ئیمپراتۆریەتیی ھەخامەنشی: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

'''ھەخامەنشی''' ناوی زنجیرە پاشایەتیێک بووە وا لە ساڵانی ٥٥٠ ھەتا ٣٣٠ی پێش زایین ھەخامەنشیەکان لە ئیمپراتوریەکی لە [[زەریای ڕەش]] تاکوو [[ھیندستان|ھێند]] حوکمڕانیان کردووە. ناوەندی دەسەڵات‌داری ئەوان لەو شوێنی ئێستای وڵاتی [[ئێران]]‌دا بووە. دواتر ئیمپڕاتوریەکە گەورەتر بەوەوە ورۆژئاوای [[ئاسیا]]ی گرتەوە. لە سەرەتادا پاشاییەکە لاواز بوو ، ھەتا سۆپایان پێک ھێنا و دواتر پاشای بەناوبانگی ھەخامەنشیەکان، [[کورش]] ھێرشی کردە سەر [[مادەکان]] کە لەو کاتەدا ئیشتوویگو پاشای [[ماد]] بوو شکەستی بە [[ماد]] و پاشایەتی [[ماد]]ی کۆتایی ھێنا.

[[پارس]] نەتەوەی ھەخامەنشیەکان لە ٩٠٠ساڵ پێش زایینەوە ناویان لە نووسراوەکانی [[ئاشووری|ئاشووریەکان]] ھاتووە. [[پارسەکان]] لەگەڵ [[مادەکان]] پێکەوە کۆچیان کرد و نزیکی دەریای [[ورمێ]] نیشتەجێ بوون و بە لاواز بوونی [[ئیلامیەکان]] زیاتر بەرەو باشووری رۆژئاوا کۆچیان کرد و لە ناوەڕاستی [[ئێران]]ی ئێستادا گیرسانەوە.

درێژەی پاشایەتی ھەخامەنشیەکان ٢٢٠ ساڵ بووە.سەردەمی پاشایەتی ھەخامەنشیەکان [[کشت‌وکاڵ]] و [[زانیاریەکان]] گەشەی کرد. [[کورش]] ڕێزێیکی زۆر بۆ مرۆڤ ھەبوو و کاتێ [[بابل]]یان داگیر کرد خەڵکی لەسەر بیر و بڕوای خۆی ھێشتەوە. [[پەیماننامەی کورش]] سەبارەت بە بڕوای ھەموان، یەکەمین پەیماننامەی [[مافی مرۆڤ]] بووە لە دونیا دا. [[ئەسکەندەری مەقدوونی]] لە ٣٣٠پیش زایین کۆتایی بە زنجیرەی پاشایەتی ھەخامەنشیەکان ھێنا.