Futurism

ئایندەگەرایی، بزووتنەوەی هونەری سەرەتای سەدەی بیستەم کە سەنتەری لە ئیتالیا بوو کە جەختی لەسەر دینامیزم و خێرایی و وزە و هێزی ئامێر و زیندوویی و گۆڕانکاری و نائارامی ژیانی مۆدێرن دەکردەوە. لە ماوەی دەیەی دووەمی سەدەی بیستەمدا، کاریگەریی بزووتنەوەکە لە زۆربەی ئەوروپادا بەرەو دەرەوە دەدرەوشایەوە، بە تایبەت بۆ ئاڤانگاردەکانی ڕووسیا. بەرچاوترین دەرئەنجامەکانی بزووتنەوەکە لە هونەرە بینراوەکان و شیعرەکاندا بوو.

ئومبێرتۆ بۆچۆنی: فۆرمەکانی ناوازەی بەردەوامی لە بۆشایی ئاسمان فۆرمەکانی ناوازەی بەردەوامی لە بۆشایی ئاسمان، پەیکەری برۆنزی لەلایەن ئومبێرتۆ بۆچۆنی، ١٩١٣؛ لە مۆزەخانەی هونەری میترۆپۆلیتانی شاری نیویۆرک.

ئایندەگەرایی بۆ یەکەمجار لە ٢٠ی شوباتی ١٩٠٩دا ڕاگەیەندرا، کاتێک ڕۆژنامەی "لۆفیگارۆی پاریس" مانیفێستێکی شاعیر و سەرنووسەری ئیتاڵی فیلیپۆ تۆماسۆ مارینێتی بڵاوکردەوە. مارینێتی وشەی فیوتۆریزمی داهێنا بۆ ئەوەی ڕەنگدانەوەی ئامانجەکەی بێت کە فڕێدانی هونەری ڕابردوو و ئاهەنگ گێڕان بە گۆڕانکاری و ڕەسەنایەتی و داهێنان لە کولتوور و کۆمەڵگادا. مانیفێستی مارینێتی شکۆمەندی بە تەکنەلۆژیای نوێی ئۆتۆمبێل و جوانی خێرایی و هێز و جوڵەی هێنا. بە بەرزکردنەوەی توندوتیژی و ململانێ، داوای ڕەتکردنەوەی بەرفراوانی بەها نەریتییەکان و لەناوبردنی دامەزراوە کولتوورییەکانی وەک مۆزەخانە و کتێبخانەکان کرد. ڕیتۆریکی مانیفێستەکە بە سۆزەوە بۆمباوی بوو؛ تۆنی شەڕانگێزییەکەی بە مەبەست بوو کە توڕەیی گشتی و وروژاندنی مشتومڕ ورووژێنێت.

نیگارکێشان و پەیکەرسازی

مانیفێستی مارینێتی ئیلهامبەخش بوو بۆ کۆمەڵێک نیگارکێشی گەنج لە میلانۆ بۆ ئەوەی بیرۆکەکانی ئایندەیی لە هونەرە بینراوەکاندا بەکاربهێنن. ئومبێرتۆ بۆچۆنی، کارلۆ کارا، لویجی ڕوسۆلۆ، جیاکۆمۆ بالا و جینۆ سێڤێرینی لە ساڵی ١٩١٠ چەندین مانیفێستیان لەسەر نیگارکێشان بڵاوکردەوە، ئەوانیش وەک مارینێتی ڕەسەنایەتییان بەرز کردەوە و بێڕێزی خۆیان بۆ نەریتە هونەرییە میراتییەکان دەربڕی.

هێشتا لەو شێوازەدا کاریان نەدەکرد کە بڕیار بوو ببێتە شێوازی ئایندەگەرایی، گروپەکە داوای کرد هونەرمەندان بەشدارییەکی سۆزدارییان هەبێت لە داینامیکی ژیانی مۆدێرن. ئەوان دەیانویست بە شێوەیەکی بینراو تێڕوانین بۆ جووڵە و خێرایی و گۆڕانکاری نیشان بدەن. بۆ بەدیهێنانی ئەمەش، نیگارکێشانی فیوتۆریست تەکنیکی کوبیستیان گرتەبەر کە بەکارهێنانی ڕووکار و هێڵکاری تەختەیی پارچە پارچە و یەکتربڕین بۆ نیشاندانی چەندین دیمەنی هاوکاتی تەنێک. بەڵام ئایندەپەرستەکان سەرەڕای ئەوەش هەوڵیان دەدا جووڵەی تەنەکە نیشان بدەن، بۆیە کارەکانیان بە شێوەیەکی تایبەت دووبارەبوونەوەی فەزایی ڕیتمیکی هێڵکارییەکانی تەنێک لە کاتی ترانزێتدا لەخۆدەگرن. کاریگەرییەکە لە چەندین بەرکەوتنی وێنەیی شتێکی جوڵاو دەچێت. نموونەیەک لە تابلۆی بالا داینامیزمی سەگێک لەسەر پەنجە (١٩١٢)ە، کە تێیدا قاچەکانی داکشوندێکی تروتینگ وەکو کاڵبوونەوەی چەندین وێنە وێنا کراون. تابلۆکانی فیوتۆریست لە ڕووی گرنگی دیکەوە لە کارەکانی کوبیست جیاواز بوون. لە کاتێکدا کوبیستەکان حەزیان لە ژیانی هێمن و پۆرترێت بوو، فیوتۆریستەکان بابەتەکانی وەک ئۆتۆمبێل و شەمەندەفەری خێرا، پاسکیلسواری پێشبڕکێ، سەماکار، ئاژەڵ و قەرەباڵغی شارەکانیان پێ باشتر بوو. تابلۆ ئایندەپەرستەکان ڕەنگی گەشاوەتر و زیندووتریان هەیە لە بەرهەمە کوبیستییەکان و پێکهاتەی دینامیکی و وروژێنەر ئاشکرا دەکەن کە تێیدا فۆرمەکانی سووڕاوەی ڕیتمی دەگەنە کرێسێندۆی جووڵەی توندوتیژ.

بۆچیۆنی هەروەها حەزی لە پەیکەرسازی بوو، لە بەهاری ساڵی ١٩١٢دا مانیفێستێکی لەسەر ئەو بابەتە بڵاوکردەوە، بە تەواوترین شێوە دادەنرێت کە تیۆرییەکانی خۆی لە دوو پەیکەردا بە ناوی گەشەپێدانی بوتڵێک لە بۆشایی ئاسمان (١٩١٢)دا بەدیهێناوە، کە تێیدا نوێنەرایەتی هەردوو پەیکەرسازی ناوەوەی کردووە و کۆنتورەکانی دەرەوەی شووشەیەک، و فۆرمەکانی ناوازەی بەردەوامی لە بۆشاییدا (١٩١٣)، کە تێیدا فیگەرێکی مرۆڤ وەک یەک فۆڕمی ڕەق وێنا نەکراوە بەڵکو لەبری ئەوە لە چەندین تەختەی بۆشایی پێکهاتووە کە فیگەرەکە تێیدا دەجووڵێت.

بنەما ئایندەگەرییەکان بۆ تەلارسازیش درێژبوونەوە. ئەنتۆنیۆ سانت ئیلیا لە ساڵی ١٩١٤دا مانیفێستێکی ئایندەپەرستی لەسەر تەلارسازی داڕشت.

een بەتواناترین هونەرمەندی گروپەکە بوو، و سانت ئێلیا هەردووکیان لە کاتی خزمەتکردنی سەربازیدا لە ساڵی ١٩١٦دا مردن. مردنی بۆچیۆنی، لەگەڵ فراوانبوونی کارمەندانی گروپەکە و واقیعە وریاکەرەوەکانی وێرانکارییەکانی جەنگی جیهانی یەکەم، بە شێوەیەکی کاریگەر کۆتایی بە... بزووتنەوەی ئایندەگەرایی وەک هێزێکی مێژوویی گرنگ لە هونەرە بینراوەکاندا.

سەرنووسەرانی ئینسایکلۆپیدیای بریتانیکا

وێژە

ئەو نووسەرانەی کە فیوتۆریزمی ئەدەبی ئیتاڵییان لە باوەش گرتبوو، تەنیا بە دەستبەسەرداگرتنی تەوەری شارستانی و مۆدێرنیستی نیگارکێشی فیوتۆریست ڕازی نەبوون، هەوڵیان دەدا زمانێک پەرەپێبدەن کە گونجاو بێت لەگەڵ ئەوەی کە بە خێرایی و بێبەزەیی سەرەتای سەدەی بیستەم هەستیان پێدەکرد. ئەوان ژانری نوێیان دامەزراند، گرنگترینیان پارێزبەندی لە ئازادیدا ("وشە-لە ئازادیدا") بوو، کە بە شیعری وشەی ئازادیش ناودەبرێت. شیعرێک بوو کە لە سنوورەکانی تایپۆگرافیای هێڵی و s ئاسایی ڕزگاری بوو

Italian Futurism()