ھەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق، ٢٠٢١: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

ھەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق ٢٠٢١ ھەڵبژاردنێکی پێشوەختەی [[ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق|ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقە]]، بڕیاردرا لە ١٠ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢١ دەنگدانی گشتی بۆ ئەو مەبەستە ئەنجام بدرێت. یەکەم ھەڵبژاردنی پێشوەختەی عێراقە لە دوای [[ڕژێمی بەعس|ڕووخانی حکومەتی بەعس]]. ئەم ھەڵبژاردنە بەھۆی خۆپیشاندانەکانی تشرینی یەکەمی ٢٠١٩ی عێراق بڕیاری لە سەر درا بەمەبەستی جێبەجێکردنی خواستەکانی خۆپیشاندەران و گۆڕینی سیاسەتی حکومەت. ڕۆژی ٢٤ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٩، ئەنجومەنی نوێنەران دەنگیدا بە یاسای نوێی ھەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەران کە سیستەمی فرەبازنەی تاک پاڵێوراو. دواتر ئەنجومەنی نوێنەران پاشکۆی یاساکەی پەسەندکرد کە تایبەت بوو بە دابەشکرنی پارێزگاکانی عێراق بەپێی ژمارەی کۆتای ژنان لە پارێزگاکە. بۆ یەکەم جار لە مێژووی عێراقدا بانەکانی ھەڵبژاردن لە ١٨ بازنەوە بۆ ٨٣ بازنەی ھەڵبژاردن دابەشکرا، بەپێی ووتەی کۆمیسیۆنی باڵا سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکانی عێراق ئەم کارە بەمەبەستی دەرفەتدان بە کەسانی سەربەخۆ و بێ لایەن و کەمکردنەوەی ھەژموونی (باڵادەستی) حیزبی و هەروەھا ڕێگری کردن لە ساختەکاری بووە. ٣٢٤٩ کەس خۆیان کاندید کردبوو بۆ ھەڵبژاردنەکان لە ناویان ٩٥١ لە ڕەگەزیی مێینە بوون بەپێی یاسایی نوێ ھەڵبژاردن لە ھەر بازنەیەک یەک کورسی بۆ ژنان تەرخان کراوە. ھەروەھا ئەم یاسایە بە شێوەیەکی تەواو ڕێگری لە پاڵێوراوان دەکات لە چەند بازنەیەک خۆیان کاندید بکەن ئەوان تەنھا دەتوانن لەیەک بازنە خۆیان بەربژێربکەن، ھەر بەپێی یاسەکە دەنگی ھیچ بازنەیەک ناچێت بۆ بازنەیەکی دیکە. لەم ھەڵبژاردنە دوو ئامێری تایبەت بە دەنگدەران و فۆرمی دەنگدەران تەرخان کرا، بەمەبەستی کەمکردنەوە و ڕێگریکردن لە ساختەکاری. یەکەمیان ئامێری تۆمارکردنی ناوی دەنگدەران بوو بەناوی ڤی ڤی دی یاخود ئامێری لێکۆلێنەوەی ئەلیکترۆنی، دووەمیان ئامێری بیکۆس picos ئەم ئامێرە لەسەر سندووقی دەنگدان دادەنرێت، ئامێرەکە تایبەتە بە فۆرمی دەنگدان و ھەژمارکردنی خێرای ئەنجامەکانە. ئەنجامدانی ئەم ھەڵبژاردنە لە سەرەتادا ساردییەکی بەخۆووە بینی بەتایبەت دوای ئەوەی چەندین لایەنی سیاسی بەگشتی و ڕەتی سەدر بەتایبەت بایکۆتی کرد و داوای دواخستنی هەڵبژاردنیان دەکرد. بەلام ئەم داوایانە لەلایەن [[سەرۆک وەزیرانی عێراق]] [[مستەفا کازمی]] ڕەتکرایەوە و سوربوونی خۆیان لە بەڕێوەچوونی ھەڵبژاردن لە کاتی خۆیدا دووپات کردەوە و داوای لەو لایەنانەکرد کە بایکۆتی ھەڵبژاردنیان کردووە پێداچوونەوە بە بڕیارەکانیان بکەن. دواتر بەشیک لەو لایەنانەی بایکۆتیان کردبوو لە بڕیاری خۆیان پەشیمان بوونەوە و بەشداریکردنی خۆیان ڕاگەیاند. ڕۆژی ٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢١ دەنگدانی تایبەت لە سەرجەم پارێزگاکانی عێراق بەڕێوەچوو.

 

دوا بەدوای ئەوەی خۆپیشاندانەکانی تشرینی یەکەمی ٢٠١٩ لە [[بەغداد]] و ناوەڕاست و خوارووی عێراق گرژی تێکەوت، خۆپیشاندەران و بەشێک لەسیاسییەکانی عێراق داوای ھەڵوەشاندنەوەی حکوومەت و ئەنجامدانی [[ھەڵبژاردنی پێشوەختە]]یان کرد.<ref name="بغ 99088">{{cite news|title={{عەرەبی|قانوني يوضح آلية حل مجلس النواب وإجراء انتخابات مبكرة}}|url=https://baghdadtoday.news/news/99088/قانوني-يوضح-آلية-حل-مجلس|accessdate=29ی تەممووزی 2021|agency={{عەرەبی|بغداد الیوم}}|date=21ی تشرینی یەکەمی 2019|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210729203434/https://baghdadtoday.news/news/99088/قانوني-يوضح-آلية-حل-مجلس|archivedate=٢٩ی تەممووزی ٢٠٢١}}</ref><ref name="بغ 101852">{{cite news|title={{عەرەبی|بالوثائق.. 21 نقابة تدعو إلى انتخابات مبكرة باشراف دولي وإيقاف العنف ضد المتظاهرين}}|url=https://baghdadtoday.news/news/101852/بالوثائق-21-نقابة-تدعو-إ|accessdate=١١ی ئەیلوولی ٢٠٢١|agency={{عەرەبی|بغداد اليوم}}|date=٢١ی تشرینی دووەمی ٢٠١٩|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210911204159/https://baghdadtoday.news/news/101852/بالوثائق-21-نقابة-تدعو-إ|archivedate=١١ی ئەیلوولی ٢٠١١}}</ref> [[سەرۆکایەتی کۆماری عێراق]] لیژنەیەکی پێکھێنا بۆ تاوتوێکردنی ٤ یاسا، کە لەنێویاندا یاسای [[کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکان]] و یاسای [[ھەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق]] و [[ھەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاکان و قەزاکان]] ھەبوو.<ref name="بغ 99243">{{cite news|title={{عەرەبی|بينها قانون الانتخابات.. رئاسة الجمهورية تشكل فريقاً لمراجعة 4 قوانين تخص المنظومة التشريعية}}|url=https://baghdadtoday.news/news/99243/بينها-قانون-الانتخابات-ر|accessdate=29ی تەممووزی 2021|agency={{عەرەبی|بغداد الیوم}}|date=23ی تشرینی یەکەمی 2019|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210729204602/https://baghdadtoday.news/news/99243/بينها-قانون-الانتخابات-ر|archivedate=٢٩ی تەممووزی ٢٠٢١}}</ref> لەپەیامێکدا بۆ خۆپیشاندەران، [[بەرھەم ساڵح]] ڕای گەیاند کە یاسای نوێی ھەڵبژاردن و کۆمیسیۆن پەسەند دەکات و ئەنجومەنی کۆمیسیاران لەدادەوەر و شارەزا پێکدێت.<ref name="بغ 100171">{{cite news|title={{عەرەبی|صالح: مفوضية الانتخابات الجديدة ستكون من ڕجال القضاء والخبراء وبعيدة عن المحاصصة والتسييس}}|url=https://baghdadtoday.news/news/100171/صالح-مفوضية-الانتخابات-ا|accessdate=29ی تەممووزی 2021|agency={{عەرەبی|بغداد الیوم}}|date=٣١ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٩|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210729210201/https://baghdadtoday.news/news/100171/صالح-مفوضية-الانتخابات-ا|archivedate=٢٩ی تەممووزی ٢٠٢١}}</ref><ref name="بغ 100172">{{cite news|title={{عەرەبی|صالح: سأوافق على إجراء انتخابات مبكرة بقانون انتخابات ومفوضية جديدين}}|url=https://baghdadtoday.news/news/100172/صالح-سأوافق-على-إجراء-ان|accessdate=29ی تەممووزی 2021|agency={{عەرەبی|بغداد الیوم}}|date=٣١ی تشریننی یەکەمی ٢٠١٩|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210729210201/https://baghdadtoday.news/news/100172/صالح-سأوافق-على-إجراء-ان|archivedate=٢٩ی تەممووزی ٢٠٢١}}</ref>

 

ڕۆژی ٣١ی تەممووزی ٢٠٢٠، مستەفا کازمی ڕۆژی ٦ی حوزەیرانی ٢٠٢١ی وەکو ڕۆژی ھەڵبژاردنی پێشوەختە دیاریکرد، لەکاتێکدا دۆسیەی دیاریکردنی بازنەکانی ھەڵبژاردن یەکلانەکرابووەوە.<ref>{{cite web|title={{عەرەبی|الكاظمي يحدد 6 حزيران 2021 موعداً للإنتخابات المبكرة ويتعهد بتوفير مستلزماتها}}|url=https://baghdadtoday.news/news/127138/الكاظمي-يحدد-6-حزيران-20|website={{عەرەبی|بغداد اليوم}}|accessdate=٢٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢١|archiveurl=https://web.archive.org/web/20211022201531/https://baghdadtoday.news/news/127138/الكاظمي-يحدد-6-حزيران-20|archivedate=٢٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢١}}</ref> ڕۆژی ٥ی ئەیلوولی ٢٠٢١، پەرلەمانی عێراق پاشکۆی یاسای ھەڵبژاردنی خستە بەرنامەی کارەوە،<ref name="بکپ٢٥٠٩٢٠">{{cite web|title={{عەرەبی|جدول اعمال الجلسة ڕقم (١) السبت ٥/ ايلول/ ٢٠٢٠}}|url=https://ar.parliament.iq/2020/09/05/جدول-اعمال-الجلسة-رقم-١-السبت-٥-ايلول-٢/|website=پەرلەمانی عێراق|accessdate=٢٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢١|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210126044345/https://ar.parliament.iq/2020/09/05/جدول-اعمال-الجلسة-رقم-١-السبت-٥-ايلول-٢/|archivedate=٢٦ی کانوونی دووەمی ٢٠٢١}}</ref> کۆمیسیۆنی باڵا داوای کرد بۆ ئەنجامدانی ھەڵبژاردن لەکاتی دیاریکراودا، پەرلەمان و حکوومەت یاساکانی ھەڵبژاردن و دادگای فیدراڵی پەسەند بکەن و بوودجەی پێویست دابین بکەن.<ref>{{cite web|title={{عەرەبی|بعد ما قاله المرجع السيستاني عنها.. مفوضية الانتخابات تحدد 5 شروط لإجراء الاقتراع المبكر}}|url=https://baghdadtoday.news/news/130769/بعد-ما-قاله-المرجع-السيس|website={{عەرەبی|بغداد اليوم}}|accessdate=٢٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢١|archiveurl=https://web.archive.org/web/20211022203200/https://baghdadtoday.news/news/130769/بعد-ما-قاله-المرجع-السيس|archivedate=٢٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢١}}</ref> ڕۆژی ٢٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٠، یاسای ھەڵبژاردنی پەسەندکرد و ڕۆژی ٥ی تشرینی دووەم سەرۆک کۆمار پەسەندی کرد.<ref>{{cite web|title={{عەرەبی|بالوثيقة.. البرلمان يرسل قانون الأنتخابات الى رئاسة الجمهورية للمصادقة عليه}}|url=https://baghdadtoday.news/news/136459/بالوثيقة-البرلمان-يرسل-ق|website={{عەرەبی|بغداد اليوم}}|accessdate=٢٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢١|archiveurl=https://web.archive.org/web/20211022205022/https://baghdadtoday.news/news/136459/بالوثيقة-البرلمان-يرسل-ق|archivedate=٢٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٠}}</ref><ref>{{cite web|title={{عەرەبی|بالوثائق.. رئيس الجمهورية يصادق على قانون الانتخابات}}|url=https://baghdadtoday.news/news/136618/بالوثائق-رئيس-الجمهورية-|website={{عەرەبی|بغداد اليوم}}|accessdate=٢٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢١|archiveurl=https://web.archive.org/web/20211022205030/https://baghdadtoday.news/news/136618/بالوثائق-رئيس-الجمهورية-|archivedate=٢٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢١}}</ref><ref name="وقائع٤٦٠٣">{{cite news|title={{عەرەبی|الوقائع العيراقية}}|url=https://moj.gov.iq/upload/pdf/4603.pdf|accessdate=٢٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢١|issue=٤٦٠٣|publisher=ڕۆژنامەی وەقائیعی عێراق|archiveurl=https://web.archive.org/web/20201117095701/https://moj.gov.iq/upload/pdf/4603.pdf|archivedate=١٧ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٠}}</ref><ref name="وقائع٤٦٠٦">{{cite news|title={{عەرەبی|الوقائع العيراقية}}|url=https://moj.gov.iq/upload/pdf/4606.pdf|accessdate=٢٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢١|issue=٤٦٠٦|publisher=ڕۆژنامەی وەقائیعی عێراق|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210813042114/https://moj.gov.iq/upload/pdf/4606.pdf|archivedate=١٣ی ئابی ٢٠٢١}}</ref>

 

بەپێی یاسای نوێی ھەڵبژاردن سیستەمەکە پشتیوانی یەک دەنگی نەگوازراوە دەکات واتا دەنگەکان تەنھا لە بازنەی دیارکراو دەمێنێتەوە و ناچێت بۆ ھیچ بازنە و شارێکی دیکە و کاندیدەکان تەنھا دەتوانن لە یەک بازنەی ھەڵبژاردن خۆیان ھەڵبژێرن و ناتوانن لە بازنەیەکی دیکە خۆیان بەربژێربکەن ئەمەش لە پێناو ئەوەی ھەژموونی (باڵادەستی) حیزبی کەمتر بکرێتەوە و کەسانی سەربەخۆ و بێ لایەنیش بتوانن دەرفەتی بردنەوە بەدەست بھێنن. دەنگدەر تەنھا دەتوانێ ئەو کاندیدە ھەڵبژێرێت کە لە بازنەکەی ئەو خۆی ھەڵبژاردووە. دەرچوونی کاندیدەکان لەسەر زۆرینە و کەمینە دیارکراوە<ref>{{Cite web|title=سیستمی نوێی هەڵبژاردنەکانی عێراق|url=https://www.pukmedia.com/KS/details/?Jimare=163018|access-date=2021-10-08|website=www.pukmedia.com}}</ref> بەگوێرەی دەستووری عێراق، لەسەدا ٢٥ی کورسییەکانی ئەنجومەنی نوێنەران بۆ ژنان تەرخان کراوە.