|
ئەم وشەیە بە تایبەتی بە بۆشاییوان پسپۆڕەکان دەوترێ، بەڵام بە گشتی بەو کەسانە ئێژن کە بە جۆرێک چووبنە بۆشایی ئاسمان. بۆ نموونە زانایان، لێکۆڵەران، فڕۆکەوانان و تەنانەت گەشتیارانی بۆشایی ئاسمان کە ئەزموونی گەشتکردن بۆ بۆشایییان ھەبووە، وەک بۆشاییوان هەژمار دەکرێن. ھەندێ جار بەپێی ھەندێ وتە تەنانەت سەرنشینانی ھەندێک لە مووشەک-فڕۆکەکانیش وەکوو ئێکس-١٥ وەکوو بۆشاییوان ناو لێ دەبرێن.<ref>{{بیرخستنەوەی ویکی|بەستەر=https://fa.wikipedia.org/wiki/فضانورد|سەردێڕ=فضانورد|زمان=فارسی|سەردان=٦ی ٦ی ٢٠٢٠}}</ref>
== یەکەمینەکان لە ئاسمانگەڕیدابۆشاییگەڕی ==
=== یەکەمین گیانلەبەر لە فەزابۆشایی ئاسمان ===
یەکەمین بوونەوەری زیندوو لە فەزادابۆشایی ئاسماندا سەگێک بوو بە ناوی [[لایکا]] کە لە ٣ی ١١ی ١٩٦٧ی زایینی، تەنیا یەک مانگ پاش فڕینیهەڵدانی [[سپوتنیک-١]] و دەستپێکی ڕەسمیفەرمیی سەردەمی فەزا،بۆشایی، بە [[کەشتیی بۆشایی|کەشتی فەزاییبۆشاییگەڕ]]ی [[ڕووسی]]ی [[سپوتنیک-٢]] نێردرانێردرایە خولگەی زەوی. لەم فڕینەداهەڵدانەدا کە بە مەبەستی تاقیکردنەوەی کۆئەندامەکانی لەش لە ھەلومەرجی بێکیشیدابێکێشیدا بۆ دروستکردنی سیستمەکانی پاڵپشتیی لەش قەومابوو کەشتییە فەزایییەکەبۆشاییگەڕەکە بۆ مەبەستی گەڕانەوە بۆ زەوی دروست نەکرابوو و لایکا پاش ماوەیەک، لە خولگەی زەویدا گیانی لەدەست دا.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|ناونیشان=http://www.russianspaceweb.com/sputnik2.html|سەردێڕ=ئەرکی فەزایی سپوتنیک|ناونیشانی ئەرشیڤ=|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=|نووسەر=|ناوی بنەماڵەیی=|ناونیشانی نووسەر=|ناو=وێبگەی فەزایی ڕووسیا|نووسەرەکانی تر=|ڕێکەوت=|ساڵ=|مانگ=|ھەڵەگیر=|زمان=ئینگلیزی|قاڵب=|بەرھەم=|پەڕە=|بڵاوکەرەوە=|ڕێکەوتی سەردان=|وتەگێڕانەوە=}}</ref>
=== یەکەمین مرۆڤی ئاسمانگەڕبۆشاییگەڕ ===
[[پەڕگە:Yuri_Gagarin_(1961)_-_Restoration.jpg|چەپ|وێنۆک|[[یوری گاگارین]] لە ساڵی ١٩٦١دا]]<br>
یەکەمین ئاسمانگەڕیمرۆڤی بۆشاییگەڕی جیھان [[یوری گاگارین]]، ئاسمانگەڕیبۆشاییوانی [[ڕووسی]] بوو کە لە ١٢ی ٤ی ١٩٦١دا بە ئاسمانگەڕیکەشتیی بۆشاییگەڕی [[ڤۆستۆک-١]] (بە [[ڕووسی]]: Восток-1) و لە ماوەی ١٠٨ خولەکدا یەکجار بە دەوری زەویدا گەڕا.
=== یەکەمین ژنی ئاسمانگەڕبۆشاییوان ===
[[پەڕگە:RIAN_archive_612748_Valentina_Tereshkova.jpg|ڕاست|وێنۆک| [[ڤاڵنتینا تریشکۆڤا]]، یەکەمین ژنی ئاسمانگەڕبۆشاییوان]]<br>
یەکەمین ژنی ئاسمانگەڕبۆشاییوان [[ڤاڵنتینا تریشکۆڤا]]ی خەڵکی [[ڕووسیا]]یە کە لە ١٦ی ٦ی ١٩٦٣ دا بە کەشتیی فەزاییی [[ڤۆستۆک-٦]] چووە ئاسمانەوە و نزیک سێ ڕۆژ لە فەزادابوشایی ئاسماندا مایەوە. ئەو ھەروەھا یەکەمین کەسی نامیلیشیاییی جیھانە کە چووەتە فەزاوەبۆشایی ئاسمان چونکە لەدوای فڕینەکەیهەڵدانی پەیوەست بوو بە ھێزی ئاسمانی [[سۆڤیەت]]ەوە.
{{clear}}
=== یەکەمین ئاسمانگەڕیبۆشاییوانی عەرەب ===
[[پەڕگە:Al-saud.jpg|چەپ|وێنۆک| سوڵتان بن سەلمان ئالی سعوود]]<br>
شازادە سوڵتان کوڕی [[سەلمان کوڕی عەبدولعەزیز]] ئال سعوود کە لەو کاتەدا جێنشینی شای [[عەرەبستانی سعوودی]] بوو، یەکەمین عەرەبێکە کە بە کەشتیی فەزاییبۆشاییگەڕ دیسکۆڤەریی [[ئەمریکا]] چووەتە خولگەی زەوی.
{{clear}}
=== یەکەمین گەشتیاریی فەزایییبۆشاییگەڕی ئێرانی ===
[[پەڕگە:Anousheh_Ansari_after_landing.jpg|چەپ|وێنۆک| ئەنووشە ئەنساری دەمێک دوای نیشتنەوە]]<br>
یەکەمین ژنی گەشتیاری ئاسمانیبۆشاییگەڕ و یەکەمین ئێرانی لە فەزادا،بۆشایی ئاسماندا، ئەندازیاری ئێرانی [[ئەنووشە ئەنساری]]یە کە بە بژاردنی بڕی ٢٠ ملیۆن دۆلار بە کەشتیی فەزایییبۆشاییگەڕی سایۆز تی ئێم-٩ چووە فەزابۆشایی ئاسمان و ١١ ڕۆژ لە وێستگەی فەزایییبۆشایی ناونەتەوەییدا نیشتەجێ بوو. ئەو دەڵێ پێم باشترە کە لەجیاتی وشەی گەشتیاری ئاسمانی وشەی ئاسمانگەڕی ھاوڕێ بەکار بێنن بۆی.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|ناونیشان=https://virlan.com/anousheh-ansari/|سەردێڕ=داستان موفقیت انوشھ انصاری ،کارآفرین و اولین زن فضانورد ایرانی|ڕێکەوت=٨ی ٦ی ٢٠٢٠}}</ref>
{{clear}}
| 