ئێسپێرانتۆ
ئێسپێرانتۆ بەناوبانگترین و کارامەترین زمانی نێوەنەتەوەیی دەستکردە کە بۆ یەکگرتووکردنی زمانەکانی هەموو خەڵکی دنیادا درووست کراوە بە ئامانجی ئەوەی کە ببێتە زمانێکی دووەهەم بۆ ھەموو کەس لە جیھاندا. ئەم زمانە لە ساڵی ١٨٨٧ زایینیدا لە لایەن لودۆڤیگ لازارۆس زامێنھۆفـی پۆڵەندی بە ئایین جولەکە دروستکراوە. زامێنھۆف سەرەتا زمانەکەی ناونا 'La Internacia Lingvo' کە بەواتای (زمانە نێودەوڵەتیەکە) بوو، بەڵام ھەر زوو خەڵک بە ناوی ئێسپێرانتۆ ناسیان کە بەواتای (ئەو کەسەی کە ھیواخوازە)یە.
| ئێسپێرانتۆ | |
|---|---|
 | |
| دامەزران | ٢٦ی تەممووزی ١٨٨٧ |
| بەکارھێنان | زمانی دووەم، لینگوا فرانکا |
| ناو بە زمانی فەرمی | Esperanto |
| ناونراوە لەدوای | Doktoro Esperanto |
| بزووتنەوەی ڕۆشنبیری | Esperanto movement |
| سروودی نیشتمانی | La Espero |
| Culture | Esperanto culture |
| وڵات | Esperantujo |
| شوێنی دامەزران | وارشۆ |
| Foundational text | Unua Libro |
| لە پێش | Proto-Esperanto |
| ئافرێنەر | لودڤیگ زامێنھۆف |
| وڵاتی بنەڕەت | ئیمپراتۆریەتیی ڕووسی |
| ڕووداوە بەرچاوەکان | World Esperanto Congress 1905، World Esperanto Congress 1987 |
| Linguistic typology | free-order language، nominative–accusative language، agglutinative language، isolating language، subject–verb–object |
| Has grammatical case | accusative case، nominative case |
| Has tense | present tense، past tense، future tense |
| Has grammatical mood | چاوگ، conditional، volitive |
| سیستەمی نووسین | ئەلفوبێی لاتین |
| Uses capitalization for | full name، toponym |
| Language regulatory body | Academy of Esperanto |
| Signed form | Signuno |
| Ethnologue language status | 3 Wider Communication |
| لێکۆڵینەوە لەلایەن | Esperantology، interlinguistics |
| زانا | لودڤیگ زامێنھۆف |
| بەستەری وەسفکراو | https://cals.info/language/esperanto/، https://database.conlang.org/view/?conlang=195، http://inthelandofinventedlanguages.com/index.php?page=languages&id=83 |
| ھاشتاگ | Esperanto |
| وەسفی ئاڵا | Esperanto flag |
| بەکارهێنەر | Esperantist |
| بەستەری ئای ئاڕ سی | irc://irc.freenode.net/esperanto |
| بەستەری "ستاک ئێکسچەینج" | https://esperanto.stackexchange.com |
| تاگی "ستەک ئێکسچەینج" | https://conlang.stackexchange.com/tags/esperanto، https://linguistics.stackexchange.com/tags/esperanto، https://languagelearning.stackexchange.com/tags/esperanto |
| کۆدی زمانی ویکیمیدیا | eo |
| پێڕست | list of Esperanto-language albums |
ئاخێوەرانی ئەم زمانە بەسەر ھەموو جیھاندا دابەشبوون کە وڵاتە گەورەکانیش لەخۆ دەگرێت، بەڵام ھیچکەس ژمارەی ڕاستەقینەی ئێسپێڕانتۆزانەکان نازانێت. زۆربەی سەرچاوەکان دەڵێن کە لە نێوان چەند سەد کەس بۆ دوو میلیۆن کەسن. تەنانەت نزیکەی ٢٠٠٠ ئاخێوەری ڕەسەن ھەن کە زمانی دایکیانە و ھەر لە منداڵییەوە بەم زمانە قسەیان لەگەڵ کراوە. بەمەش ئێسپێرانتۆ دەبێتە زمانێکی دەستکرد کە زۆرترین بەکارهێنەری لە ھەموو جیھاندا هەیە. ئێسپێرانتۆ خاوەنی ئاڵا و سروودی خۆشیەتی.
ئێسپێرانتۆ ئامانجەکەی ئەوەبوو کە زمانێکی ئاسان بێت تا ھەموو کەس بە ترخان کردنی کاتێکی کەم فێر یبێت و چێژی لێ ببینێت، بەم مەبەستەش ڕێزمانێکی ئاسان و جێگیری بۆ دروست کراوە و پیتی ناو وشەکانیشی ھەمیشە ھەمان دەنگیان ھەیە و وشەکانی بە پێشگر و پاشگر چەندین وشەی تریان لێ دروست دەکرێن. تەنھا بە زانینی ٣٠٠٠ چاوگ دەتوانیت ٢٠٠٠٠ وشەی تر دروست بکەیت کە یەکسانە بە ژمارەی ئەو وشانەی کە زۆربەی ئینگلیزە ڕەسەنەکان لە زمانی خۆیاندا دەیزانن. ئاسانی ئەم زمانە تا ئەو ڕادەیەکە کە بۆ فێربوون، نزیکەی ١٥٠ کاتژمێر پێویستە، ئەمە لە کاتێکدایە کە ئینگلیزی ١٥٠٠ و ئەڵمانی ٢٠٠٠ کاتژمێریان دەوێت.
| ئەلفبێی ئێسپێرانتۆ | ناوی پیت | دەنگی پیت | نمونەی وشە | چۆنیەتی خوێندنەوەی | واتاکەی | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ١ | Aa | ئا | ـا | arbo | ئاربۆ | دار |
| ٢ | Bb | بۆ | ب | banano | بانانۆ | مۆز |
| ٣ | Cc | تسۆ | تس | cepo | تسێپۆ | پیاز |
| ٤ | Ĉĉ | چۆ | چ | ĉevalo | چێڤالۆ | ئەسپ |
| ٥ | Dd | دۆ | د | domo | دۆمۆ | خانوو |
| ٦ | Ee | ئە | دەنگی تێکەڵەیەکە لەنێوان (ـە و ـێ) | elefanto | ئێلێفانتۆ | فیل |
| ٧ | Ff | فۆ | ف | fenestro | فێنێسترۆ | پەنجەرە |
| ٨ | Gg | گۆ | گ | gitaro | گیتارۆ | گیتار |
| ٩ | Ĝĝ | جۆ | ج | ĝardeno | جاردێنۆ | باخچە |
| ١٠ | Hh | هۆ | ھ | hundo | ھووندۆ | سەگ |
| ١١ | Ĥĥ | خۆ | خ | ĥameleono | خامێلێۆنۆ | حەربا |
| ١٢ | Ii | ئی | یی | infano
mi |
ئینفانۆ
می |
منداڵ
من |
| ١٣ | Jj | یۆ | ی | jes | یێس | بەڵێ |
| ١٤ | Ĵĵ | ژۆ | ژ | ĵazo | ژازۆ | جاز |
| ١٥ | Kk | کۆ | ک | kafo | کافۆ | قاوە |
| ١٦ | Ll | لۆ | ل | lakto | لاکتۆ | شیر |
| ١٧ | Mm | مۆ | م | mano | مانۆ | دەست |
| ١٨ | Nn | نۆ | ن | ne | نە | نەخێر |
| ١٩ | Oo | ئۆ | ۆ | ombrelo | ئۆمبڕێلۆ | چەتر |
| ٢٠ | Pp | پۆ | پ | pomo | پۆمۆ | سێو |
| ٢١ | Rr | ڕۆ | ڕ (ڕ بەقورسی مەڵێ بەس با لە ر ـش نەچێ) | rizo | ڕیزۆ | برنج |
| ٢٢ | Ss | سۆ | س | seĝo | سێجۆ | کورسی |
| ٢٣ | Ŝŝ | شۆ | ش | ŝafo | شافۆ | مەڕ |
| ٢٣ | Tt | تۆ | ت | tempo | تێمپۆ | کات |
| ٢٥ | Uu | ئو | وو | urso | ئوورسۆ | ورچ |
| ٢٦ | Ŭŭ | وۆ | و | aŭto | ئاوتۆ | ئۆتۆمبێل |
| ٢٧ | Vv | ڤۆ | ڤ | violono | ڤیۆلۆنۆ | کەمانچە |
| ٢٨ | Zz | زۆ | ز | zebro | زێبرۆ | کەرەکێوی |
تێبینی بکە وشەکان بە ۆ کۆتاییھاتوون، چونکە لە ئێسپێرانتۆ ھەموو ناوێک بە ۆ کۆتاییدێت.
سەرچاوەکان
دەستکاریبەستەری دەرەکی
دەستکاری
| کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە ئێسپێرانتۆ تێدایە. |
