زنجیرەی بژیو: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان
ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
ئاڵوگۆڕی Food_chain.jpg لەگەڵ File:Food_chain.png (لەلایەن CommonsDelinker بە ھۆی:improved image.) |
دەربازدانی 1 سەرچاوە و تاگکردنی 2 بە مردوو #IABot (v1.5.1) |
||
ھێڵی ٤:
هەموو گیاندارێک بۆ بەڕێوەبردنی ژیانی، پێویستی بە [[وزە]]یە. بۆ وێنە [[ڕوەک]]ەکان وزەی تیشکی خۆر دەگرن، بڕێ لە [[گیانەوەران]] بەم گیایانە دەژین و بڕێ تریان گیانەوەرانی تر دەخۆن. زنجیرەی خۆراکی بریتییە لە: <br />
''' ڕیز بەستنی گیاندارانی کۆمەڵگایەک، بۆ خواردنی یەکتر'''. <br />
هەر زنجیرەیەکی خۆراکی، سەرچاوەیەکی وزەی هەیە، کە لە زۆربەیاندا، تیشکی هەتاوە<ref>[http://020.ir/%D8%AC%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86/%D8%B2%D9%86%D8%AC%DB%8C%D8%B1%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%BA%D8%B0%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%88-%D8%B4%D8%A8%DA%A9%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%BA%D8%B0%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%DA%86%D9%87-%D9%87%D8%B3%D8%AA%D9%86%D8%AF%D8%9F]{{dead link|date=September 2017 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>.<br />
لە زنجیرەی خۆراکدا، وزە لە ئاڵقەیەک دەگوازرێتەوە بۆ ئاڵقەیەکی تر. لەم زنجیرەدا هەر گیاندارێک ، دەبێتە خۆراکی گیاندارێکی تر. یەکەمین ئاڵقەی زنجیرەی خۆراک، [[ڕوەک|ڕوەک]]ە کە بژیوی ئاڵقەکانی دوایی ، واتە [[گۆشتخۆران]] و [[ڕوەکخۆران]]، دابین دەکا و ئاڵقەکانی کۆتایی، بە [[شیکەران]] (تاقمێک [[بەکتریا]] و ترشێنەر) دوایی دێت<ref>[http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Food_chain&oldid=412439911]</ref>.
==ئاستەکانی خۆراک==
ئاڵتۆن1927 لە یەکەمین کەسانێ بوو کە بیرۆکەی زنجیرەی خۆراکی لە [[ژینگەناسی]]دا هێنایە ئارا و بە چڕ و پڕی لێی کۆڵیەوە. ئاڵتۆن تێگەیشت کە زۆربەی زنجیرەکان چوار یا پێنج ئاڵقەیان هەیە؛ بۆ وێنە زنجیرە خۆراکی [[کاج]]- [[شەتە]] - [[جاڵجاڵووکە]] - [[چۆلەکە پەرچە]] - [[شەهێن]] ، هەروەها تێگەیشت کە ئەم زنجیرانە نە بەشێوەی یەکەیەکی خۆراکی ، بەڵکوو بەشێوەی تۆڕێکی خۆراکی پێکەوە بەسراونەتەوە. <br />
خاڵی سەرنجڕاکێش ئەوە بوو کە هەموو ئەم زنجیرانە بە شێوەی هێڵێکی ڕاست لە ڕاوچییەوە بۆ گیاخۆر، بە ڕوەک کۆتایی ناهات. بڕێجار باری نائاسایی تێدەکەوت ؛ ئەگەرچی سمۆرەی سوور و سمۆرەی جەمسەری هەر دوو گیاخۆرن، بەڵام لە نەبوونی خۆراکدا، بەچکە کەروێشکەکان دەخۆن. لە هەر تۆڕێکی خۆراکدا چەندین ئاستی خۆراکی دیارە:
*بەرهەمهێن = ڕوەکە شینەکان= یەکەمین ئاستی خۆراک<ref>{{cite web |url=http://mihanpet.ir/thread516.html |title=وەشانی ئەرشیڤکراو |accessdate=٢٠ی شوباتی ٢٠١٤ |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140315063912/http://mihanpet.ir/thread516.html |archivedate=١٥ی ئازاری ٢٠١٤ }}</ref>
*بەکارهێنی یەکەم: ئەو گیاندارانەی ڕوەکەکان دەخۆن. ئەمانە بە [[گیاخۆر]]یش دەناسرێن.
*بەکارهێنی دووەم:ئەو گیاندارانەی بەکارهێنەرانی یەکەم دەخۆن، ئەمانە گۆشتخۆر و هەمەشتخۆرن.
*بەکارهێنی سێهەم: ئەم گیاندارانە، بەکارهینەرانی دووەم دەخۆن.
*بەکارهێنی چوارەم:ئەم گیاندارانە، بەکارهینەرانی سێهەم دەخۆن<ref>http://020.ir/%D8%AC%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86/%D8%B2%D9%86%D8%AC%DB%8C%D8%B1%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%BA%D8%B0%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%88-%D8%B4%D8%A8%DA%A9%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%BA%D8%B0%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%DA%86%D9%87-%D9%87%D8%B3%D8%AA%D9%86%D8%AF%D8%9F{{dead link|date=September 2017 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>.
==هیرەمی وزە==
هیرەمی وزە، باشترین جۆری نیشاندانی چۆنیەتی کارکردنی سیستەمێکی ژینگەییە. لە ژێر تیشکی بنەمای دووهەمی تێرمۆدینامیک، وزە لە هەر ئاستێکی خۆراکدا لەچاو ئاستی خۆراکی دوای خۆی، زۆرترە. بۆ وێنە ڕوەکێک kj 1000 وزەی هەیە، کە لەچاو ئاستی دوایی خۆی، واتە [[کوللە]] کە 10 kjیە، زۆرترە.<ref>http://mohitesabs.blogsky.com/1390/11/03/post-308/</ref>
| |||
