تەندروستی مێشک/خەمۆکی

خەمۆکی تەندروستی مێشک یان نەخۆشی دەروونی ئەو نەخۆشییەیە کە کاریگەری ھەیە بەسەر ڕەوش و بیر و ھۆشی مرۆڤ، ھۆکەرەکانی ئەم نەخۆشییەش دەبنە ھۆی پەیدابوونی نیشانەکانی خەمۆکی، نیگەرانی دەروونی، شیزوفرینیا، وئاڵوودەی.

گومان لەھەبوونی تەندروستی مێشک دەبێتە ھۆی پەیدابوونی نەخۆشی دەروونی کە نیشان و ھۆکارەکانی کاریگەری دەکەنە سەر فشار و توانای جەستەی.

ھەروھا نەخۆشی دەروونی دەبێتە مایەی ڕەشبینی و نارەحەتی لە ژیانی ڕۆژانە، لە شوێنەکانی وەک قوتابخانە، شوێنی کارکردن، پەیوەندییە کۆمەلایەتییەکان و … ھتد کە ئەم ھۆکار و نیشانانە کۆنترول دەکرێن بە خواردنی دەرمان یان چارەسەری دەروونی.

نیشانەکان

نیشانەکانی نەخۆشی دەروونی دەگوردرێن، بەپشت بەستن بەو ھۆکارو باردۆخ و پرنسیپانەی کە کار لەسەر ھەست و ھۆش و ڕەفتاری مرۆڤ دەکات،

ئەمانەی خوارەوە ھەندێک لە نیشانەکانی نەخۆشییەکەن:

ھەست کردن بە بێزاری و ناخۆشی
شەپرزەی بیرکردن و توانای لێکدانەوەی کەم
زۆری ترس و دلەراوکێ و ھەست کردن بە ھەڵە
گۆرینی خێرای ڕەوشی دەروونی
دوورکەوتنەوە لە کەسانی نیزیک و چالاکی ڕۆژانە
ماندووی، کەمی ھێز و توانا و کێشەی خەوتن
جیابوونەوە لە واقع و نیزیکبوون لە ژیانی خەیاڵی، تێکچوونی کەسایەتی
خۆنەگونجاندن لەگەڵ ژیانی ڕۆژانە
لێک تێنەگەیشتن لە باردۆخ و خەڵکی دەورووبەر
کێشەی مادە ھۆشبەرەکان
گۆرانکاری جەستەی
توورەی، ڕەفتاری دۆژمنانە یان توندوتیژی
بیرکردنەوە لە خۆکوشتن

ھەندێکجار نیشانەکانی ئەم نەخۆشییە لە پرسێکی فیزیکی دەردەکەون وەک: ژانی گەدە، ژانی پشت، ژانی سەر… ھتد.

خەمۆکی

خەمۆکی بەربڵاۆترین نەخۆشی دەروونی دەست نیشانکراوە لە حاڵەتی خۆکوشتندا. ھەر کەسێک لە ئێمە جار جار ھەست بە خەمگینی، خەفەت، تەنیایی و نا ئارامی دەکات، بەڵام ماوەیەکە و چاک دەبێتەوە. بەڵام ئەوانەی کە ئەم ھەستانە لە لایان جێگیر دەبن و دەبنە ڕێگر و ئاستەنگ بۆ ژیانی سرۆشتی مرۆڤ، ئەو کاتە ئەو ھەستانە دەبنە ھەستی خەمۆکی و لە کۆتاییشدا ئەم ھەستانە دەبنە نەخۆشی خەمۆکی.

ھەندێک نیشانەکانی خەمۆکی

ھەموو ڕۆژێک، بە درێژایی ڕۆژەکە ھەست بە خەفەت و خەمگینی دەکات
حەزی لە ئەنجامدانی چالاکییە سرووشتییەکانی نامێنێت
کێشی لەش کەمدەبێتەوە، یانیش کێشەکەی زیاد دەبێت
زۆر دەخەوێت یان کەم دەخەوێت، ھەروەھا زوو لە خەو ھەلدەستێت
ھەمووکاتێک ھەست بە ماندووبوون و لاوازی دەکات
ھەست بە بێ بەھایی و بێ ئۆمێدی و گونەھباری دەکات
بەردەوام ھەست بە تۆڕەبوون و وروژاندن و نا ئارامی دەکات
توانای تەرکیزکردن و بڕیاردان و بیرکردنەوەی بەرامبەر شتەکان لاواز و کەمترە
بە بەردەوامی ھزر لە مردن و خۆکوشتن دەکات

کاتی پێویست بۆ دیتنی دکتۆر

کاتێک کەنیشانەکانی نەخۆشییەکە لەلات پەیدا بوو پێویستە سەردانی بنگەی تەندروستی بگرێت و چارەسەری وەربگرێت، چونکە ئەگەر نا باردۆخەکە چرتر دەبێت و کاتی چارەسەرکردنی ھێواشتر دەبێت.

ئەگەر ھزری خۆکوشتنت ھەبوو و بگاتە ڕادەی ئازاردان بە جەستەت، دەبێت داوای یارمەتی ڕێگری ئەم ڕێگانەوە:

پەیوەندی بکە بە فریاکەتنی ناوخۆی
پەیوەندی بکە بە پسپورانی نەخۆشییەکە
داوای یارمەتی بکە لە نێزیکترین بنگەی تەندروستی
خۆت بگەینە بە کەسێکی نێزیک لەبەر ئەوەی بیری خۆکوشتتن چارەسەرت ناکات دەبێت داوای یارمەتی وەربگری

ھۆکارەکان

بەگشتی نەخوشی دەروونی ئەو بیرورانەن کەکاریگەر دەبن بە ھوکاری جیاجیای دەرەکی و ژینگەی وەک:

تایبەتمەندی بۆماوەیی:

تەندروستی مێشک بە ھاوبەش لەگەڵ خوێنی کەس و کاری نزیک نەخۆشی دەروونیان ھەیە، ھەروەھا نەخۆشییە بۆ ماوەیەکان لەوانەیە مەترسی لەسەر ئەم نەخۆشییە بەرز بکاتەوە.

کاریگەری ژینگەی:

کاریگەری ژینگەی پێش لە دایک بوون، کارێگەری زۆری فشاری ژینگەی، باردۆخی ھەلئاوساو، ژەھراویەکان، خواردنی ئەلکھوڵ و دەرمانی ھۆشبەر لەکاتی منالدان کە ھەندێک جار دەبەستێتەوە لەگەڵ تەندروستی مێشک و تووشی نەخوشییەکە دەبێت

مێشکی کیمیای:

 دەمارەکان نیشانەکان لە مێشک وەردەگرن و دەگوازنەوە بەرەو بەشەکانی تری جەستە کاتێک کە توزی دەمارەکان تێکەڵ دەبن کیمیایی یەکان خراپ دەبن، سیسەتەمی دەمار و وەرگرەکان دەگۆردرێن و دەبێتە ھۆی خەمۆکی و بێزاری.

فاکتەری مەترسی

نەخۆش بۆماوەی
شەپرزەی لە باردۆخە جوراوجۆراکان وەک پرسەی دارایی یان مردنی کەسێکی نزیک
ناجێگری باری تەندروستی وەک نەخۆشی شەکر
نەخۆشیھنەویی لەئەنجامی مەترسی تەندوتێری
تووشبوون بە تراوما
بەکارھێنانی دەرمانی ئەلکھوڵ
دەستدرێژی کردن لەسەر منداڵ
کەمی پەیوەندی لەگەڵ دەوروبەرو ھاورێ
ھەبوونی نەخۆشی مێشک پۆشتی

ئاڵوودەبوون

لاوازبوون یەکێکە لە نیشانەکانی نەخۆشی مێشکی، چارەسەرنەکردنی نەخۆشی دەروونی دەبێتە مایەی توندی، و کێشەی فیزیایی، بۆیە ئالوودەی وەیە سترێنەو، بە نەخۆشی مێشکی وەک:

کەمی کاتی ڕابواردن و خۆشی لە ژیان
کیشەی خێزانی
ئاستەنگی پەیوەندییەکان
جیاکردنەوەی پەیوەندییە کومەڵاتییەکان
کێشە لەگەڵ ماددە ھوشبەرەکانی ئەلکھوڵ
ھەبوونی کێشە لە شوێنی کارکردن
کێشەی دارایی
ئاوارەبوون و دەربەدەری
خۆ ئازاردان
نەخۆشی دل و نەخۆشییە تەندروستییەکانی تر
کەمی بەرگەکردنی لەش بۆ لاوازی و چارەسەر وەرگرتن

قەدەغەکردن

ھیچ ڕێگایەک نییە بۆ ڕێگەگرتن لە نەخۆشی دەروونی وتەندروستی مێشکی، ئەگەر نەخۆشی دەروونیت ھەبوو دەبێت بەپەلە چاوەسەربکرێت و تاکو ورەیی و ڕێزی تاکەکەسی بەرز بکرێت و دەبێت بەسەر نەخۆشییەکەدا زاڵ بیت وەکو ئەم خاڵانەی خوارەوە:

وریابوون لە دەرکەوتنی نیشانەکان:

پەیوەندی کردن لەگەڵ پزیشکی تاییبەتمەند بۆ زانینی ڕادەی نیشانەکان، دانانی پلان بۆ زال بوون بەسەر نیشانەکانی نەخۆشییەکە.

ھەبوونی تایبەتی پەرەپێدانی تەندروستی:

پشتگۆێ نەخستنی خواردنی دەرمان و وەرگرتنی تەندروستی.

وەرگرتنی یارمەتی لەکاتی پێویست:

لەوانەیە نەخۆشییەکە بەرەوخرابی بروات ئەگەر بە زووترین کات ڕەفتار وەرنەگرێت

پەرەپێدان بە خۆدی خۆت:

ئەمەش دەگرێت بە ھوبوونی نووستنێکی باش و خواردنێکی ڕێک و چالاکی ڕۆژانە

سەرچاوەکان

https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/mental-illness/symptoms-causes/syc-20374968

https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/depression/symptoms-causes/syc-20356007

دەروازەی پزیشکی