ئەنارکیزم: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان
ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
ب چاکسازی |
خاوێنکردن / لابردنی تاگی خاوێنکردن/ زیادکردنی تاگی بێ سەرچاوە/ زیادکردنی بەستەری زمانەکانی دیکە |
||
ھێڵی ١:
{{بێ سەرچاوە}}
ھێڵی ١١:
ھەرچەندە ھەمیشە لە نێوان گشت [[تێئۆریا]] [[ڕامیاری|ڕامیارییەکاندا]]، «ئانارکیزم» و «[[ئانارکی]]» خراپتر لە ھەمووان وێنا کراون. بەگشتی، ئەم وشانە وەك «ئاژاوە» یا«بێسەرەوبەرەیی» بەکار دەبرێن و سەرەنجام ئەم شێوازی بیرکردنەوەیە بەو وێناندنانەوە دەکەنە بەڵگەی ئاژاوەخوازی ئانارکیستەکان، و حەزی ئەوان بە «گەرانەوە بۆ یاساکانی جەنگەڵ».
ڕەوتی ئەم خراپ وێناندنە، بێ پێشینەی مێژوویی نییە. بۆ نموونە لە وڵاتانێكدا کە [[کۆمەڵگا]] لەژێر دەسەڵاتی تاکەکەس دایە، وشەی وەك «[[کۆمار]]» و «[[دیموکراسی]]» ڕێك بە واتای «[[ئانارکی]]»، بۆ دەربڕینی بێنەزمی و تێکدان بەکار دەبرێن. ھەر بۆیە ئەوانەی کە لە بوونی بارودۆخی ھەنووکەیی سوودمەندن، ھەوڵ دەدەن تاوەکو ئەو بیرکردنەوەیە دەرببڕن، کە لە سایەیدا نەیاری لەتەك سیستمی ھەنووکەیی بێکەڵك بێت و کۆمەڵی تازە دەکێشرێتە پای بێسەرەوبەرەیی. یان ئاوا کە [[ئێریکۆ مالاتێستا]] (بە [[ئینگلیزی]]: ''Errico Malatesta'') دەری دەبڕێت:
<blockquote>
لەوەتەی وا بیر دەکرێتەوە، کە دەسەڵات پێویستە و بەبێ دەسەڵاتداری بۆی ھەیە شێوان و پەرێشانی بەرپا ببێت، ئیتر زۆر سروشتی و [[لۆژیک|لۆژیکییە]] کە [[ئانارکی]] (کە بە واتای نەبوونی دەسەڵاتدارییە)، بە واتای نەمانی نەزم و ھێمنی، لێك بدرێتەوە.<ref>Anarchy, p. 16</ref>
</blockquote>
[[ئانارکیست|ئانارکسیتەکان]] دەیانەوێت ئەم «دەرکە ناڕۆشنە گشتگیرە» بۆ ئانارکی بگۆڕن، تاوەکو خەڵکی زیان و نەھامەتییەکانی دەسەڵات و ھەر جۆرە پەیوەندییەکی پایەبەندیی قوچکەییانەیان بۆ دەر بکەوێت:
<blockquote>
گۆڕینی بۆچوونەکان و خەڵکی ھێنانە سەر ئەو بڕوایەی کە بوونی دەسەڵاتدار نەك تەنیا پێویست نییە، بەڵکو زۆر زیانبەخشیشە. ئەو کات وشەی [[ئانارکی]] کە بە واتای نەمانی دەسەڵاتدارییە بۆ ھەمووان یەك تێگەیشتنی دەبێت: «نەزم و ڕێکخستنی سروشتی، یەکبوونی پێداویستییە مرۆڤییەکان و بەرژەوەندییە گشتییەکان و ئازادی بێسنوور لە چوارچێوەی ھاوپشتی بێسنووردا.<ref>Op. Cit., pp. 16</ref>
</blockquote>
ئەمە بەشێکە لە پرۆسەی گۆڕینی ئەو بیرکردنەوە زاڵە لەمەڕ ئانارکیزم و واتای [[ئانارکی]]. بەڵام ئەمە گشت نییە. ھەروەھا لە پاڵ خەبات دژی شێواندنی بەرھەمھاتوو لەلایەن ئەو «دەرکی ناڕۆشنی گشتی»یەوە بەرامبەر «[[ئانارکی]]»، دەبێت لە دژی شێواندنی درێژماوەی دەستکردی دوژمنانی [[ڕامیاری]] و [[کۆمەڵایەتی]] لەمەڕ ئانارکیزم و [[ئانارکیست|ئانارکیستەکان]] ھەوڵ بدرێت. بەو جۆرەی کە [[بارتۆلۆمیۆ ڤانزەتی]] (بە [[ئینگلیزی]]: ''Bartolomeo Vanzetti'') لەبارەی [[ئانارکیست|ئانارکیستەکانەوە]] دەڵێت:
<blockquote>
[[ڕادیکاڵ]]ترینی [رادیکاڵەکان (پشیلە کێوییەکان) ترسێنەر و حەپەسێنەری ڕیاکاران و دەمارگیران، بەھرەکێشان، دەستبڕان، خۆدەرخەران و ستەمکارانن… ھتد، ئێمە زیاتر لە ھەموو کەسێك کەوتووینەتە بەر ستەمکاری، خراپ نیشان دراوین و خەڵکمان خراپ لێ تێگەیێندراوە.<ref>Nicola Sacco and Bartolomeo Vanzetti, The Letters of Sacco and Vanzetti, p. 274</ref>
</blockquote>
[[بارتۆلۆمیۆ ڤانزەتی|ڤانزەتی]] دەیزانی لەمەڕ چی دەدوێت. ئەو و ھاوەڵە خۆشەویستەکەی [[نیکۆلا ساکۆ]] (بە [[ئینگلیزی]]: ''Nicola Sacco'') لەلایەن [[وڵاتە یەکگرتووەکانی ئەمەریکا]]وە لەسەر تاوانێك کە ئەوان دەستیان تێدا نەبوو، زیندانی کران و لە ھەمان ساڵدا لەبەر ئەوەی کە [[ئانارکی]] و خەڵکی ئەوێندەرێ نەبوون، ساڵی [[١٩٢٧]] بە [[ئەلەکتریک]] لە سێدارە درا.
==پەراوێزەکان==
<references/>
[[af:Anargisme]]
[[ar:لاسلطوية]]
[[an:Anarquismo]]
[[ast:Anarquismu]]
[[zh-min-nan:Hui-thóng-tī-chú-gī]]
[[be:Анархізм]]
[[be-x-old:Анархізм]]
[[br:Divelouriezh]]
[[bg:Анархизъм]]
[[bs:Anarhizam]]
[[ca:Anarquisme]]
[[cs:Anarchismus]]
[[da:Anarkisme]]
[[pdc:Anarchism]]
[[de:Anarchismus]]
[[et:Anarhism]]
[[el:Αναρχισμός]]
[[es:Anarquismo]]
[[eo:Anarkiismo]]
[[eu:Anarkismo]]
[[fa:دولت‌زدائی]]
[[fo:Anarkisma]]
[[fr:Anarchisme]]
[[fy:Anargisme]]
[[gd:Ain-Riaghailteachd]]
[[gl:Anarquismo]]
[[ko:아나키즘]]
[[hi:अराजकता]]
[[hr:Anarhizam]]
[[id:Anarkisme]]
[[is:Stjórnleysisstefna]]
[[it:Anarchismo]]
[[he:אנרכיזם]]
[[jv:Anarkisme]]
[[ka:ანარქიზმი]]
[[kk:Анархизм]]
[[sw:Utawala huria]]
[[la:Anarchismus]]
[[lv:Anarhisms]]
[[lt:Anarchizmas]]
[[jbo:nonje'asi'o]]
[[hu:Anarchizmus]]
[[mk:Анархизам]]
[[arz:اناركيه]]
[[ms:Anarkisme]]
[[mwl:Anarquismo]]
[[mn:Анархизм]]
[[nl:Anarchisme]]
[[ja:アナキズム]]
[[no:Anarkisme]]
[[nn:Anarkisme]]
[[oc:Anarquisme]]
[[pl:Anarchizm]]
[[pt:Anarquismo]]
[[ro:Anarhism]]
[[ru:Анархизм]]
[[sah:Анархизм]]
[[sco:Anarchism]]
[[simple:Anarchism]]
[[sk:Anarchizmus]]
[[sl:Anarhizem]]
[[sr:Анархизам]]
[[sh:Anarhizam]]
[[fi:Anarkismi]]
[[sv:Anarkism]]
[[tl:Anarkismo]]
[[ta:அராஜகம்]]
[[th:อนาธิปไตย]]
[[tr:Anarşizm]]
[[uk:Анархізм]]
[[ur:فوضیت]]
[[ug:ئانارخىزم]]
[[vi:Chủ nghĩa vô chính phủ]]
[[war:Anarkismo]]
[[yi:אנארכיזם]]
[[zh-yue:無政府主義]]
[[diq:Anarşizm]]
[[bat-smg:Anarkėzmos]]
[[zh:无政府主义]]
| |||