شمڵی

شمڵی
شمڵی
لقی	useful plant، annual plant
بەکارھێنان	medicinal plant، بەھارات
کورتەناو	T. foenum-graecum
ناوی پۆلێنکردن	Trigonella foenum-graecum
پلەی پۆلێنکردن	جۆر
پۆلێنکردنی باوان	Trigonella
بەرھەم	fenugreek seed، fenugreek leaf، fenugreek oil
LiverTox likelihood score	LiverTox toxicity likelihood category E
Hardiness of plant	5
Taxon range	پەکین، چین، ھەرێمی ئۆتۆنۆمیی تبت
Taxon author citation	L.
بەستەری GRIN	https://npgsweb.ars-grin.gov/gringlobal/taxonomydetail.aspx?id=40421
	لە ویکیدراوە دەستکاریی زانیارییەکان بکە

شمڵی^[١] بە ناوی زانستیی Trigonella foenum-graecum گیایەکی یەکساڵەیە کە گەڵای سەوز و گوڵی سپی یان زەرد دەگرێت.^[٢] لقوپۆپ و گەڵای ئەم ڕوەکە بۆ خواردن و دەرمان کەڵکی لێ وەردەگیرێت. جگە لەوە دنکی شمڵیش بەکار دێت بۆ سازکردنی چێشت. ھەروەھا ڕۆنێکیشی لێ دروست دەبێت کە ئەویش بۆ ئەو مەبەستانەی باس کران کەڵکی ھەیە. شمڵی ئەگەرچی لە پزیشکیی کۆندا بەکارھاتووە بەڵام کارایییەکەی لە دەرمان دا مشتومڕی لەسەرە و بڕێک لە سوودەکانی پشتڕاست نەکراوەتەوە و بڕێک زەرەریشی دەتوانێت ببێت.^[٣]دایە گەورە م لە گۆشت دا بەکاری دەھێنێت زوور تایبەت در دێت.^[٤]

خواردن

گەڵا و لقوپۆپی گیاکە بە کاڵی دەخورێت. لە کوردەواردیدا بۆ بڕێک خواردن وەکوو دۆڵمە و سەوزی خۆرشت کەڵکی لێ وەردەگیرێت. ڕۆنەکەی و دنکەکەیشی بەکاردێت لە دروستکردنی خۆراکدا.

دەرمان

ئەگەرچی لە دەرمان دا بەکارھاتووە،^[٥] بڕێک لە سوودەکانی بە لێکۆڵینەوە پشتڕاست نەکراونەتەوە. بۆ نموونە کاریگەریی لەسەر ھەوکردن بە تەواوی دیار نییە. دۆزی سەوەرەی زەرەری بۆ ژنی دووگیان ھەیە.^[٦]

سەرچاوەکان

^ «شمڵی»، فەرھەنگی خاڵ، شێخ محەممەد خاڵ ‏ (کوردی (گشت شێوەزارەکان) بۆ کوردیی ناوەندی). فەرھەنگەکانی ڤەژین lex.vejin.net. سەردان لە ڕێکەوتی ٨ی شوباتی ٢٠٢٤.
^ «شمڵی»، فەرھەنگەکانی ڤەژین lex.vejin.net. سەردان لە ڕێکەوتی ٨ی شوباتی ٢٠٢٤.
^ «Fenugreek Uses, Benefits & Dosage - Drugs.com Herbal Database». Drugs.com (بە ئینگلیزی). لە ٢٨ی حوزەیرانی ٢٠٢٤ ھێنراوە.
^ https://youtu.be/aKS3hT6Y2wg?si=nX6-mFPnaxxboCh_
^ «شمڵی وك دەرمان بۆ چارەسەری نەخۆشییەكان». chawder.org. لە ٢٨ی حوزەیرانی ٢٠٢٤ ھێنراوە.
^ «Fenugreek Uses, Benefits & Dosage - Drugs.com Herbal Database». Drugs.com (بە ئینگلیزی). لە ٢٨ی حوزەیرانی ٢٠٢٤ ھێنراوە.

[1] «شمڵی»، فەرھەنگی خاڵ، شێخ محەممەد خاڵ ‏ (کوردی (گشت شێوەزارەکان) بۆ کوردیی ناوەندی). فەرھەنگەکانی ڤەژین lex.vejin.net. سەردان لە ڕێکەوتی ٨ی شوباتی ٢٠٢٤.

[2] «شمڵی»، فەرھەنگەکانی ڤەژین lex.vejin.net. سەردان لە ڕێکەوتی ٨ی شوباتی ٢٠٢٤.

[3] «Fenugreek Uses, Benefits & Dosage - Drugs.com Herbal Database». Drugs.com (بە ئینگلیزی). لە ٢٨ی حوزەیرانی ٢٠٢٤ ھێنراوە.

[4] ttps://youtu.be/aKS3hT6Y2wg?si=nX6-mFPnaxxboCh_

[5] «شمڵی وك دەرمان بۆ چارەسەری نەخۆشییەكان». chawder.org. لە ٢٨ی حوزەیرانی ٢٠٢٤ ھێنراوە.

[6] «Fenugreek Uses, Benefits & Dosage - Drugs.com Herbal Database». Drugs.com (بە ئینگلیزی). لە ٢٨ی حوزەیرانی ٢٠٢٤ ھێنراوە.

[١]

[٢]

[٣]

[٤]

[٥]

[٦]