پەیمانی ئۆترێخت
ئاشتی ئۆترێخت زنجیرەیەک پەیمانی ئاشتی بوو کە لەلایەن شەڕڤانانەوە لە جەنگی یەک لە دوای یەکەکانی ئیسپانیا واژووکرا، لە شاری ئوترێختی ھۆڵەندا لە نێوان نیسانی ١٧١٣ و شوباتی ١٧١٥. جەنگەکە سێ پاڵێوراوی تەختی بەتاڵی ئیسپانیا لەخۆگرتبوو، و زۆری لەخۆگرتبوو لە ئەورووپا بۆ زیاتر لە دە ساڵ. لە چالاکییە سەرەکییەکەدا فەرەنسا وەک بەرگریکاری ئیسپانیا لە دژی ھاوپەیمانییەکی فرەنەتەوەیی دەبینی. شەڕەکە زۆر گران و خوێناوی بوو و دواجار چەقبەستوویی بوو. لە بنەڕەتدا، پەیماننامەکان ڕێگەیان بە فیلیپی پێنجەم (نەوەکەی پاشا لویسی چواردەھەمی فەرەنسا) دا کە تەختی ئیسپانیا بھێڵێتەوە لە بەرامبەر دەستبەرداربوونی ھەمیشەیی لە داواکارییەکەی بۆ تەختی فەرەنسا، لەگەڵ گەرەنتی پێویستی دیکە کە دڵنیای دەدات لەوەی کە نابێت فەرەنسا و ئیسپانیا یەکبگرن، بەم شێوەیە پاراستنی ھاوسەنگی ھێز لە ئەورووپا.[١][٢]
.jpg)
پەیماننامەکانی نێوان چەند دەوڵەتێکی ئەورووپا، لەوانە ئیسپانیا، بەریتانیا، فەرەنسا، پورتوگال، ساڤۆی و کۆماری ھۆڵەندا، یارمەتیدەر بوون بۆ کۆتایی ھێنان بەو شەڕە. پەیماننامەکان لە نێوان نوێنەرانی لویسی چواردەھەمی فەرەنسا و فیلیپی نەوەکەی لە لایەکەوە و نوێنەرانی شاژنە ئانی بەریتانیا و پاشا ڤیکتۆر ئامادیۆسی دووەمی سەردەنیا و پاشا جۆن پێنجەمی پورتوگال و پارێزگا یەکگرتووەکانی ھۆڵەندا ئەنجامدرا ئەویتر. ھەرچەندە پاشای فەرەنسا تاجی ئیسپانیای بۆ شانشینەکەی مسۆگەر کرد، بەڵام پەیماننامەکان کۆتایی ھاتنی ئاواتەکانی ھەژموونی فەرەنسا لە ئەورووپادا کە لە شەڕە بەردەوامەکانی لویسی چواردەھەمدا دەربڕدرابوون، و ڕێگەیان بۆ سیستەمی ئەورووپی خۆش کرد کە لەسەر بنەمای ھاوسەنگی ھێز بوو.[٣] مێژوونووسی بەریتانی جی ئێم ترێڤێلیان دەڵێت:
ئەو پەیماننامەیە کە قۆناغی سەقامگیر و تایبەتمەندی شارستانییەتی سەدەی ھەژدەھەمی ھێنایە ئاراوە، کۆتایی ھاتنی مەترسی بۆ ئەورووپا لە پاشایەتی کۆن و کۆنی فەرەنساوە نیشان دا، و گۆڕانکارییەکی کەمتر گرنگی نەبوو بۆ جیھان بەگشتی، — دەریایی، بازرگانی و باڵادەستی دارایی بەریتانیا.[٤]
ئەنجامێکی دیکەی بەردەوام دروستبوونی شانشینی بۆربۆنی ئیسپانی بوو کە تا ئێستاش بەسەر ئیسپانیادا حوکمڕانی دەکات لەکاتێکدا لقی فەرەنسی ماڵی بۆربۆن لە مێژە لە تەختی پاشایەتی لابراوە.[٥]
سەرچاوەکان
دەستکاری- ^ Queen Anne: The Politics of Passion. Harper Press. 2012. p. 470. ISBN 978-0-00-720376-5.
- ^ «Rethinking Mercantilism: Political Economy, The British Empire and the Atlantic World in the 17th and 18th Centuries» (PDF). Warwick University: 7–8. لە 10 May 2018 ھێنراوە.
{{cite journal}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=(یارمەتی) - ^ R.R. Palmer, A History of the Modern World 2nd ed. 1961, p. 234.
- ^ G.M. Trevelyan, A shortened history of England (1942) p 363.
- ^ England Under Queen Anne Vol III, by G. M. Trevelyan, p. 123
| کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە پەیمانی ئۆترێخت تێدایە. |