لۆمباردەکان: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان
ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
ب زیادکردنی دەروازەی مێژوو تاگ: دەستکاریی تووڵی دەروازە |
شائەمراز، چاکسازیی نووسە عەرەبییەکان، وێنە+ |
||
ھێڵی ١:
{{ئامادەکردن}}
[[پەڕگە:Italien zur Langobardenzeit.jpg|وێنۆک|شانشینی لۆمبارد لە ئیتالیا]]
'''لۆمباردەکان''' (یاخوود لانگۆباردەکان (بە لایتینی: لانگۆباردی)<ref>[https://www.collinsdictionary.com/dictionary/english/lombard "Lombard"]. ''[[Collins English Dictionary]]''.</ref> خەلکانی جێرمانی بوون<ref>*
*
مێژوونووسی لۆمباردەکان پۆڵ دیکۆن لە کتێبی مێژوویی سەدەکانی ناوەڕاستی لۆمباردی، (
دوای ئەم سەرکەوتنە، ئالبۆین بڕیاری دا کە خەڵکەکەی بەرەو ئیتاڵیا ببات، کە وڵاتەکە بە تەواوی ژێر دەکەوت لە ژمارەی دانیشتووان و لە بارێکی کارەساتبار دابوو دوای جەنگە درێژ خایەنەکانی گۆسیک (٥٣٥--٥٥٤) لەنێوان
▲لۆمباردەکان (یاخوود لانگۆباردەکان (بە لایتینی: لانگۆباردی)<ref>[https://www.collinsdictionary.com/dictionary/english/lombard "Lombard"]. ''[[Collins English Dictionary]]''.</ref> خەلکانی جێرمانی بوون<ref>* {{harvnb|Christie|1995|p=}}. "The Lombards, also known as the Longobards, were a Germanic tribe whose fabled origins lay in the barbarian realm of Scandinavia."
▲* {{harvnb|Whitby|2012|p=857}}. "Lombards, or Langobardi, a Germanic group..."
▲* {{harvnb|Brown|2005|p=}}. "Lombards... a west-Germanic people..."
▲* {{harvnb|Darvill|2009|p=}}. "Lombards (Lombard). Germanic people..."
▲* {{harvnb|Taviani-Carozzi|2005|p=}}. "Lombards, A people of Germanic origin, conquerors of part of Italy from 568."</ref>، کە فەرمانڕەوایی زۆربەی نیمچە دوورگەی ئیتاڵیایان دەکرد لە ٥٨٨ بۆ ٧٧٤.
▲مێژوونووسی لۆمباردەکان پۆڵ دیکۆن لە کتێبی مێژوویی سەدەکانی ناوەڕاستی لۆمباردی، ( لەنێوان ٧٨٧ بۆ ٧٩٦) نووسیەتی کە لۆمباردەکان لە ھۆزێکی بچووکەوە ھاتوون بە ناوی وینیلی<ref name="ReferenceA">Priester, 16. From [[Proto-Germanic language|Proto-Germanic]] ''[[wiktionary:Reconstruction:Proto-Germanic/winnaną|winna-]]'', meaning "to fight, win".</ref> لۆمباردەکان پێش ئەوەی کۆچ بکەن بۆ خاکی نوێ لە باکووری سکاندیڤیا دەژیان<ref name="dick">Harrison, D.; Svensson, K. (2007). ''Vikingaliv'' Fälth & Hässler, Värnamo. {{ISBN|978-91-27-35725-9}} p. 74</ref>نوسەرانی سەردەمی رۆمانی سەدەی یەکی زاینی راپۆرتیان لەبارەی خەلکی لۆمباردی نوسیوە و وەک خەڵکانی سوبیانی ناساندوویانن. ھەرچۆنێک بێت لە خاکە نوێیەکە لەگەل [[نەمسا]] و [[سلۆڤاکیا]] و لە باشوور لەگەل رووباری [[دانووب]] کە دواتر دەستیان کرد بە جەنگان لەگەل ھێرلوویەکان و لەناویان بردن لە سەدەی شەشی زاینی. {{ژێدەر پێویستە}} وە بەبەردەوامی جەنگیان لەگەل گێپیدەکان کرد، پاشای لۆمباردەکان ئاودۆین سەرکردەی گێپیدەکان سوریسیندی بەزاند لە ٥٥١ یان ٥٥٢، دواتر جێنشینە سەرکەوتووەکەی کوڕەکەی ئاودۆین بەناوی ئالبۆین گێپیدەکانی لەناوبرد لە ٥٦٧،
== ناو ==
▲دوای ئەم سەرکەوتنە، ئالبۆین بڕیاری دا کە خەڵکەکەی بەرەو ئیتاڵیا ببات، کە وڵاتەکە بە تەواوی ژێر دەکەوت لە ژمارەی دانیشتووان و لە بارێکی کارەساتبار دابوو دوای جەنگە درێژ خایەنەکانی گۆسیک (٥٣٥--٥٥٤) لەنێوان ئیمپراتۆریەتی بیزەنتینی و شانشینی ئۆسترۆگۆسیک. لۆمباردەکان سکاندیناڤیایان جێھێشت بەرەو ئەڵمانیا رۆیشتن، ھەرچۆنێک بێت و پێش ئەوەی لۆمباردەکان بگەن بە ئەڵمانیا نەمسایەکان و سلۆڤینیایەکان ئەڵمانیان بەجێھێشت چەن دەیەیەک پێش ئەوەی لۆمباردەکان بگەن بە ئیتاڵیا، لەکۆتایدا لۆمباردەکان ئیتاڵیایان داگیر کرد، وە داگیرکاریە بێ رکابەرەکیەکانیان وایکرد کەوا تا کۆتای ٥٦٩ تەواوی ناوەڕاستی باکوری ئیتاڵیا داگیربکەن وەک شارە سەرەکیەکانی رووباری پۆ جگە لە شاری پاڤیا کەدواتر لە ٥٧٢ شارەکە کەوت، لەھەمان کاتدا ئەوان ناوچەکانی ناوەڕاستی ئیتاڵیا و باکوری ئیتاڵیایان بەڕێوە دەبرد. و شانشینی لۆمباردیان لە باکوور و ناوەراستی ئیتاڵیا دامەزراند دواتیار ناویان شانشینی ئیتاڵیا کە لە سەدەی ھەشتدا شانشینەکە گەیشتە لووتکە لەژێر فەرمانڕەوا لیوتپراند. لە ٧٧٤ شانشینەکە لەلایەن پاشای فرانکەکان [[شارلمان]] داگیرکرا و بەسترایەوە بە ئیمپراتۆریەتی فرانک. ھەرچۆنێک بێت خانەدانەکانی لۆمبارد بەردەوام بوون لە فەرمانڕەوایەتی کردنی بەشەکانی باشووری نیمچە دوورگەکانی ئیتاڵیا بەباشی تا سەدەی ١١ی زاینی، و دواتر لەلایەن نۆرمانەکانەوە ئەوێش داگیرکرا و ھەرچۆنێک بێت ھێشتا خاکەکە لەژیر لۆمباردەکان مابوویەوە.<ref>[http://www.lansmuseum.a.se/runriket/taby.html ''2. Runriket - Täby Kyrka''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080604203505/http://www.lansmuseum.a.se/runriket/taby.html|date=2008-06-04}}, an online article at Stockholm County Museum, retrieved July 1, 2007.</ref>
بەپێی مێژوویی دێرینی خۆیان، لۆمباردەکان بەخۆیان ئەوت وینیلی، تا دوای سەرکەوتنە زۆرەکانیان بەسەر [[ڤەندال|ڤانداڵەکان]] لە سەدەی یەک، ناوی خۆیان گۆری بۆ لۆمباردەکان{{sfn|Christie|1995|p=3}} ناوی وینیلی بە مانای گورگ دێت، کە پەیوەندیدارە بە سەرەکییە ئەڵمانە-پرۆتۆیەکان (''*wulfaz'' 'wolf')''<ref>{{Cite journal|last=Sergent|first=Bernard|author-link=Bernard Sergent|date=1991|title=Ethnozoonymes indo-européens|url=https://www.persee.fr/doc/dha_0755-7256_1991_num_17_2_1932|journal=Dialogues d'Histoire Ancienne|volume=17|issue=2|pages=15|doi=10.3406/dha.1991.1932}}</ref>''
==
=== مێژویی سەرەتایی ===
==== بنەڕەتە ئەفسانەییەکان ====
بەپێی ئەفسانەکانیان لۆمباردەکان دەگەڕێنەوە بۆ سکاندیڤانیا{{sfn|Christie|1995|pp=1-6}}بنچینەی لۆمباردییەکان لە باکووری ئەوروپا بە جینەکان پشتگیری دەکرێت<ref name="Amorim_2018a">{{harvnb|Amorim|2018a}}. "Late Bronze Age Hungarians show almost no resemblance to populations from modern central/northern Europe, especially compare to Bronze Age Germans and in particular Scandinavians, who, in contrast, show considerable overlap with our Szólád and Collegno central/northern ancestry samples... Our results are thus consistent with an origin of barbarian groups such as the Longobards somewhere in Northern and Central Europe..."</ref><ref name="Vai_2019">{{harvnb|Vai|2019}}. "[T]he presence in this cluster of haplogroups that reach high frequency in Northern European populations, suggests a possible link between this core group of individuals and the proposed homeland of different ancient barbarian Germanic groups... This supports the view that the spread of Longobards into Italy actually involved movements of people, who gave a substantial contribution to the gene pool of the resulting populations...This is even more remarkable thinking that, in many studied cases, military invasions are movements of males, and hence do not have consequences at the mtDNA level. Here, instead, we have evidence of maternally linked genetic similarities between LC in Hungary and Italy, supporting the view that immigration from Central Europe involved females as well as males."</ref>مرۆڤناسی{{sfn|Christie|1995|pp=1-6}}شوێنەواناسی و بەڵگە سەرەتاییەکان{{sfn|Christie|1995|pp=1-6}}ھەژماری ئەفسانەیی بنچینە، مێژوو، ڕاھێنانی لۆمباردییەکان لەلایەن پۆڵ دیکۆنەوە نوسراوە (''Historia Langobardorum -'' مێژووی لۆمباردەکان) لە سەدەی ھەشتەمی زاینی، بەھەرحال سەرچاوەی سەرەکی پۆڵ بۆ لۆمباردەکان لە سەدەی حەوتەوەیە (''Origo Gentis Langobardorum'' بنچینەی خەڵکانی لۆمبارد<ref group="تێبینی">{{Citation|title=Origo Gentis Langobardorum|date=2021-01-30|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Origo_Gentis_Langobardorum&oldid=1003744103|work=Wikipedia|language=en|access-date=2021-03-08}}</ref>) ھەرچۆنێک بێت کتێبەکەی باس لە چیرۆکی ھۆزێکی بچووک دەکات کە پێیان ئەوترا وینیلی <ref name="ReferenceA" />لە باشووری سکاندیناڤیا ئەژیان<ref name="dick" />
== تێبینیەکان ==
<references group="تێبینی" />
== سەرچاوەکان ==
{{تووڵی دەروازە|مێژوو}}
<references />
== بەستەرە دەرەکییەکان ==
* {{Cite EB1911|wstitle=Lombards|first=Frederick George Meeson|last=Beck|first2=Richard William|last2=Church|author2link=Richard William Church|short=x}}
{{Authority control}}
| |||