کوردانی خۆراسان: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

# لە سەردەمی حکومەتی مادەکان بەشەک لە کورد لەم ھەرێمە دەژیان.

# لە ساڵی ١٥٩٨ تا ساڵی ١٦٠١، دوایی شەڕی چالدوران بە مەبەستی بەرگری کردن لە سنوورەکانی رۆژھەلاتی ئێران لە لە سەردەستی شاە ئەباسی سەفەوی کۆچی خوراسان دەکەن، لەم ساڵانە دە ٦٠٠٠٠ ماڵباتی کورد بەرەوە خورسان کۆچبەر دەبن.

# دوو ئامانجی سەرەکی بەربەڵاو بوونی گەلی کورد و ئاوارەبوونیان، تێکشکاندنی شۆرەشی کورد و پاراستنی سنۆرەکانی ئێران بووە.

# دوایی پاراستنی سنوورەکان، ھێمن کردن و دەرکردنی ھێزە تورکمەن، قەزاق، ئۆزبەک و تەتارەکان، پاشایی حکومەتی سەفەویان داواکاریەکانی کورد وەکۆ ھەرێمێک سەربەخۆ پشتگۆ دەخات. کورد لەوێندەر دەبێتە سەربازی ئەم حکۆمەتەنا، جارجاران دەست بە شۆڕش دەکەن و شۆڕشەکانیان تێکدیشکەندرێت. لە ساڵی ١٨٨١ بە پێی پەیماننامەیی ئاخال کە شاری فیرۆزە شاری کوردی دەفرۆشێت بە سۆڤیەت، سەردار ئێوەزخان لە سالی ١٨٩٠ دەست بە شەڕی پارتیزانی دەکات. دوایی فرۆشتنی ٣٠٠ کچی کورد (ھەر کامیان بە نیو تەن گەنم وەکە زەریبە لە ساڵی ١٩٠٥) بە تورکمەنان لە لایی حکومەتی ناوەندی دەبێتە ھۆیی نەرازایەتی خەلکی کورد جەجۆخان شۆڕێشەکی گەورە دەکات و شارەکانی شیروان و بەشێک لە قۆچان کۆنترۆل دەکات.

# لە ساڵانی ١٩١٧، خدوو سەردار و ١٩٢١ تا ١٩٢٧ شۆرەشی فەرەجۆلاخان بە ھۆیی نەبوونی بەرەیی ئێکگرتوویی کورد شۆڕشی کورد لە خوراسان ناو دەچێت. زۆربەیی کوردانی خوراسان شیعەن وبە شێوەزاری کورمانجی ژووروو قسە دەکەن. نەبوونی ناوەندەکانی کوردی سەربەخۆ و ئاستی رەوشەنبیری و لاوازی نەتەوی لە ناو کوردەکانی خوراساندا بووەتەوە ھۆکاری بەکارھێنانی کورد بو ئامانجی  دژمنانی گەلی کورد. لە ساڵەکانی رابڕدوودا چەند گۆڤار و رۆژنامە بە زمانی کوردی لەو ناوچەیە بەڵاو دەبوون کەچی دوایی ماوەیێک رایانگیران. تەنیا دەزگایی راگەیاندنی کوردی لە خوراسان رادیۆ کورمانجی یە کە نیو کاتژمێر لە رۆژدا بڵاو دەبێتەوە. پێشھاتەکانی ھەرێمی کوردستان و مەدیایی کوردی بۆکوردانی خوراسان جێگای سەڕنج بووە و تووانیەتی لە خوراسان جێگایی خۆی بکاتەوە، بەڵام نەبوونی پێوەندی لە استی پێویست لەگەڵ بەشەکانی کوردستان و دووربوونی رێکا کەلتووری ئەم ھەرێمی کوردیە لە خوراسان و زمانی کوردی لە مەترسیدایە.

== سەرچاوەکان ==

{{سەرچاوەکان}}