بۆت نێت
بۆت نێت (بە ئینگلیزی: Botnet) تۆڕێکی کۆمپیوتەرە سازشکراوەکانە (پێیان دەوترێت بووەتەکان یان بووەتە زیرەکەکان)، کە لەلایەن ھاکەرێکەوە کۆنتڕۆڵ دەکرێن، بۆ ئەنجامدانی فەرمانێک بەکاریان دەھێنن. دەتوانێت ئەم بووەتە بەکاربھێنێت بۆ ئەنجامدانی چەندین چالاکیی زیانبەخش، وەک ناردنی ئیمەیڵی سپام، دەستپێکردنی ھێرشی دابەشکراوی ڕەتکردنەوەی خزمەتگوزاری (DDoS)، دزینی زانیاری ھەستیار لە کۆمپیوتەری بەکارھێنەران، یان دامەزراندنی بەرنامەی زیانبەخشی زیادە.[١]
| بۆت نێت | |
|---|---|
 | |
| لقی | تۆڕی کۆمپیوتەری، multi-agent system، collection |
| بەشێکە لە | شەڕی سایبێری |
| بەکارھێنان | سپام، distributed denial-of-service attack، phishing، computer fraud |
| بەکاردەھێنێت | ئەنگاوتنیبوون، remote access، distributed computing |
| تاگی "ستەک ئێکسچەینج" | https://stackoverflow.com/tags/botnet |
ئەو بۆتانەی کە بۆتنێتێک پێکدەھێنن بە شێوەیەکی گشتی تووشی بەرنامەی زیانبەخش دەبن کە کۆنترۆڵی تەواو بە ھاکەرەکە دەدات بەسەر کۆمپیوتەرەکەدا. کاتێک تووش بوو بووەتەکە زیاد دەکرێت بۆ تۆڕەکە و ئامادەیە بۆ وەرگرتنی فەرمان لە بووەتە زیرەکەکە. بووەتەکانی ناو بۆتنێت دەتوانن پەیوەندی لەگەڵ یەکتردا بکەن و سەرچاوەکان ھاوبەش بکەن بۆ ئەوەی ئەرکەکانیان بە شێوەیەکی کاراتر ئەنجام بدەن. زۆرجار بۆتنێتەکان بۆ چالاکییە تاوانکارییەکان بەکاردەھێنرێن، چونکە ڕێگەیەک بۆ ھاکەرەکان دەڕەخسێنن کە چەندین کۆمپیوتەر بەکاربھێنن بۆ ئەنجامدانی ھێرشەکان بەبێ ئەوەی بە ئاسانی دەستنیشانبکرێن. ھەروەھا دەتوانرێت بۆتنێتەکان لەلایەن تاوانبارانی ئەلیکترۆنییەوە بە کرێ بدرێت بە ھاکەرەکانی تر، ئەمەش مەترسیدارتر دەکات.[٢]
چەند ڕێگەیەک ھەیە کە بەکارھێنەر دەتوانێت خۆی لە بۆتنێت بپارێزێت. یەکێک لە ڕێگاکان ئەوەیە کە نەرمەکاڵای ئاسایشی کۆمپیوتەرەکەیان بە نوێ بھێڵنەوە و سکانێکی بەردەوام بۆ بەرنامە زیانبەخشەکان ئەنجام بدەن.[٣][٤] ھەروەھا گرنگە بەکارھێنەران خۆیان لە کلیککردن لەسەر بەستەرە گوماناوییەکان یان دابەزاندنی ھاوپێچەکان لە سەرچاوەی نادیارەوە بەدوور بگرن. لە کۆتاییدا دەتوانین بڵێین بۆتنێت تۆڕێکە لە کۆمپیوتەرە مەترسیدارەکان کە لەلایەن ھاکەرێکەوە بۆ مەبەستی زیانبەخش کۆنتڕۆڵ دەکرێن. ئەم تۆڕانە دەتوانرێت بۆ چالاکییە نایاسایییە جۆراوجۆرەکان وەک ھێرشی DDoS یان دزینی زانیاری بەکارھێنەر بەکاربھێنرێت. بۆ ئەوەی نەبیتە بەشێک لە بۆتنێت، زۆر گرنگە سیستەمەکەت بە پارێزراوی بھێڵیتەوە و دوور بکەویتەوە لە لینکی گوماناوی یان دابەزاندن.
سەرچاوەکان
دەستکاری- بەشداربووانی ویکیپیدیا، «Botnet»، ویکیپیدیای ئینگلیزی. سەردان لە ٧ی ئایاری ٢٠٢٣.
- ^ «Thingbots: The Future of Botnets in the Internet of Things». Security Intelligence. ٢٠ی شوباتی ٢٠١٦. لە ٢٨ی تەممووزی ٢٠١٧ ھێنراوە.
- ^ «botnet». لە ٩ی حوزەیرانی ٢٠١٦ ھێنراوە.
- ^ Ramneek، Puri (٨ی ئابی ٢٠٠٣). «Bots &; Botnet: An Overview». SANS Institute. لە ١٢ی تشرینی دووەمی ٢٠١٣ ھێنراوە.
- ^ «Business Model of a Botnet». 2018 26th Euromicro International Conference on Parallel, Distributed and Network-based Processing (PDP): 441–445. March 2018. arXiv:1804.10848. Bibcode:2018arXiv180410848P. doi:10.1109/PDP2018.2018.00077. ISBN 978-1-5386-4975-6. S2CID 13756969.
