|
}}
==مێژوو==
=== کورد لە چۆروم ===
کورد لە چۆروم لە جەگرافیاێکى بەرفراواندا بوونى هەیە کە شار و چەندان گوندو ناوچە دەگرێتەوە.
==کلتوور==
مێژووی بوونى کورد لە چۆروم پەیوەستە بە بوونیان لە شارەکانى تری ئەناتۆلیا وەک: قیرشەهر و تۆکات و ئەماسیە و یۆزگات و ئەنقەڕە . لە سەرچاوە مێژووییەکاندا ئاشکرا بووە کە کورد لە ڕێگەی راگواستنى هۆز و سورگون کردنى سەرۆکە یاخی بووەکانى لە وڵاتەکەیان راگوێزراون یاخود لە دواى پرۆسەى ئیسکانکردنى ئیجبارىی هۆزە رەوەندەکان لەوێدا نیشتەجێ کراون. بەگوێرەى بەڵگەنامە عوسمانیەکان محەمەد پاشا رەشوانزادە کاتێک کرا بە حاکمى چۆروم بەشێک لە کوردانى عەنتاب و سەمسۆر و مەرعەش و مەلاتیەو سێواسى لەگەڵ خۆى راگواستە چۆروم بە مەبەستى نیشەجێ کردنیان و پاراستنى رێچکەى بەریدى سەربازى عوسمانلى لە ناوەراستى ئەنادۆڵ لە مەترسی هۆزە پەلاماردەرەکان . رەشوانزادە سەردارێکى کوردى رەشوان و بۆىببەگى هەرێمى مەرعەش بوو لە سەدەى شازدەهەم .
لەم بەڵگەنامانەى کە ئەوسا تۆرمارکراون ، ناوى چەند هۆزێک دێن کە زۆربەیان کوردن : دەدەسلى، جانبەیلى (جانبەگان)، عەرەبلو، ئەکراد لەک، چەقەلى (چەقەلان)، شێخبزێنى، بادللى (بادلیان). شێخان ، زەیڤە، میللى (میلان) ... هتد.
[[محەممەد ئەمین زەکی بەگ|ئەمین زەکى بەگ]] لە مێژووەکەى خۆیدا باس لە کوردانى [[ئیسکیلیپ]] دەکات (کە شارێکى سەر بە پارێزگاى چۆروومە) و دەڵێ زۆریان لە دیوى ([[ئامێدی|ئامێدی)]]<nowiki/>ەوە بۆ ئەو هەرێمە کۆچاون. لە سەرژمێریێکى ساڵى ١٩٢٧دا ژمارەى ئەو کەسانەى زمانى دایکیان کوردی بووە لە چۆروم گەیشتۆتە نزیکەى دوازدە هەزار کەس.
لە ساڵانى ١٩٦٠ کاتێک خوێندنگە لە گوندانى کوردنشینى چۆروم کرانەوەو منداڵان ناچارکران زمانى تورکی فێربن ، ئاخاوتن بە کوردى بەرەبەرە لە نێو گوندنشینانى نەوەى دواتر کەوتە ژێر هەژموونى تورکیەوە. بەڵام زمانى کوردى لە بۆنەکانى زەماوەندو خۆشیدا هەر پارێزراو بووە. لە دواى کوشتارى ١٠ تەمموزى ١٩٨٠ کە نزیکەى ٥٧ کوردى عەلەوى بوونە قوربانى، بەشێکى زۆر لە کوردانى چۆروم بە تایبەت یارسانە عەلەویەکان ناچار بوون ببنە پەناهەندە لە ئەوروپا. لە ترسی هێرش و تۆڵەى رەگەز پەرستە تورکەکان. زانراوە کە کوردانى عەلەوى لە ساڵى ١٨١٣ لە دواى سەرهەڵدانى وەلى پاشاى [[مەلەتی|مەڵاتیە]] لە زێدى خۆیان دەربەدەرکران. بەشێکیان لە دواى شۆڕشی [[سەید ڕەزا|دێرسم]] ١٩٣٦ سورگونى چۆروم کران.
کوردانى چۆروم تا ئێستاش پەیوەندى خزمایتیان لەگەڵ کوردانى [[رەشوەند|رەشوان]] و [[جانبەگ]] و [[شێخ بزەینی|شێخبزێنیی]] [[ئەنقەرە|ئەنقەڕە]] و قیرشەهردا ماوە . لە ناحیەى پۆلاتلى ئەنقەڕە چەند گوندێکى کوردانى جانبەگ هەن کە لە بنەڕەتدا هی چۆرومن.
بە گوێرەى سەرژمێریێکى ساڵى ١٩٩٠ ئەوانەى لە چۆروم خۆیان بە کورد ناساندووە نزیکەى ٢٤ هەزار کەس بوون.
==کلتوورى کوردانى چۆروم==
سەربارى سیاسەتى تاواندنەوەى نەتەوەیی و قەدەغەکردنى زمانى کوردى ، بەڵام کوردانى چۆروم تەباى براکانیان لە ناوەڕاستى ئەنادۆڵ لە هەوڵى بەردەوام دان بۆ پاراستنى کەلتوورو زمانى رەسەنى خۆیان. لەو پێناوەدا چەند گرووپی کەڵتوورى مۆزیک و هۆنراوە دامەزراون کە ستران و هۆزانەکانیان بە کوردى دەچڕن بە تایبەت لە زەماوەند و بۆنەکانى تردا.
ناوى چەند سترانبێژ و هۆزانڤان و گرووپ ناسراون وەک: عەلى جەمدالى و صەلاحەددبن تۆپراقچى و حەسەن یاووز و باران ئەڵپ و مەتین ئیتانبۆللى و ئایهان گۆپسەنللى. گرووپی مەسین لە داوەت و زەماوەندى کورداندا رۆڵى دیارى هەیە لە بوژاندنەوەى زمان و کەلتوورى کودى چۆروم..
دەقی ستڕانێکى کوردانى چۆروم :<blockquote>لۆ لۆ خوۆدێ !!
لێ لێ من گۆ ئەزێ ھەرم پە سەری زەڤییان دە
پە سەری باخان دە، پە سەری ماخان دە
ڤاڵا من گۆت ئەزی ھیرۆ پر دەرتلمە
ئەزێ ڤەخوووم، ئەزێ سەرخۆش ببم ب سەری ڤان دەردان دا
ڤاڵا من ئیشەڤ دیسا رندا خوە دی د خەونان دە ئۆیی ئۆیییییی
لێ لێ من لۆ خوۆدێ لۆ لۆ خوۆدێ
ڤاڵا ئەزی ل تە شیکاتچیمە لۆ لۆ خوۆدێ
ڤاڵا تە رندا خەلکێ گیشکۆ لێ را یازمیشکریێ
تە چما رندا من ڤە من نەدایێێێ ئاخ
(دیس گۆتن)
لێ لێ من گۆت پە من ناڤێ تە گە ئەلیفێ گە
ڤاڵا بەژن زراڤە، تەنگ زاییفە
ڤاڵا ئەزێ ھەرم رندا خوە ببینم
دە ھەڤایی سارە باران، بەرفە
(دیس گۆتن )
لێ لێ من گۆ بەسێ والی درێژ مەکە
ڤاڵا سەرێ دەردێ برینا ڤەمەکە
لێ لێ من گۆت ڤا یازیا خوۆدێیێ گە
خوۆدێ ھاکی یازمشکریێ گە
ڤاڵە ئەم چ بکن ژی فایدە ناکە، فایدە ناکە</blockquote>
==گالەری==
==سەرچاوەکان==
[https://en.wikipedia.org/wiki/%C3%87orum ویکی ئینگلیزی]
* [[:en:Çorum|ویکی ئینگلیزی: Kurdish settlements in Çorum Province]]
* ئۆزگور مزەفەر، کوردانى چۆروم، گۆڤارى بیرنەبوون ژمارە ٧٣ ساڵى ٢٠١٩ (https://birnebun.eu/hejmar/birnebunweb73.pdf)
==بەستەری دەرەکی==
*[https://web.archive.org/web/20131203011300/http://www.corum.gov.tr/ Provincial governor's web site]
*[http://www.pbase.com/dosseman/corum Pictures of the city with links to surrounding Hittite sites]
*ویکى پیدیاى ئینگلیزی (https://en.wikipedia.org/wiki/Category:Kurdish_settlements_in_%C3%87orum_Province)
{{کۆلکە}}
| 