جوولەکایەتی: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

{{بێسەرچاوە}}

{{نامەی ڕوونکردنەوە|ئایینی جوولەکە|جوولەکە (ڕوونکردنەوە)}}

'''جوولەکایەتی''' یان '''جوویەتی''' ({{بە ئینگلیزی|Judaism}}، {{بە عەرەبی|الیهودیة}})، لە وشەی ''Iudaismus''ی [[لاتینی]]یەوە، کە داتاشراوە لە وشەی ''Ioudaïsmos''ی گریکییەوە، دواجار لە وشەی (יהודה-یەھوداھ)ی [[عیبری]]یەوە "[[یەھوودا]]")، [[ئایین]]، [[فەلسەفە]] و ڕێگای ژیانی [[جوولەکە]]کانە. وەک لە [[کتێبی پیرۆزی عیبری|پەرتووکی پیرۆزی عیبری]] (ھەروەھا ناویش دەبرێت بە [[تەناخ]]) سەرچاوەی گرتووە و دەقەکانی تری دوایی وەکو [[تەلموود]] ڕوونی دەکەنەوە، جوولەکایەتی لەلای پیاوانی ئایینی پێناسە دەکرێت بە پەیوەندییەکی پشتاوپشتی لەنێوان [[خودا لە جوولەکایەتیدا|خودا]] و [[بەنی ئیسرائیل |نەوەکانی ئیسرائیل]]دا. جوولەکایەتیی ڕەبانییەت پێ لەسەر ئەوە دادەگرێت کە خودا [[٦١٣ فەرمایشتەکە|فەرمایشتەکان]]ی خۆی بە [[مووسا]] لەسەر [[چیای سینای]] بەھەردوو ڕێگەی [[تەورات]]ی نووسراو تەوراتی زارەکی ڕاگەیاندووە.<ref>ماڵپەری torah.org</ref> ئەم جەختکارییە بەدرێژایی مێژوو لەلایەن قەڕاییتەکان و کێبڕکێ کراوە، ئەویش جووڵەیەک بوو کە لە [[سەدەکانی ناوەڕاست]]دا دەرکەوت، کە لەئێستادا ھەزاران شوێنکەوتوویان ھەیە، پێشیان وایە کە تەنیا تەوراتی نووسراو دروستە.