یوونیکس
(لە ینوکسەوە ڕەوانە کراوە)
یونیکس (ئینگلیزی: Unix) بە خێزانێک لە سیستمی کارگێڕیی فرەبەکارهێنەر، فرەکردار ئەوترێ کەوا لە بنەمادا لە سیستمێک بەناوی "یونیکس" لە کۆمپانیای ئەیتی ئاند تی AT&T دروستکرا لە ١٩٧٠ لەلایەن کێن تۆمسن و دێنیس ڕیچی و خەڵکانی ترەوە.[٣] بەهۆی شێوازی لەیەکچوون و بوونی زۆرێک لە پرۆگرامۆکەی خۆڕایی گرنگ لەسەر سیستمە جیاوازەکان، بەم خێزانە سیستمە ئەوترێ "یونیکس-ئاسا" (Unix-like) کە ئەم سیستمانە ئەگرێتەوە: لینوکس، ماک، فری بی ئێس دی و هتد.
 گەشەسەندنی یونیکس و سیستمە یونیکس-ئاساکان | |
| گەشەپێدەر | کێن تۆمسن, دێنیس ڕیچی, بریان کارنیهەن, دۆگلاس مەکەڵڕۆی, لەگەڵ جۆ ئۆسانا لە تاقیەگەکانی بێڵ |
|---|---|
| نووسراوە بە | C و زمانی ئەسێمبڵی |
| بنەماڵە | یونیکس |
| باری کارکردن | بەکار |
| مۆدێلی سەرچاوە | هەندێ سەرچاوەداخراو زۆریان کراوە |
| یەکەم وەشان | لە تشرینی دووەمی ١٩٧١[١] لەبەردەم تاقیگەکانی بێڵدا ئیعلان کرا تشرینی یەکەمی ١٩٧٣[٢] |
| بەردەستە بە | ئینگلیزی |
| جۆری ناوک | ئەگۆڕێت; monolithic, microkernel, hybrid |
| ناوبەستی نیگارەیی بەکارهێنەر | Command-line interface and Graphical (X Window System) |
| مۆڵەتنامە | ئەگۆڕێت; هەندێکیان پرۆگرامی سەرچاوەداخراو/بەپارە، ئەوانی تر نەرمەکاڵای خۆڕایی |
| ماڵپەڕی فەرمی | opengroup |
سەرچاوەکان
دەستکاری- ^ A Research Unix reader: annotated excerpts from the Programmer's Manual, 1971–1986 (PDF) (ڕاپۆڕتی تەکنیکی). CSTR. Bell Labs. 1987. 139. لە ڕەسەنەکە (PDF) لە 11 November 2017 ئەرشیڤ کراوە.
{{cite tech report}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|archivedate=(یارمەتی); پارامەتری نەناسراوی|deadurl=چاوپۆشیی لێ کرا (|url-status=پێشنیار کراوە) (یارمەتی) - ^ «The UNIX Time-Sharing System» (PDF). Communications of the ACM. 17 (7): 365–375. 1974. لە ڕەسەنەکە (PDF) لە ١١ی حوزەیرانی ٢٠١٥ ئەرشیڤ کراوە.
{{cite journal}}: پارامەتری نەناسراوی|deadurl=چاوپۆشیی لێ کرا (|url-status=پێشنیار کراوە) (یارمەتی); پارامەتری نەناسراوی|ڕێکەوتی بەدەستھێنان=چاوپۆشیی لێ کرا (یارمەتی) - ^
{{cite journal}}: بیرخستنەوەی واڵا (یارمەتی)
 | ئەم «کۆمپیوتەر» وتارە کۆلکەیەکە. دەتوانیت بە فراوانکردنی یارمەتیی ویکیپیدیا بدەیت. |
| کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە یوونیکس تێدایە. |