ھەڵگەڕاوەکان

ھەڵگەڕاوەکان یان گومڕابووەکان (بە عەرەبی: زندقة) زاراوەیەکی گشتییە کە بۆ زۆرێک لە دۆخەکان بەکاردێت، پێدەچێت لە ڕووی مێژووییەوە بۆ یەکەمجار لەلایەن موسڵمانانەوە دەستیپێکردووە بۆ وەسفکردنی شوێنکەوتوانی ئایینە مانیچییەکان یان بتپەرستەکان و ساختەکاران و بانگەشەکارانی پێغەمبەرایەتی و ئەوانەی باوەڕیان بە بوونی دوو ھێزی ھەمیشەییە لە جیھاندا، کە ڕووناکی و تاریکین، بەڵام وردە وردە دەستکرا بە بەکارھێنانی ئەو دەستەواژەیە بۆ بێ ئایین و زاھیدەکان.ھەندێکیان دژی ئەو کەسەن کە ژیانێک دەژی کە موسڵمانان بە بێشەرمی دەزانن لای شاعیران و نووسەران و ھەندێکیشیان ناوی ھەڵگەڕاوە ^(زندیق) بۆ ھەر کەسێک بەکاردەھێنن کە بنەما سەرەکییەکانی ئیسلام پێشێل دەکات.

وشەی زندیق لەلایەن عەرەبەکانەوە وەرگیراوە لە وشەی زێندۆ لە زمانی فارسیدا کە ئاماژەیە بۆ پەرتووکی فارسی پیرۆز کە لەلایەن مانی کوڕی فاتیک ئەلحەکیمەوە نووسراوە کە بە فارسی پێی دەوترێت: زێندۆڤیستا.

پاشان ئەم ناوە بوو بە ئاماژەیەک بۆ ئەو کەسەی کە خۆی بە ئیسلام نیشان دەدات و گومڕایی دەشارێتەوە، و گوترا: ئەو کەسەیە کە باوەڕی بە ھەقی خودای باڵادەست و ڕۆژی دوایی نییە.

سەرھەڵدانی بزووتنەوەی زندیقەکان لە ئیسلامدا بە یەکێک لەو پرسە ناڕوونانە دادەنرێت کە مێژوونووسان زۆر گرنگییان پێ نەداوە، سەرەڕای کۆنی بزووتنەوەکە، کە مێژووەکەی دەگەڕێتەوە بۆ سەردەمی عەباسییەکان.

پەرتووکی مێژوویی ھەیە کە بە شێوەیەکی ڕووکەش باس لە بەناوبانگترین زندیقەکان و ئەو شەڕە توندانەی کە لە سەردەمی خەلافەتی ئەبوو عەبدوڵڵا محەممەد ئەلمەھدیدا ڕووبەڕوویان بووەتەوە.