ویکیپیدیا

ڤایرۆسی کۆرۆنا: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

گەڕان بە مێژوودا
→ گۆڕانکاریی کۆنترگۆڕانکاریی نوێتر ←
ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
دیداریویکیدەق
نوێکردنەوە
ب شائەمراز
ھێڵی ١٢:
 
== ئاشکرابوون ==
ئەو ڤایرۆسە لە ساڵی ١٩٦٠ ئاشکرا کرا. یەکەمین جۆری ئەو ڤایرۆسە کە [[ڤایرۆسی ھەوکردنی سیەکانی درم]] لە [[مریشک]] و دوو ڤایرۆس لە بۆشایی لووتەوە مرۆڤ نەخۆش دەکەن و تووشی [[سەرمابوون]] دەبن، ناوی لێنرا [[ڤایرۆسی کۆرۆنای مرۆڤی 229E]] و [[ڤایرۆسی کۆرۆنای مرۆڤی OC43]]. لەو کاتەوە پێکھاتەی ئەم خێزانە ڤایرۆسە دیاریکرا ھەروەک: ڤایرۆسی کۆرۆنا سارس لە ساڵی ٢٠٠٣ و [[ڤایرۆسی کۆرۆنای مرۆڤی NL63]] لە ساڵی ٢٠٠٤. [[ڤایرۆسی کۆرۆنای مرۆڤی HKU1]] لە ساڵی ٢٠٠٥. ھەروەھا ڤایرۆسی کۆرۆنا مێرس ئەم ڤایرۆسە کاتێک لە ساڵی ٢٠١٢ لە رۆژھەڵاتی ناوەڕاست سەریھەڵدا و بەتایبەتی لە وڵاتی سعودییە. دواتر ئەم ڤایرۆسە گوازرایەوە بۆ ئەفریقیا و ئاسیا و ئەورووپا، ئەم جارەش جۆرێکی دیکە لە ڤایرۆسی کۆڕۆنا لە وڵاتی چین سەریھەڵداوە کە پێی دەگوترێت کۆڕۆنای ٢٠١٩ یاخود (٢٠١٩ - NCOV)،,<ref name=":0"/><ref name=":1">{{Cite news|url=https://kurdzone.net/Topic_5140_1|title=دیوە شاراوەکەی ڤایرۆسی کۆڕۆنا|last=|first=|date=٢ی ئازاری ٢٠٢٠|work=|access-date=٢٠ی ئازاری ٢٠٢٠|via=|archive-date=٣ی ئازاری ٢٠٢٠}}</ref> زۆربەی ئەم ڤایرۆسانە ڕۆڵێکیان ھەیە لە بوونە ھۆی ھەوکردنی ھەناسەی تووند.
 
== گواستنەوە ==
ھێڵی ٢٣:
== لە ئاژەڵاندا ==
ئاشکراکراوە کە ئەو ڤایرۆسە ھۆکاری نەخۆشیە لە [[پزیشکیی ئاژەڵ]]یدا لە سەرەتاکانی ساڵی `١٩٧٠، جگە بۆ ھەوکردنی سیەکانی درم، نەخۆشی گەورەی پەیوەندیدار بەو نەخۆشیە لە بنەڕەتدا نەخۆشی [[ڕیخۆڵە]]ییە.
 
<br />
 
== خۆپاراستن ==
ڕێکخراوی تەندروستی جیھانی ،جیھانی، چەن ڕێنمایەکی پێشکەش کردووە بۆ خۆپراستن لە ڤایرۆسەکە:
 
١.# '''دەستەکان''' : دەستەکانت بشۆ (ئەگەر پاکیش دیار بوون)<ref name=":2">[https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/advice-for-public ڕێکخراوی تەندروستی جیھانی]</ref>
٢.# '''ڕووخسار''' : دەست لە رووخسارت مەدە (دەمدەم، ، لوت ،لوت، چاو )<ref>ڤایرۆسەکە زۆر بە ئاسانی ئەتوانێ لە دەم و لوت و چاو ،چاو، بچێتە ژوورەوە و ئاسانترین رێگان بۆ چوونەژوورەوەی ڤایرۆسەکە ([https://www.healthline.com/health-news/how-to-not-touch-your-face سەرچاوە])</ref><ref name=":2" />▼
٣.# '''بۆشایی''' : شوێنێکی سەلامەت بھێلەرەوە بۆخۆت (مەچووە شوێنی قەرەبالغ)<ref name=":2" />▼
٤.# '''ماڵەوە''' : لە ماڵەوە بمێنەرەوە<ref name=":2" />▼
 
'''زانیاری زیاتر''' : ڤایرۆسەکە ئەتوانرێ لە ڕێگەی تریش بگوازرێتەوە جگە لەوانەی لە سەرەوە ئاماژەیان پێکراوە▼
▲٢. '''ڕووخسار''' : دەست لە رووخسارت مەدە (دەم ، لوت ، چاو )<ref>ڤایرۆسەکە زۆر بە ئاسانی ئەتوانێ لە دەم و لوت و چاو ، بچێتە ژوورەوە و ئاسانترین رێگان بۆ چوونەژوورەوەی ڤایرۆسەکە ([https://www.healthline.com/health-news/how-to-not-touch-your-face سەرچاوە])</ref><ref name=":2" />
 
وەکوو '''<small>تەوقە کردن</small>''' و پاشان بەبێ ئاگاداری دەست بدەیت لە رووخسارت ،رووخسارت، لەجیاتی ئەوە لەڕێگەی سەرتەوە▼
▲٣. '''بۆشایی''' : شوێنێکی سەلامەت بھێلەرەوە بۆخۆت (مەچووە شوێنی قەرەبالغ)<ref name=":2" />
 
یان چەمانەوە پێشوازی لە بەرامبەر بکە<ref>چۆنیەتیەکەی ببینە: [https://www.who.int/images/default-source/health-topics/coronavirus/handshaking.png وێنە١: ڕێکخراوی تەندروستی جیھانی] ، [https://www.who.int/images/default-source/health-topics/coronavirus/safe-greetings.png وێنە٢]</ref> پۆشینی دەستکێش ، دەستکێش، بەتەنھا ناتوانێت ڤایرۆسی-کۆرنا دووربخاتەوە▼
▲٤. '''ماڵەوە''' : لە ماڵەوە بمێنەرەوە<ref name=":2" />
 
.
 
▲'''زانیاری زیاتر''' : ڤایرۆسەکە ئەتوانرێ لە ڕێگەی تریش بگوازرێتەوە جگە لەوانەی لە سەرەوە ئاماژەیان پێکراوە
 
▲وەکوو '''<small>تەوقە کردن</small>''' و پاشان بەبێ ئاگاداری دەست بدەیت لە رووخسارت ، لەجیاتی ئەوە لەڕێگەی سەرتەوە
 
▲یان چەمانەوە پێشوازی لە بەرامبەر بکە<ref>چۆنیەتیەکەی ببینە: [https://www.who.int/images/default-source/health-topics/coronavirus/handshaking.png وێنە١: ڕێکخراوی تەندروستی جیھانی] ، [https://www.who.int/images/default-source/health-topics/coronavirus/safe-greetings.png وێنە٢]</ref> پۆشینی دەستکێش ، بەتەنھا ناتوانێت ڤایرۆسی-کۆرنا دووربخاتەوە
 
شوشتنی دەستەکان و لەدەست کردنی دەستکێش پارێزگاریەکی زیاتر پێشکەش دەکەن<ref>ڕێکخراوی تەندروستی جیھانی : [https://www.who.int/images/default-source/health-topics/coronavirus/wearing-gloves.png دەستکێش بەتەنھا ناتپارێزێت]</ref>
Line ٥١ ⟶ ٤٤:
یان شوێنێک لەوانەیە لەگەل کەسانی نەخۆش بەریەک بکەون<ref>[https://www.who.int/images/default-source/health-topics/coronavirus/social-media-squares/be-safe.jpg ڕیکخراوی تەندروستی جیھانی بۆ ڕێنماییە تەندروستیەکان]</ref> ئەگەر کێشە لە سیستەمی ھەناسەدانت
 
ھەبوو زیرەک بە ،بە، بەپەلە پەیوەندی بە نەخۆشخانە بکە پێش ئەوەی ئازیزانت یان نزیکەکانت لەتۆی بگرنەوە<ref>ڕێکخراوی تەندروستی جیھانی: [https://www.who.int/images/default-source/health-topics/coronavirus/social-media-squares/be-smart-if-you-develop.jpg ڕێنمایی١] ، [https://www.who.int/images/default-source/health-topics/coronavirus/social-media-squares/be-ready-social-1.jpg ڕێنمایی٢]، [https://www.who.int/images/default-source/health-topics/coronavirus/social-media-squares/be-ready-social-3.jpg ڕێنمایی٣]</ref>
 
شوێن ڕێنمایە تەندروستیەکان بکەوە لە نەخۆشخانەی شارەکەت یان ڕێکخراوی تەندروستی جیھانی،
Line ٥٧ ⟶ ٥٠:
گوێ بگرە لەسەر دواین ھەواڵەکان دەربارەی کۆرۆنا ڤایرۆس، بۆ ئەوەی دووربیت لە دەنگۆ و پڕوپاگەندەکان
 
سەیری سەرچاوە سەلمێنراوەکانی وەک ،وەک، [[ڕێکخراوەی تەندروستیی جیھانی|رێکخراوی تەندروستی جیھانی]] ، [https://www.cdc.gov/ سەنتەری کۆنترۆل کردنی نەخۆشیەکەکان]،
 
دەنگۆ و پڕوپاگەندە بڵاو مەکەرەوە ،مەکەرەوە، چونکە زیان ئەگەیەنێت بە وانەی گوێبیستی ئەبن.<ref>[https://www.who.int/images/default-source/health-topics/coronavirus/social-media-squares/be-smart-inform.jpg ڕێنمایی ڕێکخراوی تەندروستی جیھانی]</ref>
 
ھەروەھا دکتۆر زاک سیکۆرا<ref>دکتۆر لە بواری فیزیۆلۆگی ، [https://www.drzachsikora.com/about زیاتر بخوێنەرەوە]</ref> چەن ڕیێنمایەک پێشکەش ئەکات بۆ ئەوەی لەیادمان بێت کە دەست لە رووخسارمان نەدەین
١.# ئاگاداری ویستەکانت بە بزانە چیدەکەیت ،چیدەکەیت، کاتێک کاردەکەیت تۆزێک لە کارەکانت بوەستە.▼
٢.# دانانی تێبینی لە ماڵەکەت یان ئۆفیسەکەت یارمەتیدەر ئەبێت بۆ یادخستنەوەت لە بارەی کۆرۆنا.▼
٣.# دەستەکانت سەرقال بکە ئەگەر لەماڵیت سەیری تیڤی بکە ،بکە، ئەگەرنا کەلوپەلەکانی ناوماڵ ڕێک بخە یان ھەر شتێک کە دەستەکانت سەرقال ئەکەن.▼
٤.# بەکارھێنانی پاک کەرەوەیەک ،کەرەوەیەک، کە بۆنێکی خۆشی بەھێزی ھەیە ،ھەیە، بۆ ئەوەی بەیادت بخاتەوە نابێت دەست لە روخسارت بدەیت پێش ئەوەی دەستت ببەیت بۆ روخسارت.▼
٥.# لە کۆتایدا ئەگەر وا ھەست ئەکەیت ئەگەر بە شێوەیەکی کاریگەر راھاتووی دەست لە رووخسارت بدەیت ئەوە دەستکێش لە دەست بکە یارمەتیت ئەدات کە لەوانەیە بە شێوەیەکی کاریگەر بەیادت بخاتەوە کە نابێت دەست لە رووخسارت بدەیت<ref>[https://www.healthline.com/health-news/how-to-not-touch-your-face سەنتەری HealthLine] لەسەر وتەکانی دکتۆر زاک</ref>▼
 
▲١. ئاگاداری ویستەکانت بە بزانە چیدەکەیت ، کاتێک کاردەکەیت تۆزێک لە کارەکانت بوەستە.
 
▲٢. دانانی تێبینی لە ماڵەکەت یان ئۆفیسەکەت یارمەتیدەر ئەبێت بۆ یادخستنەوەت لە بارەی کۆرۆنا.
 
▲٣. دەستەکانت سەرقال بکە ئەگەر لەماڵیت سەیری تیڤی بکە ، ئەگەرنا کەلوپەلەکانی ناوماڵ ڕێک بخە یان ھەر شتێک کە دەستەکانت سەرقال ئەکەن.
 
▲٤. بەکارھێنانی پاک کەرەوەیەک ، کە بۆنێکی خۆشی بەھێزی ھەیە ، بۆ ئەوەی بەیادت بخاتەوە نابێت دەست لە روخسارت بدەیت پێش ئەوەی دەستت ببەیت بۆ روخسارت.
 
▲٥. لە کۆتایدا ئەگەر وا ھەست ئەکەیت ئەگەر بە شێوەیەکی کاریگەر راھاتووی دەست لە رووخسارت بدەیت ئەوە دەستکێش لە دەست بکە یارمەتیت ئەدات کە لەوانەیە بە شێوەیەکی کاریگەر بەیادت بخاتەوە کە نابێت دەست لە رووخسارت بدەیت<ref>[https://www.healthline.com/health-news/how-to-not-touch-your-face سەنتەری HealthLine] لەسەر وتەکانی دکتۆر زاک</ref>
 
<br />
== سەرچاوەکان ==
{{پەراوێزەکان}}
وەرگیراو لە «https://ckb.wikipedia.org/wiki/ڤایرۆسی_کۆرۆنا»