێن [[ژماراڵ]]. بۆ وێنە، «۵» ژماراڵێکە بۆ نواندن و نیشاندانی ژمارەی پێنج. لەبەر ئەوە کە تەنیا دەتوانرێ ژمارەیەکی کەم تا زۆر چکۆلە لە سیمبۆلەکان لە بەر بکرێن و لە مێشکدا ڕابگیردرێن، ئاسایییە کە ژماراڵە بنچینەیییەکان لە [[سیستمی ژماراڵ|سیستمێکدا]] ڕێک بخرێن تا ڕێگایەکی ڕێکوپێک دروست بێت بۆ نواندن و نیشاندانی ھەر ژمارەیەک. باوترین سیستمی ژماراڵ، [[سیستمی ژماراڵی ھیندی-عەرەبی|سیستمی ژماراڵی ھیندی-عەرەبییە]] کە ڕێگە دەدا ھەر ژمارەیەک بە بەکارھێنانی ئاوێتەیەک لە دە سیمبۆلی ژمارەیی، کە [[ڕەقەم|ڕەقەمیان]] پێ دەوترێ، بنوێنرێ و نیشان بدرێ.<ref>{{Cite journal |title=numeral, adj. and n. |url=http://www.oed.com/view/Entry/129111 |journal=OED Online |publisher=Oxford University Press }}</ref>