دیموکراسیی لیبڕاڵ: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
ب Paraw پەڕەی دیموکراسیی ئازادی گواستەوە بۆ دیموکراسیی لیبرال: لیبرال واتای لەگەل ئازاد جیاوازە
No edit summary
ھێڵی ١:
{{خاوێنکردن}}
'''دیموکراسیدیموکراسیی ئازادلیبرال''' شێوەیەکە لە شێوەکانی دیموکراسی نوێنەران کە تێیدا توانای نوێنەری ھەڵبژێردراو لە کارلێکردن لە سەر دەسەڵاتی بڕیار وەرگرتن ملکەچی دەسەڵاتی یاسایە و بە ھۆی دەستورەوە کە جەخت لەسەر پاراستنی ماف و ئازادیەکانی تاک و کۆ دەکات ھەموار کراوە (و ھەروەھا بە دیموکراسی دەستوری یاخود لیبراڵیزمی دەستوری ناو دەبرێت) و کۆت و بەند دەخاتە سەر ئەو ئاستەی کە پێویستە ویستی زۆرینە بسەپێنرێ.
 
ئەم ماف و ئازادیانە مافی بوونی دادگاییکردنێکی رەوا و مافی موڵکایەتی تایبەت و نھێنێتی کەسێتی و یەکسانی لەبەردەم یاسا و ئازادی قسەکردن و کۆمبوون و ئایین لەخۆ دەگرێ. ئەم مافانەش لە دیموکراسی ئازاددا (کە بە "مافە ئازادەکانیش" ناودەبرێن) ھەندێ جار دەستور زامنیان دەکات یاخود بە ھۆی یاسایەکی نیشتیمانی یاخود تایبەتدا دێنە کایەوە کە ئەمەش دەسەڵات بە جۆرەھا دامەزراوی مەدەنی بۆ بەرێوەبردن و پاراستنی ئەم مافانە دەدات.
ھەروەھا سیستەمە دیموکراسیە ئازادەکانلیبرالییەکان بە سینگ فراوان و فرەلایەنی ناسراون: کە تێیدا جۆرەھا راوبۆچونی سیاسی و کۆمەڵایەتی – تەنانەت ئەوانەی بە توندڕۆ و زێدەڕۆ دەژمێردرێن- بوونیان ھەیە و رکابەری یەکتری دەکەن بۆ وەدەستھێنانی دەسەڵاتی سیاسی لەسەر بنەمایەکی دیموکراسیدا.
 
ھەروەھا دیموکراسیدیموکراسیی ئازادلیبرال بە لێبوردەیی و فرەلایەنی ناسراوە، دید و بۆچونی کۆمەڵایەتی و سیاسی زۆر لێک جیاواز بیر و بۆچونە توندڕۆ و زیادڕۆکانیش لە دیموکراسیدیموکراسیی ئازاددالیبرالدا بواریان ھەیە پێکەوە بژین و بە پێی بنەما دیموکراسیەکان دەسەڵاتی سیاسی وەدەست بھێنن. لە دیموکراسیدیموکراسیی ئازاددالیبرالدا بە شێوەیەکی خولی ھەڵبژاردن ئەنجام دەدرێن کە تیایاندا گروپەکان بە جیاوازی دیدە سیاسیەکانیان ھەلی وەدەستھێنانی دەسەڵاتی سیاسیان بۆ دەڕەخسێت.
 
== تایبەتمەندیەکانی دیموکراسیدیموکراسیی ئازادلیبرال ==
ئەمانەی خوارەوە تایبەتمەندیەکانی دیموکراسیی ئازادنلیبرالن:
* دەستورێک کە دەسەڵاتەکانی حکومەت سنوردار دەکات
* مافی [[جیھان]]ی دەنگدان کە بە ھۆیەوە ھەموو ھاووڵاتیەکی پێگەیشتوو مافی ھەیە دەنگ بدات بە بێ جیاوازی لەسەر بنەماکانی نەژادی، رەگەزی یان خاوەندارێتی سامان
ھێڵی ٢١:
 
== رەخنە ==
رەخنەگران دەڵێن دیموکراسیدیموکراسیی ئازادلیبرال بە ەیچ جۆرێک نە دیموکراسیە و نە ئازادەلیبرال (ئازاد)ە. ھەروەھا دەڵێن دیموکراسیدیموکراسیی ئازادلیبرال رێز لە بنەمای زۆرینە ناگرێت (تەنھا ئەو کاتە نەبێ کە ھاووڵاتیان داوایان لێدەکرێت نوێنەرەکانیان ھەڵبژێرن) و، ھەروەھا گوایە کە (ئازادی) ئەو دیموکراسیە لەلایەن دەستور یان بڕیاری پێشینە (لە بەریتانیا) لەلایەن نەوەی پێشوو کۆت و بەند کراوە. ھەروەھا دەڵێن بێبەشکردنی ھاووڵاتیان لە مافی دەنگدان لەسەر ھەموو پرسەکان (بەتایبەتی ھەندێ مەسەلەی گرنگی وەک: چوونە جەنگ، ھەموارکردنە دەستوریەکان یان رەتکردنەوەی دەستور... ەتد)، دیموکراسیدیموکراسیی ئازادلیبرال بەرەو ئاقاری حوکمی کەمینە دەبات.
نەیارانی سەرمایەدارەکان، کە مارکسیەکان و سۆشیالیستیەکان و گێرەشێوێنیەکان دەگرێتەوە دەڵێن دیموکراسیدیموکراسیی ئازادلیبرال بەشێکی تەواوکاری سیستەمی سەرمایەداریە و لەسەر بنەمای چینایەتی دامەزراوەو دیموکراسی تەواو یاخود بەشداربووانە نییە. بە گوتەی ئەوان دیموکراسیدیموکراسیی ئازادلیبرال بریتیە لە دیموکراسی بۆرژوا کە تێیدا تەنھا خەڵکی دەوڵەمەند حوکم دەکەن. لەبەرئەوە دیموکراسییەکی نایەکسانیە و بوون و کارکردنی بە شێویەک وەبەرھێنانی ئابووری ئاسان بکات.
ھەندێکیش دەڵێن کەوا تەنھا (دیموکراسیەتی لیبڕاڵی) یە دەتوانێت ئازادیەکانی تاک مسۆگەر بکات بۆ ھاووڵاتیانی و رێگا بگرێت لە گەشەسەندن بەرەو دکتاتۆریەت. لەم سۆنگەیەوە، حوکمی زۆرینەیەکی توندڕەو بەرەو چەوساندنەوەی کەمایەتیەکان دەڕوات. یەکێک لە دیاردە گرنگەکانی دیموکراسیەتی نوێنەرایەتی، ھەرچۆنێک بێت، ئەو راستیەیە کەوا دەسەڵاتی راستەقینە لە راستیدا تارادەیەک بەدەست دەستەیەکی نوێنەرایەتی بچوکەوەیە. دەسەڵاتەکە ھەرچۆنێک بێت لەلایەن زۆرینەوە بەرێوەدەچێت، بەڵام لە راستیدا بریتیە لە گروپێکی بچوکی ھەڵبژێردراو لەسەر بناغەیەکی جەماوەری.
 
ھێڵی ٣٤:
 
ئەو وڵاتانەی خوارەوە بە ھەردوو پێوەر نموونەی دیموکراسی لیبڕاڵین: ئوستراڵیا – کەنەدا – وڵاتانی ئەندام لە یەکێتی ئەوروپا – ئایسلەند – ھندستان – ژاپۆن – نیوزیلەند – فلپیین – نەرویج – بەرازیل – وڵاتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا.
 
[[پۆل:دیموکراسی]]
[[پۆل:ھەڵبژاردنەکان]]