کۆمەڵەی ھەرەوەزی
کۆمەڵەی هەرەوەزی (هاوبەشی، کۆمەڵگای هەرەوەزی یان هاوبەشی) "کۆمەڵەیەکی سەربەخۆیە لە کەسانێک کە خۆبەخشانە یەکیان گرتووە بۆ پڕکردنەوەی پێداویستی و ئاواتەکانیان لەڕێی کۆمپانیایەکی هاوبەشی و کۆنترۆڵکراوی دیموکراتی". کۆمەڵگا هەرەوەزیەکان بە شێوەیەکی دیموکراتی لەلایەن ئەندامەکانیانەوە کۆنترۆڵ دەکرێن، هەر ئەندامێک یەک دەنگ لە هەڵبژاردنی لیژنەی بەڕێوەبەری هەیە. کۆمەڵەکان دەکرێت ئەمانەش بن:
- کاروکەسابەت کە خاوەندارێتی دەکرێن و بەڕێوەدەبرێن لەلایەن ئەو کەسانەی کە کاڵا و/یان خزمەتگوزاریەکانیان بەکاردەهێنن (کۆمەڵگایەکی بەکاربەر)
- ئەو کۆمپانیایانەی کە بەرهەمهێنەران بەرهەمەکانیان کۆدەکەنەوە بۆ بەرژەوەندی هاوبەشیان (هاوکاری بەرهەمهێنەر)
- ڕێکخراوەکان لەلایەن ئەو کەسانەی کە لەوێ کاردەکەن (کۆمەڵگایەکی کرێکاریانە)
- ئەو کۆمپانیایانەی کە ئەندامەکان توانای کڕینیان کۆدەکەنەوە (کۆمەڵگای کڕین)
- هاوبەشی فرە لایەنە یان هاوبەشیی دووڕەگەز کە خاوەندارێتی هاوبەش دەکەن لەنێوان گرووپی لایەنە جیاوازەکان. بۆ نمونە، کۆمیتەی چاودێری کە خاوەندارێتی هاوبەش دەکات لەنێوان هەردوو چاودێر و وەرگر. خاوەن پشکەکانیان لەوانەیە قازانج نەویست یان وەبەرهێنەران لەخۆبگرن.
- هاوبەشی پلەی دووەم و سێیەم کە ئەندامانی هاوبەشی ترن
- پلاتفۆرمی هاوبەش کە ماڵپەڕێکی هاوبەشی بەکاردەهێنن، ئەپێکی مۆبایل یان پرۆتۆکۆڵێک بۆ ئاسانکاری لە فرۆشتنی کاڵا و خزمەتگوزاریەکان.
توێژینەوەی بڵاوکراوەی پەیمانگای چاودێری جیهانی دەریخستووە کە لە ساڵی ٢٠١٢ نزیکەی یەک ملیار کەس لە ٩٦ وڵات بوون بە ئەندامی لانیکەم یەک ڕێکخراوی هەرەوەزی.[١] داهاتی سێ سەد گەورەترین کۆمەڵگای هەرەوەزی لە جیهاندا گەیشتە ٢.٢ تریلیۆن دۆلار.[٢]
بازرگانییە هەرەوەزیەکان بە شێوەیەکی نموونەیی بەرهەمدارترن و لەڕووی ئابوورییەوە خۆڕاگرترن لە زۆرێک لە جۆرەکانی تری بازرگانی، کە دوو هێندە ژمارەی هەرەوەزیەکان (٨٠٪) لە پێنج ساڵی یەکەمی بەردەوامیان بووە بە بەراورد لەگەڵ مۆدێلی خاوەندارێتی بازرگانی تر (٤١٪) بەپێی داتای شانشینی یەکگرتوو.[٣][٤] گەورەترین کۆمەڵگای هەرەوەزی لە جیهاندا، کۆمپانیای مۆندراگۆن (کە لەلایەن کاهینی کاسۆلیکی جۆسێ ماریا ئاریزماندیاریتا دامەزراوە) ، لە ساڵی ١٩٥٦ەوە بەردەوامە لە کارکردن.[٥]
کۆمەڵگا هەرەوەزیەکان زۆرجار ئامانجی کۆمەڵایەتییان هەیە، کە ئامانجەکانیان بەوە دەپێکن وەبەرهێنانی بەشێک لە قازانجی بازرگانی بگەڕێننەوە بۆ ناو کۆمەڵگاکانیان. وەک نمونەیەک لەمە، لە ساڵی ٢٠١٣، کۆمپانیای هەرەوەزی کۆئۆپەرەتیڤ لە بەریتانیا 6.9%ی قازانجەکانی پێش باجیان کردە وەبەرهێنان لەو کۆمەڵگایانەی کە بازرگانییان تێدا کردووە بە بەراورد لەگەڵ 2.4% بۆ سوپەرمارکێتەکانی تر.[٦]
لە ساڵی ٢٠٠٢ ەوە، هاوبەشییەکان لە ئینتەرنێتدا جیا دەکرێنەوە لەڕێی بەکارهێنانی ناوە دۆمەینی .coop. لە ساڵی ٢٠١٤، هاوپەیمانی هاوکاری نێودەوڵەتی (ICA - هاوپەیمانێتیی نێونەتەوەیی هەرەوەزی) تۆماری هەرەوەزی ناساند، واتە هاوپەیمانانی ICA و یەکێتیی قەرزەکانی WOCCU دەتوانرێت بناسرێنەوە لەڕێگەی لۆگۆی بەکاربەریی ڕەوشتی هەرەوەزی.
سەرچاوەکان
دەستکاری- ^ «Membership in Co-operative Businesses Reaches 1 Billion – Worldwatch Institute». لە ڕەسەنەکە لە ١٨ی حوزەیرانی ٢٠١٩ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٦ی کانوونی دووەمی ٢٠١٤ ھێنراوە.
Membership in co-operative businesses has grown to 1 billion people across 96 countries, according to new research published by the Worldwatch Institute for its Vital Signs Online publication.
- ^ «The World Co-operative Monitor». monitor.coop. لە ٢٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٧ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٠ی حوزەیرانی ٢٠١٥ ھێنراوە.
- ^ Michelle Chen (٢٦ی ئازاری ٢٠١٦). «Worker Cooperatives Are More Productive Than Normal Companies». The Nation. لە ٢٦ی کانوونی دووەمی ٢٠٢١ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٧ی کانوونی دووەمی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ «Archived copy» (PDF). لە ١٠ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٠ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە (PDF). لە ١١ی کانوونی دووەمی ٢٠٢١ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: archived copy as title (بەستەر) - ^ Kontrast.at (٨ی ئازاری ٢٠٢٠). «Mondragón: One of Spain´s largest corporations belongs to its workers». scoop.me (بە ئینگلیزیی ئەمەریکایی). لە ١٠ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٠ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
- ^ «Community investment index: giving back to neighbourhoods». thenews.coop. لە ڕەسەنەکە لە ٢٦ی حوزەیرانی ٢٠١٥ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
| کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە کۆمەڵەی ھەرەوەزی تێدایە. |
