چارڵز کۆچ

چارلز دی گانال کۆچ ( لەدایکبووی ١ی تشرینی دووەمی ١٩٣٥) بازرگانێکی ملیاردێری ئەمریکییە. تا مانگی تشرینی دووەمی ٢٠٢٣ لە پێوەرەکانی ملیاردێرانی بلومبێرگدا وەک ٢٢هەمین دەوڵەمەندترین پیاوی جیهان بووە و سامانەکەی بە ٦٠ ملیار دۆلار مەزەندە دەکرێت. کۆچ لە ساڵی ١٩٦٧ەوە هاوبەشی خاوەندارێتی و سەرۆک و بەڕێوەبەری جێبەجێکاری کۆمپانیای کۆچ ئیندستریزە، لە کاتێکدا برا کۆچکردووەکەی دەیڤید کۆچ وەک جێگری سەرۆکی جێبەجێکار کاری کردووە. چارڵز و دەیڤد هەریەکەیان خاوەنی 42%ی کۆمپانیاکە بوون. براکان ئەو کارەیان لە باوکیانەوە بە میرات گرتووە کە ناوی فرێد سی کۆچ بوو، پاشان کارەکەیان فراوانتر کرد. بەپێی ئاماری فۆربێس، کۆمپانیای کۆچ ئیندستریز گەورەترین کۆمپانیای تایبەتە لە ڕووی داهاتەوە لە ئەمریکا.هەروەها کۆچ پشتگیری لە ژمارەیەک دامەزراوەی بیرکردنەوەی ئازادیخواز دەکات، لەوانە پەیمانگای توێژینەوە مرۆییەکان، پەیمانگای کاتۆ، پەیمانگای ئاین ڕاند و سەنتەری مێرکاتوس لە زانکۆی جۆرج مەیسۆن. هەروەها بەشداری لە پارتی کۆماری و کاندیدەکان و گروپە ئازادیخوازەکان و دامەزراوە جۆراوجۆرە خێرخوازی و کولتوورییەکان دەکات. هاوبەشی دامەزرێنەری پەیمانگای کاتۆ بووە کە بنکەکەی لە واشنتۆن دی سییە. کۆچ هاوشانی براکەی، پارەدارێکی گرنگی ئەو دامەزراوە بیرمەندانە بووە کە لۆبی دەکەن بۆ دژایەتیکردنی ڕێکخستنی ژینگە. کۆچ چوار کتێبی بڵاوکردۆتەوە کە وردەکاری فەلسەفەی بازرگانی خۆی دەخاتە ڕوو، بەڕێوەبردن لەسەر بنەمای بازاڕ (٢٠٠٦)، زانستی سەرکەوتن (٢٠٠٧)، قازانجی باش (٢٠١٥)، باوەڕ بە خەڵک (٢٠٢٠).

بلیۆنێرو بازرگانی ئەمریکی

ژیانی سەرەتایی و پەروەردە

کۆچ لە شاری ویچیتا لە ویلایەتی کانزاس لەدایکبووە و دەژی، یەکێکە لە چوار کوڕی کلیمنتین مێری (لەدایکبووی ڕۆبنسن) و فرێد چەییز کۆچ. باپیرەی کۆچ، هاری کۆچ، کۆچبەرێکی هۆڵەندی بوو کە لە ڕۆژئاوای تەکساس نیشتەجێ بوو، ڕۆژنامەی کوانا تریبیون-چیفی دامەزراند و خاوەن پشکی دامەزرێنەری کۆمپانیاکانی کوانا، ئەکمێ و هێڵی ئاسنی زەریای هێمن بوو. لە نێو باپیرە گەورەی دایکیدا ویلیام ئینگراهام کیپ، قەشەی ئەسقەفەکان و ئەلیزابێس کلیمنتین ستێدمان، نووسەر، بوون.لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ وارن کاسێل جونیۆر کە لە شوباتی ٢٠١٦ تۆمارکراوە، کۆچ ڕایگەیاندووە کە لە منداڵیدا سەرەڕای ئەوەی لە خێزانێکی دەوڵەمەنددا گەورە بووە، بەڵام لە منداڵیدا شێوازێکی ژیانی ئیمتیازاتی بەسەر نەبردووە. کۆچ دەڵێت، باوکم دەیویست وەک ئەوەی هەژارترین کەسی جیهان بم کار بکەم. دوای ئەوەی کۆچ لە چەندین قوتابخانەی ئامادەیی تایبەت خوێندوویەتی، لە پەیمانگای تەکنەلۆژیای ماساشوستس خوێندوویەتی. ئەندامی برایەتی بێتا تێتا پایە. بەکالۆریۆسی زانستی (B.S.) لە ئەندازیاری گشتی لە ساڵی 1957 و ماستەر لە زانست (M.S.) لە ئەندازیاری ئەتۆمی لە ساڵی 1958 و دووەم M.S. لە ئەندازیاری کیمیایی لە ساڵی ١٩٥٩. سەرنجی لەسەر ڕێگاکانی پاڵاوتنی نەوت بوو.دوای کۆلێژ، کۆچ دەستی بە کارکردن کرد لە کۆمپانیای Arthur D. Little, Inc.

پیشە

لە ساڵی ١٩٦١ ڕووی لە ویچیتا کردەوە بۆ ئەوەی پەیوەندی بە کارەکەی باوکیەوە بکات، کۆمپانیای ڕۆک ئایلەند ئۆیل و پاڵاوتن (ئێستا بە کۆچ ئیندستریز ناسراوە). لە ساڵی 1967 بووە بە سەرۆکی ئەو بزنسە، کە ئەوکات کۆمپانیایەکی نەوتی قەبارە مامناوەند بووە. هەر لەو ساڵەدا ناوی کۆمپانیای کۆچ ئیندستریز گۆڕی بۆ ڕێزلێنان لە باوکی. فرێدریک و بیل براکانی چارڵز لە کۆمپانیای کۆچ ئیندستریزدا پشکەکانیان بە میرات گرتبوو. لە مانگی حوزەیرانی ساڵی ١٩٨٣ دوای شەڕێکی یاسایی و ژووری دەستەی کارگێڕی، پشکی فرێدریک و بیل بە بڕی یەک ملیار و ١٠٠ ملیۆن دۆلار کڕدرا و چارڵز و دەیڤید برا بچووکەکەی بوونە خاوەنی زۆرینەی کۆمپانیاکە. سەرەڕای یەکلاییکردنەوەکە، ناکۆکی یاسایی تا مانگی ئایاری ٢٠٠١ بەردەوام بوو، کاتێک سی بی ئێس نیوز بڵاویکردەوە کە کۆمپانیای کۆچ ئیندستریز بە ٢٥ ملیۆن دۆلار یەکلایی بووەتەوە.لە ساڵی ٢٠٠٦دا کۆمپانیای کۆچ ئیندستریز ٩٠ ملیار دۆلار داهاتی بەدەستهێناوە، کە گەشەی ٢٠٠٠ هێندە زیاترە، کە ئەمەش گەڕانەوەی ساڵانەی ئاوێتە بە ڕێژەی ١٨% دەکات. تا ساڵی ٢٠١٤، بەهای کۆچ نزیکەی ٤١.٣ ملیار دۆلاری ئەمریکی بووە (لە ساڵی ٢٠١٣دا ٣٦ ملیار دۆلار) بەپێی لیستی فۆربێس ٤٠٠. کۆچ بە شێوەیەکی ڕۆتینی ڕۆژانی ١٢ کاتژمێری لە ئۆفیس کار دەکرد (و پاشان کاتێکی زیاتری لە ماڵەوە بەسەر دەبرد)، لە کۆتایی هەفتەدا، و چاوەڕوانی دەکرد کارگێڕانی کۆمپانیای کۆچ ئیندستریز لە کۆتایی هەفتەشدا کار بکەن.کۆچ لە ساڵی ١٩٨٢ەوە بەڕێوەبەری کۆمپانیای INTRUST Financial Corp و لە ساڵی ١٩٨٢ەوە بەڕێوەبەری کۆمپانیای Koch Industries Inc. بووە، بەڕێوەبەری کۆمپانیای Invista ی ڕزین و ڕیشاڵی و بەڕێوەبەری کۆمپانیای Georgia-Pacific LLC، بەرهەمەکانی کاغەز و چەورییە. کۆچ چەندین ڕێکخراوی دامەزراند یان یارمەتی دامەزراندنی دا، لەوانە پەیمانگای کاتۆ، پەیمانگای لێکۆڵینەوە مرۆییەکان و سەنتەری مێرکاتوس لە زانکۆی جۆرج مەیسۆن، پەیمانگای یاسای مافەکان و پەیمانگای بەڕێوەبردنی بنەمادار بە بازاڕ. ئەندامی کۆمەڵەی مۆنت پێلێرینە.

تێڕوانینی سیاسی و ئابووری

چارڵز کۆخ خۆی وەک لیبراڵێکی کلاسیک وەسف دەکات و پێشتریش خۆی وەک ئازادیخوازێک ناساندووە. ئەو دژی خۆشگوزەرانی کۆمپانیاکانە و بە ڕۆژنامەی ناشناڵ جۆرناڵی ڕاگەیاندووە کە "چەمکی گشتی ئەو کەمترین ڕۆڵی حکومەت و زۆرترین ڕۆڵی ئابووری تایبەت و زۆرترین ئازادییە کەسییەکانە". ناوبراو نیگەرانی خۆی دەربڕیوە لە زۆر ڕێکخستنی حکومەت لە ئەمریکا و ڕایگەیاندووە کە "ڕەنگە لە ساڵانی ١٩٣٠ەوە ڕووبەڕووی گەورەترین لەدەستدانی ئازادی و خۆشگوزەرانی ببینەوە". جگە لەوەش هۆشداری داوە لەوەی کە زیادەڕۆیی توندی حکومەت و دابەزینی سیستەمی کارگەی ئازاد زیانبەخشە بۆ خۆشگوزەرانی کۆمەڵایەتی و ئابووری درێژخایەن.بە گوێرەی ستیڤن مۆر، کاریگەرییەکانی سەر کۆخ بریتین لە ئەلێکسیس دی تۆکڤیل، ئادەم سمیس، مایکل پۆلانی، جۆزێف شومپیتێر، جولیان سیمۆن، پاوڵ جۆنسۆن، تۆماس سۆوێڵ، چارڵز مۆرای، لیۆناردی ڕید و ئێف ئەی هارپەر. ئەو سەرۆکانەی کە زۆرترین سەرسامیان پێیانە بریتین لە جۆرج واشنتۆن و گرۆڤەر کلیڤلاند و کالڤین کولیج. لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ گۆڤاری ئەمریکی بۆ بازرگانی، کۆچ وتی "قەرزێکی گەورەی سوپاسگوزارییە بەو زەبەلاحانەی کە قوتابخانەی نەمسایی [ئابووری"یان دروستکرد. ئەوان بنەماگەلێکیان پەرەپێدا کە توانیم تێگەیشتنێک بەدەستبهێنم لە چۆنیەتی کارکردنی جیهان، و ئەم بیرۆکانە کاتالیستێک بوون لە پەرەپێدانی بەڕێوەبردنی بنەمادار بە بازاڕدا." بە تایبەتی سەرسامی خۆی بە کتێبی (کردەوەی مرۆڤ)ی لودویگ ڤۆن میسێس و هەروەها نووسینەکانی فریدریش هایک دەردەبڕێت. کۆچ وتی "سۆزبوونی کورتخایەن بە داهاتی چارەک لە وۆڵ ستریت توانای داهاتی کۆمپانیاکانی فۆڕچۆن 500 کە بازرگانی گشتییان پێوەدەکرێت سنووردار دەکات." هەروەها کۆمپانیا گشتییەکان بە "زەمینەی خۆراکدان بۆ پارێزەران و داوای یاسایی" دەزانێت، لەگەڵ ڕێساکانی وەک ساربانز-ئۆکسلی تەنها توانای داهاتی کۆمپانیا تایبەتەکان زیاد دەکەن.کۆچ بێڕێزی بە "حکومەتی گەورە" و "چینی سیاسی" دەکات. ئەو پێی وایە ملیاردێرەکان وارن بافێت و جۆرج سۆرۆس کە پارە بۆ ڕێکخراوەکان دەدەن کە ئایدۆلۆژیای جیاوازیان هەیە، "بە سادەیی بە ڕادەیەکی پێویست بەر بیرۆکەکانی ئازادی نەکەوتوون". کۆچ ئیدیعای کرد کە "خۆشگوزەرانی لە ژێر هێرشدایە" لەلایەن ئیدارەی ئۆباما و هەوڵیدا هۆشداری بدات "لە سیاسەتەکان کە هەڕەشەی لەناوبردنی ئازادی ئابووریمان و گواستنەوەی بڕە پارەیەکی زۆر بۆ دەوڵەت دەکەن".

لە چاپێکی نیسانی ٢٠١١ی وۆڵ ستریت جۆرناڵدا، کۆچ نووسیویەتی:"خەرجکردنی حکومەت بۆ بازرگانی تەنها کێشەکە گەورەتر دەکات. زۆرێک لە بازرگانەکان بە سەرکەوتوویی لۆبییان کردووە بۆ یارمەتی و مامەڵەی تایبەت بە داوای ئیختیاری بۆ بەرهەمەکانیان، یارمەتییەکان (لە شێوەی پارەدانی نەختینەیی لە حکومەتەوە)، و ڕێسا و باج بۆ ئەوەی ڕکابەرە کارامەترەکان لە مەترسیدا بمێننەوە. سەرمایەداریی کرۆنی زۆر ئاسانترە لە ڕکابەریکردن لە بازاڕێکی کراوەدا. بەڵام ئاستی ژیانی گشتیمان دەشێوێنێت و خاوەنکارەکان دەخنکێنێت بە پاداشتکردنی ئەو کەسانەی کە لە ڕووی سیاسییەوە بەدڵن نەک ئەوانەی کە ئەو شتانە دابین دەکەن کە بەکارهێنەران دەیانەوێت.دژایەتیکردنی بۆ خۆشگوزەرانی کۆمپانیاکان بریتییە لە لۆبیکردن بۆ کۆتاییهێنان بە یارمەتییەکانی ئیتانۆل هەرچەندە کۆمپانیای کۆچ ئیندستریز بەرهەمهێنەرێکی سەرەکی ئیتانۆلە. لە زاری ئەوەوە هاتووە: "یەکەم شت کە دەبێت ڕزگارمان بێت لێی خۆشگوزەرانی و شایستەییەکانی بازرگانییە".کۆچ لە چاپێکی نیسانی ٢٠١٤ی وۆڵ ستریت جۆرناڵدا نووسیویەتی "چەمکە بنەڕەتییەکانی کەرامەت، ڕێزگرتن، یەکسانی لەبەردەم یاسا و ئازادی کەسیدا لە ژێر هێرشی حکومەتی وڵاتەکەی خۆیاندان". ناوبراو ڕەخنەی لە ئیدارەی ئۆباما گرت و وتی "باوەڕی ناوەندی و خۆبەزلزانینی کوشندە" ئەوەیە کە مرۆڤەکان توانای بەڕێوەبردنی ژیانی خۆیان نییە. نووسیویەتی: ئەمە جەوهەری حکومەتی گەورە و بەکۆمەڵگەراییە. ئەو "داڕمانی ئێستای چاودێری تەندروستی"ی وەک نموونەی کۆنترۆڵی کارەساتبارانەی حکومەت هێنایەوە. گلەیی ئەوەی کردووە کە بووەتە قوربانی "تیرۆری کارەکتەر".

بەڕێوەبردنی لەسەر بنەمای بازاڕ

فەلسەفەی بازرگانی کۆچ بە ناوی "بەڕێوەبردن لەسەر بنەمای بازاڕ" (MBM) لە کتێبی زانستی سەرکەوتندا لە ساڵی ٢٠٠٧دا باسکراوە. لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ ڕۆژنامەی ویچیتا ئیگل، وتی کە پاڵنەرێک بووە بۆ نووسینی کتێبەکە بەهۆی کڕینی کۆمپانیای ئینڤیستا لەلایەن کۆمپانیای کۆچ ئیندستریزەوە لە ساڵی ٢٠٠٤ بۆ ئەوەی بتوانێت "وێنەیەکی گشتگیر"ی MBM بدات بە کارمەندە نوێیەکان. بەپێی ماڵپەڕی پەیمانگای بەڕێوەبردنی بنەمادار بە بازاڕ کە کۆچ لە ساڵی ٢٠٠٥ دامەزراندووە، MBM "بە پشتبەستن بە یاساکانی ڕەفتاری دادپەروەرانە و بیرکردنەوەی ئابووری و مۆدێلی دەروونی دروست"، سوود لە زانیارییە پەرشوبڵاوەکانی کارمەندان وەردەگرێت هەروەک چۆن بازاڕەکان زانیاری لە کۆمەڵگادا بەکاردەهێنن . "لە پێنج ڕەهەنددا ڕێکخراوە و لە ڕێگەیەوە لێکدەدرێتەوە: دیدگا، فەزیلەت و بەهرە، مافی بڕیاردان، هاندان و پرۆسەی زانین." کۆخ لە کتێبەکەدا هەوڵدەدات تیۆری ڕێکخستنی خۆبەخۆی فریدریش هایک و تیۆری کارگێڕی نەمسایی وەک تیۆری میسێس و ئیسرائیل کیرزنەر بۆ بەڕێوەبردنی ڕێکخراوەیی بەکاربهێنێت.

وەرزش و ڕۆشنبیری

لە ساڵی ٢٠٠٢ کۆمپانیای کۆچ ئیندستریز ٦ ملیۆن دۆلاری بەخشی بۆ نۆژەنکردنەوەی گۆڕەپانی باسکە لە زانکۆی ویلایەتی ویچیتا. دیارییەکە بۆ ڕێزلێنان لە کۆچ درا و دواتر ناوی گۆڕەپانەکە گۆڕدرا بۆ گۆڕەپانی چارڵز کۆچ. کۆچ بەردەوام بووە لە بەخشەرێکی سەرەکی هەم بۆ زانکۆکە و هەم بۆ پرۆگرامی وەرزشی. لە مانگی کانوونی دووەمی ٢٠١٤، کۆمپانیای کۆچ ئیندستریز و دامەزراوەی خێزانی کۆچ ١١.٢٥ ملیۆن دۆلاریان بەخشییە زانکۆکە، کە گەورەترین دیارییە بۆ یەکجارەکی لە مێژووی قوتابخانەکاندا، لەو دیارییە ٤.٥ ملیۆن دۆلار بۆ پلانێک بۆ نۆژەنکردنەوەی گۆڕەپانەکە و فراوانکردنی سەنتەری پشتگیری ئەکادیمی پرۆگرامی وەرزشی. چەند مانگێک دواتر، کاتێک گرێگ مارشال سەرۆکی ڕاهێنەری باسکە بۆ پیاوان بیری لە ئۆفەرێک دەکردەوە بۆ ئەوەی ببێتە سەرۆکی ڕاهێنەری زانکۆی ئەلاباما، کۆچ سەرکردایەتی کۆمەڵێک سەرکردەی بازرگانی ناوخۆیی و یاریزانانی WSU ی کرد کە مووچەی ساڵانەی مارشالیان لە 1.85 ملیۆن دۆلارەوە بۆ 3 ملیۆن دۆلار بەرزکردەوە و هێشتیانەوە لە قوتابخانەکە. بەرزکردنەوەی ئاستی کۆمپانیاکە وەک هەنگاوێکی بێ وێنە بۆ قوتابخانەیەک لە دەرەوەی کۆنفرانسەکانی پاوەر فایڤ سەیرکرا، و پێدەچێت مارشال بکاتە ڕیزبەندی ١٠ ڕاهێنەری باسکە لە کۆلێژەکاندا کە زۆرترین مووچەیان پێدەدرێت.خێزانی کۆچ لە ڕێگەی دامەزراوەی کولتووری کۆچ کە لەلایەن ئەلیزابێسی هاوسەری چارڵز کۆچەوە دامەزراوە، پشتیوانی داراییان پێشکەش بە هونەرمەندەکانی بەڵێندەر کردووە لە چەندین بواردا. زیاتر لە یەک ملیۆن و ٧٠٠ هەزار دۆلار وەکو یارمەتییەکان دراوە بەو پرۆگرام و کەسانەی کە ڕەگ و ڕیشەی کانزاسیان هەیە.

ژیانی تایبەت

کۆچ لە ساڵی ١٩٧٢ەوە هاوسەرگیری لەگەڵ لیز هاوسەرەکەی کردووە، خاوەنی دوو منداڵە بە ناوەکانی چەییز کۆچ و ئەلیزابێس کۆچ. چارڵز و سێ براکەی هەموویان تووشی شێرپەنجەی پرۆستات بوون. کۆچ "بە دەگمەن چاوپێکەوتنی میدیایی دەدات و پێی باشە پرۆفایلی نزم بهێڵێتەوە". گۆڤاری تایم چارڵز و دەیڤید کۆچی لە کاریگەرترین کەسانی ساڵی 2011 دانابوو، بەپێی گۆڤارەکە، لیستەکە "چالاکوانان، چاکسازیخوازان و توێژەران، سەرۆکی دەوڵەتان و کاپتنەکانی پیشەسازی" لەخۆدەگرێت. لە بابەتەکەدا باس لە پابەندبوونی براکان دەکات بە بنەماکانی بازاڕی ئازاد و گەشەکردن و پەرەپێدانی کارەکانیان و پشتگیریکردنیان لە ڕێکخراوەکانی پارتی چای و کاندیدە سیاسییەکان. کۆچ لە ویلایەتی ویچیتا لە ویلایەتی کانزاس دەژی و ماڵەکانی لە شاری ئیندیەن وێڵز لە ویلایەتی کالیفۆرنیا و ئاسپێن لە ویلایەتی کۆلۆرادۆ هەیە. کۆچ بێدینە.