گلووکۆز: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان
ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
تاگی ویکیسازی، تاگی بێ‌سەرچاوە |
No edit summary |
||
ھێڵی ٣:
'''گلوکۆز'''[[ئینگلیسی|Glucose]] جۆرێک [[شەکر|شەکری]] ناو [[خوێن]]ە کە [[خانە|خانەکانی]] لەش بەکاری دەهێنن و دەبێتە [[وزە]] .
[[پەڕگە:Glucose chain structure.svg|چەپ|300px|وێنۆک|]]
[[پەڕگە:D-glucose-chain-3D-balls.png|چەپ|300px|وێنۆک|]]
==پێکهاتەی گلوکۆز ==
گلوکۆز مۆنۆساکاریدێکە بە فۆرمووڵی C6H12O6 یان H-(C=O)-(CHOH)5-H کە پێنج دەستەی هایدرۆکسیل لە بیچمێکی تایبەتدا لە دەوری زنجیرە [[کاربۆن|کاربۆنییەکەی]] چنراوە.
Line ١٠ ⟶ ١٢:
هەموو فۆرمەکانی گلوکۆز بێ ڕەنگە و بە ئاسانی لە ئاو، ترشی ئەستیک و چەندتوێنەرێکی تردا دەتوێنەوە. گلوکۆز بە ڕێژەیەکی زۆرکەم لە ئەتنۆڵ و مەتنۆڵدا دەتوێتەوە.
== خەستی گلوکۆزی خوێن ==
خەستی گلوکۆزی [[خوێن]] لە دەوروبەری90-80 میلی گرەم لە دیسی لیتر ، سەرلەبەیانان بە دڵی ناشتا و ڕێژەی ئەم خەستییە، یەک کاتژمێر پاش ژەمێک نان خواردن دەگاتە 140-120(م.گ/د.ل)، بەڵام سیستەمە فیدبەکەکان خێرا (
== پاشەکەوتی گلوکۆز ==
[[جەرگ]] وەک سیستەمێکی [[بافر|بافری]] گرنگ، ئاگاداری گلوکۆزی [[خوێن]]ە ؛ واتە: لە کاتی بەرز بوونەوەی ڕێژەی گلوکۆزی خوێن دوای ژەمێک نان خواردن، ڕادەی دەردانی [[ئەنسۆلین]] یش بەرز دەبێتەوە و خێرا نزیکەی ۳/۲ گلوکۆزی هەڵمژراوی ڕیخۆڵەکان دەکاتە [[گڵایکۆجین]] و لە [[جەرگ]] دا پاشەکەوتی دەکا.
ئەم ڕێک خستنە لە نەخۆشانی جەرگدا تووشی کێشە دەبێت.
Line ٢٢ ⟶ ٢٣:
ڕێژەی زۆری گلوکۆز دەبێتە هۆی [[تەوژمی ئۆسمۆزی]] لە شلەی دەرەوەی خانەکاندا.
ئەگەر ڕێژەی گلوکۆز بەرز بێتەوە، تەوژمی ئۆسمۆزی دەرەوەی خانەکانیش بەرز دەبێتەوە هەر ئەمەش دەبێتە هۆی شێوانی
درێژخایەن بوونی بەرزی ڕێژەی گلوکۆزی خوێن، زیانێکی زۆر بە [[شانە|شانەکان]] و بە تایبەت [[ڕەگ|ڕەگە خوێنییەکان]] دەگەیێنێ و ئەمەش لەوانەیە ئەنجامی خراپی لێ بکەوێتەوە؛ وەک: شەپڵەی [[ دڵ]]، [[جەڵتەی مێشک]] و نەخۆشییەکانی [[گورچیلە]] . زیادەی گلوکۆزی خوێن لە ڕێگای میزەوە دەردەچێ.
== [[شەکرە]] ==
نەخۆشی شەکرە، کۆنیشانێکە لە تێکچوونی [[میتابوولیزم|میتابوولیزمی]] [[کاربۆهیدرات|کاربۆهایدریت]] ، [[چەوری]] و [[پرۆتین]] ، کە لە نەبوونی [[ئەنسۆلین]] یان خۆڕاگری [[شانە|شانەکان]] بە ئەنسۆلین ڕوو دەدات.
شەکرە دوو جۆری هەیە: بەسراو بە ئەنسۆلینەوە، کە لە نەبوونی ئەنسۆلیندا سەرهەڵدەدا و نەبەسراو بە ئەنسۆلین (خۆڕاگر لە ئاست ئەنسۆلین)، کە بە هۆی کەم بوونەوەی هەستۆکی و کاردانەوەی خانەکان بە ئەنسۆلین بەدی دێت.
لەم نەخۆشانەدا میتابوولیزمی گلوکۆز(سووت و سازی گلوکۆز) لە هەموو خانەکانی لەش بێجگە خانەکانی مێشک تێک دەچێت. لە گرنگترین نیشانەکانی شەکرە: تینوویەتی زۆر، میزکردنی زۆر، خورینی لەش، ماندوویی، تەزینی دەست و پێ، دابەزینی کێش و دەرهاتنی برین و کوان لە پێ کە درەنگ چاک دەبێتەوە. لە زۆربەی نەخۆشانی شەکرەی جۆری دوو، قەڵەوی خۆ دەنوێنێ کە پێویستە ڕچیمێکی خۆراکی تەندروستیان بۆ ڕەچاو بکرێت.
== پێوەندی گلوکۆز لەگەڵ دیکەی پێکهاتەکانی لەش==
ڕادەی وزەی پێویست لە شەوانەڕۆژێکدا لە 1600کیلۆکاۆری لە دۆخی حەسانەوە تا 6000کیلۆکالۆری بە پێی چالاکی دەگۆڕێت. ڕادەی سووتەمەنی پاشەکەفتی مرۆڤێکی 70 کیلۆیی، 1600کیلۆکالۆری لە [[گڵایکۆجین]] ، 24000کیلۆکالۆری لە [[پرۆتین]] ، 35000کیلۆکالۆری تری ئەسیل گڵایسرۆڵە. کەوابێ ئەم پاشەکەفتە پێداویستی ئەم مرۆڤە بۆ 1 تا3 مانگ دابین دەکا، بەڵام ئەم هەمارە لە ڕۆژێکدا بەتاڵ دەکرێتەوە و بەکار دێت و بەلەز ڕێژەی دادەبەزێ و دەبێ قەرەبوو بکرێتەوە. [[ترشی چەور|ترشە چەورەکان]] ناتوان ببنە گلوکۆز. سەرچاوەی گەورەی تری گلوکۆز، [[ترشی ئامین| ترشە ئامینەکانە]] کە لە شی بوونەوەی [[پرۆتین|پرۆتینەکان]] بەرهەم دێت.
==سەرچاوە==
[http://www.madrase.com دانشنامه مدرسه]
[[http://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%AF%D9%84%D9%88%DA%A9%D8%B2]]
[[fa:گلوکز]]
| |||