ویکیپیدیا

جوگرافیای سلۆڤاکیا: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

گەڕان بە مێژوودا
→ گۆڕانکاریی کۆنترگۆڕانکاریی نوێتر ←
ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
دیداریویکیدەق
شائەمراز
بەسەرداچوونەوە
ھێڵی ١:
[[پەڕگە:SlovakiaOMCmap.png|وێنۆک]]
'''سلۆڤاکیا''' یاخود کۆماری سلۆڤاکیا وڵاتێکە دەکەوێتە ئەورووپای ناوەڕاست. ھیچ سنوورێکی ئاوی نییە، واتە وڵاتێکی داخراوە. سلۆڤاکیا لەبەر گرنگیی پێگە جوگرافییەکەی کە کەوتووەتە ناوەڕاستی ئەورووپا، بووەتە ئەڵقەی بەیەکگەیاندنی وڵاتانی دەوروبەری، سەرەڕای بوونی چەندین شوێنەواری دێرین و سەیرانگای خۆش، ئەمەش بووەتە ھۆکاری ھاتنی گەشتیاران بۆ ئەم وڵاتە. لە باکووری ڕۆژاوا ھاوسنوورە لەگەڵ کۆماری چیک، لە باکوور ھاوسنوورە لەگەڵ پۆڵەندا، لە خۆرھەڵات لەگەڵ ئۆکرانیا، لە باشوور لەگەڵ مەجەرستان، و لە باشووری ڕۆژاوا لەگەڵ نەمسا.
'''سلۆڤاکیا''' یاخود کۆماری سلۆڤاکیا ولاتێکە دەکەوێتە ئەوروپای ناوەڕاستەوە‌و ھیچ سنوورێکی ئاوی نییە، واتە وڵاتێکی داخراوە، سلۆڤاکیا لەبەر گرنگی پێگە جوگرافییەکەی کەوتووەتە ناوەڕاستی ئەورووپا و بووەتە ئەڵقەی بەیەکگەیاندنی وڵاتانی دەوروبەری، براتیسلاڤا پایتەختەکەیەتی سەرەڕای بوونی چەندین شوێنەواری دێرین و سەیرانگای خۆش، کە ئەمەش بووەتە ھۆکاری گەشتی گەشتیاران بۆ ئەم وڵاتە. لە باکووری خۆراوا ھاوسنورە لەگەڵ کۆماری چیکدا ھەیە، لە باکوور ھاوسنورە لەگەڵ پۆڵەندا لە خۆرھەڵات سنوری ھاوبەشی ھەیە لەگەڵ ئۆکرانیادا، لەباشوور سنوری ھاوبەشس ھەیە لەگەڵ مەجەردا ھەیە، جگە لەوەی کە لەباشووری خۆراوا نەمسا ھەیە. ڕووبەرەکەی ٤٩٠٣٥ کیلۆمەتر چوارگۆشەیە ھەروەھا بەسروشتی [[شاخ]]اوی جیادەکرێتەوە، زنجیرە چیای (کارباسیان) دەکەوێتە بەشی خۆرئاوای، ئەم زنجیرە چیایە زۆر سەختە، ھەروەھا زنجیرە چیای (کارباسیانی بچووک) دەکەونە باکووری خۆرئاواو خۆرئاوای وڵات، زنجیرە چیای (تاتراسی بەرز) بەدرێژایی سنووری باکووری ئەم وڵاتە دەکشێت، ڕووباری (دانوب) بەباشووری ئەو وڵاتەدا تێدەپەڕێت، بووەتە سنوور بۆ ئەو ھەرێمەو زەویە نزمەکانیشی دەکەونە ئەو ناوچەیەو ئەو ناوچانەشی پاراو کردووە، کە بۆ [[کشتوکاڵ]] کردن زۆر بەپیتە، ئەم ڕوبارەو چەندین ڕووباری تر لەسلۆڤاکیا پێچاوپێچن‌و ڕێڕەوەکانیان بەرزو نزمی تێدەکەوێت، وەک [[ڕووبار]]ی (ھۆرنادا، ھەرون‌و فاخ)، لەھەمانکاتدا ئەم ڕووبارانە جگە لەوەی بۆ کشتوکاڵکردن سوودیان لێوەردەگیرێت، بوونەتە ڕێڕەوو دەرچەی کەشتیوانی وڵاتی [[سلۆڤاکیا]]، چونکە ئەم وڵاتە ڕێگای ئاوی نییە‌و ھیچ دەریایەک ناکەوێتە سەر سنوورەکانییەوە، بەرزترین لوتکە چیا لەو وڵاتە بریتییە لەلوتکە چیای (گرلانچۆفکا) کە بەرزییەکەی دەگاتە (٢٦٥٥)مەتر لەسەر ئاستی ڕووی دەریا. سلۆڤاکیا دابەش دەبێت بەسەر ھەشت یەکەی کارگێڕیدا، واتە (kraje) کە ئەمانەن:بانسکا بیستریتسا، براتیسلاڤا، کۆچیتسە، نیترا، ترینچین، بریچۆف، ترناڤاوجیلینا. بەپێی ئامارەکانی ساڵی [[٢٠١٤]] ژمارەی دانیشتوانی وڵاتی سلۆڤاکیا ٥٬٤٥٤٬١٥٤ کەس بووە کە دەکاتە ٠٫٠٨ لەسەدی ڕێژەی خەڵکی جیھان. تەمەنی مام‌ناوەندی خەڵکی ئەم وڵاتە ٣٨٫٦ ساڵە. ھەروەھا ٥٥ لەسەدی دانیشتوانی وڵات لە شارەکان دەژین. ئاوو ھەوای سلۆڤاکیا بەشێوەیەکی گشتی بەئاوو ھەوایەکی مامناوەند ناودەبرێت، لەھاویناندا ئاوو ھەواکەی ساردەو باراناویە، بەڵام لەزستاناندا زۆر ساردەو ئاسمانەکەشی تەماویە، ھەروەھا زۆر بەچڕیش بەفر دەبارێت.
 
ڕووبەرەکەی ٤٩٠٣٥ کیلۆمەتر چوارگۆشەیە. بەسروشتی شاخاوی جیادەکرێتەوە، زنجیرەچیای کارباسیان دەکەوێتە بەشی ڕۆژاوای، ئەم زنجیرەچیایە زۆر سەختە، ھەروەھا زنجیرەچیای کارباسیانی بچووک دەکەوێتە باکووری ڕۆژاوای وڵات، زنجیرە چیای تاتراسی بەرز بەدرێژایی سنووری باکووری ئەم وڵاتە دەکشێت.
ڕووباری دانوب بە باشووری ئەو وڵاتە تێدەپەڕێت، بووەتە سنوور بۆ ئەو ھەرێمە و زەوییە نزمەکانیشی دەکەونە ئەو ناوچەیە، ئەو ناوچانەشی پاراو کردووە کە بۆ [[کشتوکاڵ]] زۆر بەپیتە، ئەم ڕووبارە و چەند ڕووباری تر لە سلۆڤاکیا پێچاوپێچن و ڕێڕەوەکانیان بەرز و نزمی تێدەکەوێت، وەک [[ڕووبار]]ی ھۆرنادا، ھەرونو فاخ. لە ھەمان کاتدا ئەم ڕووبارانە جگە لەوەی بۆ کشتوکاڵ کردن سوودیان لێوەردەگیرێت، بوونەتە ڕێڕەو و دەرچەی ئاویی [[سلۆڤاکیا]]، چونکە ئەم وڵاتە ڕێگای ئاوی نییە و ھیچ دەریایەک ناکەوێتە سەر سنوورەکانییەوە.
 
لوتکەچیای گرلانچۆفکا کە بەرزییەکەی ٢٦٥٥ مەترە بەرزترینە لەو وڵاتە. سلۆڤاکیا دابەش دەبێت بەسەر ھەشت یەکەی کارگێڕیدا، پێی دەڵێن (kraje) کە ئەمانەن: بانسکا بیستریتسا، براتیسلاڤا، کۆچیتسە، نیترا، ترینچین، بریچۆف، ترناڤا، و جیلینا. بەپێی ئامارەکانی ساڵی [[٢٠١٤]] ژمارەی دانیشتووانی سلۆڤاکیا ٥٬٤٥٤٬١٥٤ کەس بووە کە دەکاتە ٠.٠٨٪ی ڕێژەی خەڵکی جیھان. تەمەنی مامناوەندی خەڵکی ئەم وڵاتە ٣٨.٦ ساڵە. ھەروەھا ٥٥٪ی دانیشتووانی وڵات لە شارەکان دەژین. ئاووھەوای سلۆڤاکیا بەشێوەیەکی گشتی بە ئاووھەوایەکی مامناوەند دادەنرێت، لە ھاوینان ئاووھەواکەی سارد و باراناوییە، و لە زستانان زۆر ساردە و ئاسمانەکەشی تەماوییە، ھەروەھا زۆر بەچڕیش بەفر دەبارێت.
[[پەڕگە:Slovakia topo.jpg|وێنۆک]]
 
وەرگیراو لە «https://ckb.wikipedia.org/wiki/جوگرافیای_سلۆڤاکیا»