ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
|
|
|
لە [[ئەندازە]]، [[تۆپۆلۆژی]]، و دیکەی لقە پێوەندیدارەکانی تر لە [[بیرکاری|بیرکاریدا]]دا،، زاراوەی '''خاڵ''' یان '''نوختە'''، شتێکی دیاریکراو دەگێڕێتەوە کە لە [[فەزاواڵایی|واڵایییەکدا]]دا دەستنیشاندەکاتھەڵکەوتووە کەو خاوەنی ھیچ [[ڕەھەند|ڕەھەندێک]] نییە. واتە نە [[قەبارە|قەبارەی]]ی ھەیە، نە [[پانتاییڕووبەر]]، نە [[درێژاییدرێژی]]، و نە ھەر جۆرە [[ڕەھەند]]ێکیڕەھەندێکی تری لەو چەشنە. کەوابوو، خاڵ [[شتی بیرکارانە|شتێکی]] سیفر''٠-ڕەھەندییەڕەھەندی''یە.
خاڵەکان، بەھۆی سروشتیانەوە وەکوو یەکێک لە سادەترین چەمکەکانی زانستی ئەندازە، زۆرتر وەکوو بەشێکی سەرەکی لە ئەندازە، [[فیزیک]]، [[گرافیکی نوانەیی]] و گەلەک مەیدانی دیکە کەڵکیان لێ وەردەگیردرێت.
بەھۆی سروشتیانەوە وەکوو یەکێک لە سادەترین چەمکەکانی ئەندازە، خاڵەکان لە گەلەک گۆڕەپانی دیکەشدا پێکھێنەیەکی بنچینەیین.
== خاڵ لە ھەندەسەی ئوقلیدوسیدا ==
خاڵەکان زۆرتر لە چوارچێوەی [[ھەندەسەی ئۆکلیدسیی]]دا جێگەی باسن، چونکە لەو چوارچێوەدا یەکێک لە شتە بنەڕەتییەکانن. [[ئوقلیدوس]] بۆخۆی خاڵی بە شێوەیەکی ناڕوون ناساندووە: "ئەو شتەی ھیچ بەشێکی نیە".
لە [[فەزای ئۆکلیدسیی]]ی ٢-ڕەھەندیدا، ھەر خاڵ بە یەک دانە [[دوانەی ڕیزدار]]، <math>\,(x,y)</math>، لە [[ژمارە]]کان، نیشاندەدرێت، کە یەکەم ژمارە، بە [[پێکھات]]، [[ئاسۆیی]] نیشاندەدات و زیاتر بە <math>\,x</math> دیاریدەکرێت و دووھەم ژمارە، بە پێکھات، [[ئەستوونی]] نیشاندەدات و زیاتر بە <math>\,y</math> دیاریدەکرێت. ئەم شێوە بەئاسانی تەعمیم دەدرێت بە فەزای ئوقلیدوسیی ٣-لاییش، کە لەوێدا ھەر خاڵ بە یەک دانە [[سێیانەی ڕیزدار]]، <math>\,(x, y, z)</math>، نیشاندەدرێت کە ژمارەی سێھەم نیشاندەری قووڵایییە (یان بەرزایی) و زیاتر بە <math>\,z</math> دیاریدەکرێت. تەعمیمگەلی زۆرتر بە ''n-دانەیی‌یەکی ڕیزدار'' نیشاندەدرێن، <math>\,(a_1,a_2,...,a_n)</math>، کە n ، [[ڕەھەند]]ی ئەو فەزایەیە کە خاڵەکە تێیدا ھەڵکەوتووە.
[[پۆل:بیرکاری]]
|
