ئۆرمۆند بیتی
ئۆرمۆند بیتی (١٣ی ئابی ١٨١٥ - ٢٤ی حوزەیرانی ١٨٩٠) پەروەردەکار و بەڕێوەبەری ئەکادیمی ئەمریکی بووە و حەوتەمین سەرۆکی کۆلێژی سەنتەری بووە لە شاری دانڤیل لە ویلایەتی کێنتاکیی ئەمریکا . بیتی کە لە ساڵی ١٨٣٥ لە سەنتەرەکە دەرچووە، ساڵی دواتر بووەتە پرۆفیسۆر و لە ماوەی کارکردنیدا وانەبێژی کیمیا و فەلسەفەی سروشتی و بیرکاری و میتافیزیک و مێژووی کتێبی پیرۆز و مێژووی کڵێسا بووە. دوای دەستلەکارکێشانەوەی ویلیام برێکینریج لە ساڵی ١٨٦٨ بە سەرۆک هەڵبژێردرا و لە ساڵی ١٨٧٠ بە کۆی دەنگ لەلایەن دەستەی ئەمیندارانەوە وەک سەرۆک هەڵبژێردرا. یەکەم سەرۆکی سەنتەرەکە بوو کە قەشە (مەسیحی) نەبوو، و سەرکردایەتی قوتابخانەکەی کرد تا دەستلەکارکێشانەوەی لە ساڵی ١٨٨٨، لەو ماوەیەدا دوو ساڵی دیکە وانەبێژ بوو پێش مردنی لە ساڵی ١٨٩٠. هەروەها بیتی خۆی لە کاروباری ئایینیدا بەشدار بوو، وەک پیرێکی فەرمانڕەوا لە کڵێسای یەکەم و دووەمی پرێسبیتێری لە دانڤیل، وەک کۆمیساری سێ کۆبوونەوەی گشتی کڵێسای پرێسبیتێری و وەک ئەمینداری قوتابخانەی دانڤیل.
| ئۆرمۆند بیتی | |
|---|---|
| |
| وێنەگر (جان ئێستارتین) | |
| لە پۆستدایە | |
| گرتنە دەست ۱ سپتامبر ۱۸۷۰ | |
| پێشینە | ڤیلیان بڕیکینریج |
| پاشینە | ڤیلیان یانگ |
| وردەکاریی تاکەکەسی | |
| لەدایکبوون | 13ی ئابی 1815 شارستانی ماسۆن (کێنتاکی) |
| مردن | ٢٤ی حوزەیرانی ١٨٩٠ (٧٤ ساڵ ژیاوە) دانڤیل، کێنتاکی |
| شوێنی حەسانەوە | گورڕستانی بلوو |
| منداڵ(ەکان) | ۲ |
| واژوو | 
|
تەمەنی گەنجی و خوێندن
دەستکاریبیتی لە ١٣ی ئابی ١٨١٥ لە شاری مەیسۆن کاونتی (کێنتاکی) لەدایکبووە، [١] (چوارەم کوڕە لە پێنج کوڕ) و ئادەم بیتی. [٢] [٣] باوکی دادوەر و ئەندامی ئەنجومەنی گشتی کێنتاکیی پارتی ویگ بووە. هەروەها لە هەڵبژاردنەکانی ئەنجومەنی نوێنەران لە ساڵی ١٨٣٨دا شکستی هێنا. [٣] ئۆرمۆند لە گەنجیدا لە ئەکادیمیای فرانکلین خوێندوویەتی کە دەکەوێتە واشنتۆن لە ویلایەتی کێنتاکیی [١] و لە ساڵی ١٨٣٢ ماڵەکەی بەجێهێشتووە بۆ کۆلێژ. شوێنی سەرەکی ئەو زانکۆی ئۆهایۆ بوو، لە ئەسینای ویلایەتی ئۆهایۆ ، بەڵام بەپێی ژیاننامەیەک کە لەلایەن یێرکس، هایس و بێلینی لە کۆمەڵەی کێنتاکییەوە نووسراوە، "لە کۆتا خولەکدا و لە کۆتا هەلدا" گۆڕا بۆ کۆلێژی سەنتەری . [١] سێ ساڵ لە سەنتەرەکەدا بوو پێش ئەوەی لە ساڵی ١٨٣٦ دەربچێت، دوای ئەوەی "پلە بەرزکرایەوە" بۆ پۆلی دووەم لەکاتێکدا هێشتا خوێندکاری قۆناغی یەکەم بوو. [٢] پێش ئەوەی دەربچێت، [٤] پۆستێکی مامۆستایی لەلایەن سەرۆک جۆن سی . [١] لەو ساڵەدا لە زانکۆی یێڵ لە ژێر دەستی کیمیاکار بنیامین سیلیمان خوێندنی زیاتری بەدەستهێنا. [٢] پەیوەندی بە پۆلێکی بچووکەوە کرد لە کۆلێژی یێڵ و هەفتانە بەشداری شەش وانە دەکرد بۆ ماوەی کۆی گشتی حەوت مانگ، هەموویان لەلایەن سیل مانەوە دەوترێتەوە.[١]
پیشه
دەستکاریبیتی تا دەستلەکارکێشانەوەی سەرۆک ویلیام ئێڵ. برێکینریج لە ساڵی ١٨٦٨ وانە دەڵێتەوە [٥] بیتی وەک ڕاگر دەستنیشانکرا بۆ پڕکردنەوەی ئەو شوێنە بەتاڵە. دوای ئەوەی دوو ساڵ بە پلەی کاتی، دەستەی ئەمینداران بە کۆی دەنگ لە یەکەمی ئەیلوولی ١٨٧٠دا بە سەرۆکی کۆلێژ و پرۆفیسۆری میتافیزیک و زانستە سیاسییەکان هەڵیانبژارد. [٦] [٢] بەم کارە بیتی بووە یەکەم سەرۆکی سەنتەرەکە کە وەزیرێکی مەسیحی نەبوو. [٧] یەکێک لە دەستکەوتە سەرەتاییەکانی بیتی وەک سەرۆک دروستکردنی بینای سەرەکی کۆن بوو کە لە ساڵی ١٨٧٠ دەستی پێکرد [٢] [٨] و دوای تەرخانکردنی بیناکە لە ٢٦ی حوزەیرانی ١٨٧٢ تەواو بوو، بە تێچووی کۆی گشتی ٦٠ هەزار دۆلار ( NaN دۆلار پسوڵە ); بیتی لە هەمان ڕۆژدا بە فەرمی کرایەوە. [٦] لەو کاتەوە بیناکە ڕووخێنراوە و کتێبخانەی گرەیس دۆهێرتی جێگەی گرتووەتەوە. [٢] [٨] لە مانگی ئازاری ساڵی ١٨٧٣، [٩] ٣٠٠،٠٠٠ دۆلار ( NaN دۆلار دزراوە) لە بانکی تووتنی فۆڵس سیتی لە لویسڤیل ؛ لە ئەنجامدا نزیکەی ١٠٠ هەزار دۆلار ( NaN ) دۆلار لە بۆندەکانی بێ بیمە کە خاوەندارێتی کۆلێژەکە بووە، زیانێکی زۆری لێکەوتەوە. [١٠] وەقفی سەنتەرەکە تەنها ٣٣ هەزار دۆلارە ( NaN دۆلار ماوە). [١١] بەشێک لە بۆندەکان کە بەهای نزیکەی ٤٠،٠٠٠ دۆلار بوو ( NaN دۆلار)، تاڕادەیەک بە خێرایی وەرگیرانەوە، و بیتی هەوڵیدا بۆ گۆڕینی باقی پارە دزراوەکان، توانی زیاتر لە ٥٨،٠٠٠ دۆلار ( NaN ) کۆبکاتەوە و دانیشتوانی دیکەی نزیک. [١٠]
خەڵاتی ئۆرمۆند بیتی لەلایەن خوێندکاران و خوێندکارانی پێشووەوە بە شەرەفی ئەو لە ساڵی ١٨٨٦ دامەزراوە، کە ٥٠ ساڵەی یەکەم ساڵی وانەوتنەوەیەتی لە سەنتەرەکەدا. جۆن فینیس فیلیپس ئەندامی پێشووی کۆنگرێس لەم چالاکییەدا قسەی کرد. [١] بیتی چەند جارێک هەوڵی دەستلەکارکێشانەوەی لە پۆستی سەرۆکایەتی دا، لە ١٥ی حوزەیران و ٣٠ی تشرینی دووەمی ١٨٨٦ دەستی لەکارکێشایەوە. ئەم دووەمیان وەرگیرا، بەڵام تا جێنشینێک بەدەست نەهات، کاری پێنەکرا. هەرچەندە پرۆسەکە درێژخایەن بوو، بەڵام ویلیام سی یۆنگ کوڕی سەرۆکی پێشوو جۆن سی یۆنگ لە ١٩ی حوزەیرانی ١٨٨٨دا هەڵبژێردرا بۆ پڕکردنەوەی ئەو ڕۆڵە. [٦] بە گشتی بیتی بۆ ماوەی ١٨ ساڵ سەرۆکی کۆلێژەکە بووە پێش ئەوەی پۆستەکەی بەجێبهێڵێت. لە هەوڵێکدا بۆ ئەوەی وەک بەشێک لە فاکەڵتییەکە بمێنێتەوە و ڕێگری لە خانەنشینبوونی لە کۆلێژەکە بکات، ئەمیندارەکان وەک مامۆستای میتافیزیک هەڵیانبژارد. [٢] بەڵام تەنها داوایان لێکردبوو کە ڕۆژانە بۆ ماوەی کاتژمێرێک وانە بڵێت بۆ ئەوەی تا دەتوانرێت بمێنێتەوە. ئەم ئارەزووە لە پەیوەندییە درێژخایەنەکەی لەگەڵ کۆلێژەکە و لێهاتوویی و خەمخۆرییەکەی وەک مامۆستایەک سەریهەڵدا. [١] لە کاتێکدا ئەندامی فاکەڵتی سەنتەرەکە بوو، بیتی بۆ بابەتی سەنتەرەکە لە برایەتی بێتا تێتا پای هەڵبژێردرا. [١٢] [١٣]
بیتی لە ساڵی ١٨٣٥ پەیوەندی بە کڵێسای دانڤیل پرێسبیتێریاوە کرد و لە ساڵی ١٨٤٤ بە سەرۆکی زانکۆ هەڵبژێردرا. [١] ئەم پۆستەی بەدەستەوە بوو تا کردنەوەی کڵێسای پرێسبیتێری دووەم لە ساڵی ١٨٥٢، لەو کاتەدا هەمان پۆستی لەوێ وەرگرت. [١٤] بیتی سێ جار وەک کۆمیساری کۆبوونەوەی گشتی کەنیسەی پرێسبیتێری هەڵبژێردرا: لە ساڵانی ١٨٥٥، ١٨٦٦ و ١٨٦٧. [١٥] لە ساڵانی ١٨٦٦ و ١٨٨٣ دامەزرا بۆ لیژنەکان بۆ گفتوگۆکردن لەسەر ئەنجومەنی قوتابخانەی نوێ و کەنیسەی پرێسبیتێریانی باشوور. [١] بیتی وەک نوێنەری ئەنجومەنی گشتی یەکەم و دووەمی یەکێتی پرۆتستانت هەڵبژێردرا کە لە ساڵی ١٨٧٧ لە ئەدینبۆرگ و لە ساڵی ١٨٨٠ لە فیلادلفیا بەڕێوەچوو. [١٦] [١٧] ئەو بەڕێوەبەر و ئەمینداری مەدرەسەی دانڤیل بوو، کە زۆرجار وانەی مێژووی کتێبی پیرۆز [١] و مێژووی سەدەی ناوەڕاست و مۆدێرن و کڵێسای دەگوتەوە. هەروەها لە دەستەی ئەمینداری کۆلێژی کالدوێڵ، دواتر کۆلێژی کێنتاکیی بۆ ژنان، کە دەکەوێتە شاری دانڤیل، کاری کردووە. [٢] لە ساڵی ١٨٨٢ بە یەکەم سەرۆکی کۆمەڵەی پەروەردەیی کۆلێژی کێنتاکیی هەڵبژێردرا. [٤]
سەرچاوەکان
دەستکاری- ^ ئ ا ب پ ت ج چ ح خ د Yerkes, Hays & Blayney 1893.
- ^ ئ ا ب پ ت ج چ ح «Ormond Beatty, Centre College President (1868–1888)». CentreCyclopedia. Centre College. لە ڕەسەنەکە لە ٨ی ئازاری ٢٠٢٢ ئەرشیڤ کراوە. لە ٨ی ئازاری ٢٠٢٢ ھێنراوە. ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگی
<ref>ی ھەڵە؛ ناوی «cc» زیاتر لە یەک جار پێناسە کراوە لەگەڵ ناوەڕۆکی جیاوازدا - ^ ئ ا «Beatty-Quisenberry Family Papers, 1796–1962». The Filson Historical Society. ٢١ی ئابی ٢٠١٣. لە ڕەسەنەکە لە ٨ی ئازاری ٢٠٢٢ ئەرشیڤ کراوە. لە ٨ی ئازاری ٢٠٢٢ ھێنراوە.
- ^ ئ ا Nevin & Nevin 1884.
- ^ «Central University». Bulletin of Kentucky Department of Education. 7 (4): 296. July 1914. لە ڕەسەنەکە لە March 15, 2022 ئەرشیڤ کراوە. لە March 8, 2023 ھێنراوە.
{{cite journal}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=و|archive-date=(یارمەتی) - ^ ئ ا ب Lewis 1899.
- ^ Weston 2019.
- ^ ئ ا «Old Main». CentreCyclopedia. Centre College. لە ڕەسەنەکە لە ٢٢ی ئابی ٢٠٢٣ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢١ی ئابی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
- ^ «Louisville Bank Robbery; The Amount Stolen About $300,000 A Clue to the Burglars». The New York Times. March 17, 1873. لە ڕەسەنەکە لە March 11, 2022 ئەرشیڤ کراوە. لە March 11, 2022 ھێنراوە.
{{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=،|date=، و|archive-date=(یارمەتی) - ^ ئ ا Hill 2009.
- ^ Collins & Collins 1874.
- ^ Shepardson 1928.
- ^ «Beta Theta Pi». CentreCyclopedia. Centre College. لە ڕەسەنەکە لە ٦ی نیسانی ٢٠٢٢ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٠ی ئازاری ٢٠٢٢ ھێنراوە.
- ^ «Ormond Beatty, LL. D., Kentucky's greatest educator, dead». The Kentucky Advocate. Danville, Kentucky. June 27, 1890. p. 1. لە ڕەسەنەکە لە August 24, 2023 ئەرشیڤ کراوە. لە August 24, 2023 ھێنراوە.
{{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=،|date=، و|archive-date=(یارمەتی) - ^ Miller 1870.
- ^ Nelson، A. B. (June 26, 1912). «Dr. Ormond Beatty». Herald and Presbyter. No. 1, Vol. LXXXIII. Cincinnati, Ohio and St. Louis, Missouri: Monfort and Company. p. 8. لە ڕەسەنەکە لە March 11, 2022 ئەرشیڤ کراوە. لە March 11, 2022 ھێنراوە.
{{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=،|date=، و|archive-date=(یارمەتی) - ^ Smith 1895.
| کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە ئۆرمۆند بیتی تێدایە. |