ویکیپیدیا

سکۆتلاند: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

گەڕان بە مێژوودا
→ گۆڕانکاریی کۆنترگۆڕانکاریی نوێتر ←
ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
دیداریویکیدەق
چاکردن چەند وشەیەك
تاگەکان: دەستکاریی دیداری دەستکاریی مۆبایل بە وێبی مۆبایل دەستکاری کراوە
بەتەواوی هەموو زانیاریەکان نوێی کراونەتەوە بەزیاد کردنی سەرچاوە
تاگەکان: لابردنی ژێدەرەکان بەکارھێنانی نووسەی ناستاندارد دەستکاریی دیداری دەستکاریی مۆبایل بە وێبی مۆبایل دەستکاری کراوە
ھێڵی ١:
سکۆتلەندا (بە ئینگلیزی:Scots: Scotland, Scottish Gaelic: Alba) وڵاتێکە کە بەشێکە لە شانشینی یەکگرتوو. سێ دوورگەی باکووری بەریتانیا دەگرێتەوە، ڕوبەڕوی خاکی سکۆتلەندا 96 میل (154 کیلۆمەتر) لە باشووری ڕۆژهەڵاتەوە لەگەڵ ئینگلتەرا و بە پێچەوانەوە لە باکوورەوە بە زەریای ئەتڵەسی دەورە دراوە و... لە ڕۆژئاوا، دەریای باکوور لە باکووری ڕۆژهەڵات و دەریای ئێرلەندا لە باشوور. هەروەها زیاتر لە 790 دوورگەی تێدایە، بە شێوەیەکی بنەڕەتی لە دوورگەکانی هێبریدس و دوورگەکانی باکوور. زۆربەی دانیشتووان، لەنێویاندا پایتەختی ئەدینبۆرگ، لە پشتێنەی ناوەڕاستدا چڕبوونەتەوە- دەشتی نێوان بەرزاییەکانی سکۆتلەندا و بەرزاییەکانی باشوور- لە ناوچە نزمەکانی سکۆتلەندا.{{زانیاریدانی_وڵات
{{زانیاریدانی_وڵات
|ناو_خۆماڵی = [[سکۆتلەندا ]]
|ناو_فەرمی = Scotland – Alba
|ناوی_باو =سکۆتلەندا
|ئاڵا_وێنە = Flag of Scotland.svg
|نیشانی_نەتەوەیی_وێنە = Royal StandardArms of the Kingdom of Scotland.svg
|دروژمی_نەتەوەیی =
|سروودی_نیشتمانی =
|سروودی_پاشایی =
|نەخشە_وێنە = Scotland in the UK and Europe.svg
|نەخشە_سەردێڕ =
|پایتەخت = [[ئیدنبرە ]]
|شار_گەورەترین = [[گلاسگۆ]]
|زمانەکان_فەرمی = [[زمانی ئینگلیزی]]،
[[گالیکی، سکۆتی]]
[[گایلیکی سکۆتلەندی]]
|زمانەکان_ناوچەیی =▼
[[زمانی ئیشارەتی بەریتانی]]
▲|زمانەکان_ناوچەیی =[[سکۆتی، گایلیکی]]
|جۆری_زمانەکان =
|زمانەکانڕەگەز_گرووپەکان =لیستی =نەتەوەکان
96.0% سپی پێست
|ڕەگەز_گرووپەکان =
2.7% ئاسیایی
|جۆری_دەسەڵات = ▼
0.7% ڕەش
|پلەی_سەرۆک١ = ▼
0.4% تێکەڵە
|ناوی_سەرۆک١ = ▼
0.2% عەرەبە
|پلەی_سەرۆک٢ =
0.1% ی تر[6]
|ناوی_سەرۆک٢ =
▲|جۆری_دەسەڵات =شانشینە یەکگرتوەکان
|جۆری_وەرگرتنی_دەسەڵات =▼
▲|پلەی_سەرۆک١ =دەسەڵاتی یاسایی
|زانیاریی_وەرگرتنی_دەسەڵات =
▲|ناوی_سەرۆک١ =سکۆتلەندا
|ڕووداوی_سەربەخۆیی١ =▼
▲|جۆری_وەرگرتنی_دەسەڵات =پەرلەمانی شانشینی یەکگرتوو
|ڕێکەوتی_سەربەخۆیی١ =▼
▲|ڕووداوی_سەربەخۆیی١ =وەزیری دەرەوەی
|ڕووداوی_سەربەخۆیی٢ =▼
▲|ڕێکەوتی_سەربەخۆیی١ =ئەلیستەر جاک
|ڕێکەوتی_سەربەخۆیی٢ =
▲|ڕووداوی_سەربەخۆیی٢ =ئەنجومەنی کۆمۆنەکان
|پلە_ڕووبەر =
|ڕووبەر_ک.م.٤گ =
|مەزەندەی_ژمارەی_دانیشتوان =
|پلە_مەزەندەی_دانیشتوان = ٢٧27
|ساڵی_مەزەندەی_دانیشتوان =
|سەرژمێریی_دانێشتوان =٥5,٢٥٤313,٨٠٠ کەس600
|ساڵی_سەرژمێریی_دانێشتوان =2011
|چڕیی_دانیشتوان_ک.م.٤گۆش = ٦٥65 کەس
|پلە_چڕیی_دانیشتوان =
|دراو = جونیەی ئستەرلینیئیستەرلینی (GBP) £
|کۆدی_دراو =£
|کاتی_ناوچەیی = UTC+١کاتی ناوچەی جوگرافی
UTC (کاتی مامناوەندی گرینج)
|قەرەبووی_کات =▼
• هاوین (DST)
UTC+1 (کاتی هاوینەی بەریتانیا)
▲|قەرەبووی_کات =UTC+1
|لای_لێخوڕین = چەپ
|پاشگر_دۆمەین = Scot.uk
|کۆدی_تەلەفوون = +٤٤44
|ئاینەکان (2011)=53.8% ئایینی مەسیحی
}}
—32.4% کڵێسای سکۆتلەندا
—15.9% ڕۆمانی کاسۆلیک
—5.5% مەسیحییەکانی تر
36.7% هیچ ئایینێک نییە
1.4% ئیسلام
0.3% ئایینی هیندۆسی
0.2% ئایینی بودا
0.2% ئایینی سیخ
0.1% ئایینی جولەکە
0.3% شتی تر|iso3166code=GB-SCT|شێوازی_ڕیکەوت=dd/mm/yyyy|ئاڵا_جێگر=Flag of Scotland.svg|alt_map=شوێنی سکۆتلەندا (سەوزی تۆخ)
لە ئەوروپا (سەوز و خۆڵەمێشی تۆخ)
لە بەریتانیا (سەوز)|ناوی_ھاووڵاتی=سکۆتی، سکۆتلەندی|HDI=0.925|HDI_year=2019|HDI_rank=زۆر بەرز|نیشانی_نەتەوەیی_جێگر=Royal Arms of the Kingdom of Scotland.svg|established=سەدەی نۆیەم (بە شێوەیەکی نەریتی 843)
• پەیمانی ئەدینبۆرگ-نۆرسهامپتۆن
17ی ئازاری 1328
• پەیمانی بێرویک
3ی تشرینی یەکەمی 1357
• یەکێتی لەگەڵ ئینگلتەرا
1ی ئایاری 1707
• وەرگێڕان
19ی تشرینی دووەمی 1998|نەخشە٢_سەردێڕ=وڵات|ethnic_groups_year=2011|پلەی_سەرۆک٢=حکومەت|ناوی_سەرۆک٢=دەسەڵاتی یاسادانانی پەرلەمانی لە چوارچێوەی پاشایەتییەکی دەستوریدا وەرگیراوە|پلەی_سەرۆک٣=شاژن|ناوی_سەرۆک٣=ئێلیزابێثی دووەم|پلەی_سەرۆک٤=وەزیری یەکەم|ناوی_سەرۆک٤=نیکۆلا سێرجن|پلەی_سەرۆک٥=جێگری یەکەمی وەزیر|ناوی_سەرۆک٥=جۆن سوینی|ڕێکەوتی_سەربەخۆیی٢=59 ئەندام پەرلەمان نیان هەیە لە لەندەن لە کۆی (650)ئەندام پەرلەمانی لەندەن|ڕووداوی_سەربەخۆیی٤=دەسەڵاتی یاسادانان|ڕێکەوتی_سەربەخۆیی٤=پەرلەمانی سکۆتلەندا|ڕووداوی_سەربەخۆیی٦=دروست بوونی|ڕووداوی_سەربەخۆیی٧=• دامەزراوە لە
سەدەی نۆیەم (بە شێوەیەکی نەریتی 843)|ڕێکەوتی_سەربەخۆیی٧=• پەیمانی ئەدینبۆرگ-نۆرسهامپتۆن
17ی ئازاری 1328|ڕووداوی_سەربەخۆیی٨=• پەیمانی بێرویک
3ی تشرینی یەکەمی 1357|ڕێکەوتی_سەربەخۆیی٨=• یەکێتی لەگەڵ ئینگلتەرا
1ی ئایاری 1707|ڕووداوی_سەربەخۆیی٩=• وەرگرتنی دەسەڵات
19ی تشرینی دووەمی 1998|area_sq_mi=(30,090 sq mi)|ڕووبەر_ک. م. ٤گ=77,933 km2|ئاو_ڕێژەی_سەد=3.00%|پلە_مەزەندەی_دانیشتووان=5,463,300|ساڵی_مەزەندەی_دانیشتووان=2019|چڕیی_دانیشتووان_ک. م. ٤گۆش=67.5/km2|population_density_sq_mi=(174.8/sq mi)|GDP_PPP=£166 billion
($212B)|GDP_PPP_year=خەمڵاندنی ساڵی 2019|GDP_PPP_per_capita=£30,560
($39007)|کۆدی_پەیوەندیکردنی_دووربیست=+44}}
 
سکۆتلەندا بەسەر 32 بەشی لاوەکی کارگێڕی یان دەسەڵاتی ناوخۆییدا دابەشکراوە، کە بە ناوچەی ئەنجومەن ناسراون. شاری گلاسکۆ گەورەترین ڕووبەری ئەنجومەنەکانە لە ڕووی ژمارەی دانیشتووانەوە، هایلاند گەورەترین ڕووبەرە لە ڕووی ڕووبەرەوە. دەسەڵاتی خۆبەڕێوەبەری سنووردار، کە پرسەکانی وەک پەروەردە، خزمەتگوزارییە کۆمەڵایەتییەکان و ڕێگاوبان و گواستنەوە دەگرێتەوە، لە حکومەتی سکۆتلەندا دەدرێتە هەر بەشێکی لاوەکی سکۆتلەندا دووەم گەورەترین وڵاتە لە بەریتانیا، و لە ساڵی 2012دا 8.3% ی دانیشتووانەکەی پێکهێناوە.
'''سکۆتلەندا''' (بە [[ئینگلیزی]]:Scotland) ئەو وڵاتەیە کە بەشێک لە [[بریتانیای مەزن]] پێکدەھێنێت، پایتەختی سکۆتلەندا شاری [[ئیدنبرە]]، ڕووبەری ووڵاتەکە زۆرتر لە ٧٨ ھەزار کیلۆمەتری چوارگۆشەیە، خەڵکی سکۆتلەندا بە [[زمانی ئینگلیزی]] دەدوێن، سکۆتلەندا لە ١ی ئایاری ساڵی [[١٧٠٧]] لەژێر یاسا و ملکەچی وڵاتی [[ئینگلتەرا]] چووە ژێر دەسەڵاتی [[بریتانیای مەزن]]، ھونەر و کەلتووری وڵاتەکە بە ئامێرێکی میوزیکی سکۆتلەندا، بەناوی باگپیپی دەناسرێت.{{larger|<ref>Macleod, Angus [http://www.timesonline.co.uk/tol/news/uk/article384045.ece "Gaelic given official status"] (22 April 2005) ''[[The Times]]''. London. Retrieved 2 August 2007.</ref>}}
 
شانشینی سکۆتلەندا لە سەدەی نۆیەمدا وەک دەوڵەتێکی سەروەری سەربەخۆ سەریهەڵدا و تا ساڵی 1707 بەردەوام بوو لە بوونی، بە میرات لە ساڵی 1603 جەیمس شەشەمی سکۆتلەندا بوو بە پاشای ئینگلتەرا و ئێرلەندا، بەم شێوەیە یەکێتییەکی شەخسی سێ شانشینییەکەی پێکهێنا.دواتر سکۆتلەندا لە یەکەمی ئایاری 1707دا لەگەڵ شانشینی ئینگلتەرا چووە ناو یەکێتییەکی سیاسییەوە بۆ دروستکردنی شانشینی نوێی بەریتانیا. هەروەها یەکێتییەکە پەرلەمانی بەریتانیای دروستکرد، کە جێگەی پەرلەمانی سکۆتلەندا و هەم پەرلەمانی ئینگلتەرا گرتەوە. لە ساڵی 1801 شانشینی بەریتانیا لەگەڵ شانشینی ئێرلەندا چووە ناو یەکێتییەکی سیاسییەوە بۆ دروستکردنی شانشینی یەکگرتووی بەریتانیا و ئێرلەندا (لە ساڵی 1922، دەوڵەتی ئازادی ئێرلەندا لە بەریتانیا جیابووەوە، ئەمەش بووە هۆی ئەوەی کە بە فەرمی ناوی ئەمی دووەمیان بگۆڕدرێت بۆ... شانشینی یەکگرتووی بەریتانیا و ئێرلەندای باکوور لە ساڵی 1927)لە سکۆتلەندا، پاشایەتی شانشینی یەکگرتوو بەردەوام بووە لە بەکارهێنانی چەندین شێواز و نازناو و هێمای شاهانەی دیکەی دەوڵەتداری تایبەت بە شانشینی پێش یەکێتی سکۆتلەندا. هەروەها سیستەمی یاسایی لە ناو سکۆتلەندا جیا بووەتەوە لە سیستەمی ئینگلتەرا و وێڵز و ئێرلەندای باکوور؛ سکۆتلەندا دەسەڵاتێکی جیاوازی لە هەردوو یاسای گشتی و تایبەتدا پێکدەهێنێت.بەردەوامی بوونی دامەزراوە یاسایی، پەروەردەیی، ئایینی و دامەزراوەکانی دیکە کە جیاوازن لەوانەی لە پاشماوەی بەریتانیادا هەن، هەموویان بەشدارییان کردووە لە بەردەوامبوونی کولتوور و ناسنامەی نەتەوەیی سکۆتلەندا لە دوای یەکخستنی یەکێتی لەگەڵ ئینگلتەرا لە ساڵی 1707ەوە.لە بەکارهێنانی چەندین شێواز و نازناو و هێمای شاهانەی دیکەی دەوڵەتداری تایبەت بە شانشینی پێش یەکێتی سکۆتلەندا. هەروەها سیستەمی یاسایی لە ناو سکۆتلەندا جیا بووەتەوە لە سیستەمی ئینگلتەرا و وێڵز و ئێرلەندای باکوور؛ سکۆتلەندا دەسەڵاتێکی جیاوازی لە هەردوو یاسای گشتی و تایبەتدا پێکدەهێنێت. بەردەوامی بوونی دامەزراوە یاسایی، پەروەردەیی، ئایینی و دامەزراوەکانی دیکە کە جیاوازن لەوانەی لە پاشماوەی بەریتانیادا هەن، هەموویان بەشدارییان کردووە لە بەردەوامبوونی کولتوور و ناسنامەی نەتەوەیی سکۆتلەندا لە دوای یەکخستنی یەکێتی لەگەڵ ئینگلتەرا لە ساڵی 1707ەوە.لە ساڵی 1999 پەرلەمانێکی سکۆتلەندا دووبارە دامەزرایەوە، لە شێوەی دەسەڵاتێکی یاسادانانی یەک پەرلەمانی وەرگیراو کە لە 129 ئەندام پێکهاتبوو، دەسەڵاتی بەسەر زۆرێک لە بوارەکانی سیاسەتی ناوخۆییدا هەبوو. سەرۆکی حکومەتی سکۆتلەندا یەکەم وەزیری سکۆتلەندایە کە لەلایەن جێگری یەکەمی وەزیری سکۆتلەندا پشتگیری دەکرێت. سکۆتلەندا لە پەرلەمانی بەریتانیا نوێنەرایەتی 59 پەرلەمانتاری هەیە. هەروەها ئەندامی ئەنجومەنی بەریتانیا-ئێرلەندایە، پێنج ئەندامی پەرلەمانی سکۆتلەندا دەنێرێت بۆ ئەنجومەنی پەرلەمانی بەریتانیا-ئێرلەندا، هەروەها بەشێکە لە لیژنەی وەزاری هاوبەش، کە لەلایەن یەکەم وەزیرەوە نوێنەرایەتی دەکرێت.
== سەرچاوەکان ==
{{سەرچاوەکان}}
 
 
{{کۆڵکە}}
دواتر سکۆتلەندا لە یەکەمی ئایار1707دادا لەگەڵ شانشینی ئینگلتەرا چووە ناو یەکێتییەکی سیاسییەوە بۆ دروستکردنی شانشینی نوێی بەریتانی3] هەروەها یەکێتییەکە پەرلەمانی بەریتانیای دروستکرد، کە جێگەم پەرلەمانی سکۆتلەندا و هەم پەرلەمانی ئینگلتەیرا گرتەوە. لە ساڵ1808٠١ شانشینی بەریتانیا لەگەڵ شانشینی ئێرلەندا چووە ناو یەکێتییەکی سیاسییەوە بۆ دروستکردنی شانشینی یەکگرتووی بەریتانیا و ئێرلەندا (لە ساڵ1922٢٢، دەوڵەتی ئازادی ئێرلەندا لە بەریتانیا جیابووەوە، ئەمەش بووە هۆی ئەوەی کە بە فەرمی ناوی ئیەم دووەمیان بگۆڕدرێت بۆ... شانشینی یەکگرتووی بەریتانیا و ئێرلەندای باکوور لە ساڵ1927٢.لەناو سکۆتلەندا، پاشایەتی شانشینی یەکگرتوو بەردەوام بووە
 
سکۆتلەندا (بە ئینگلیزی:Scots: Scotland, Scottish Gaelic: Alba) وڵاتێکە کە بەشێکە لە شانشینی یەکگرتوو. سێ دوورگەی باکووری بەریتانیا دەگرێتەوە، ڕوبەڕوی خاکی سکۆتلەندا 96 میل (154 کیلۆمەتر) لە باشووری ڕۆژهەڵاتەوە لەگەڵ ئینگلتەرا و بە پێچەوانەوە لە باکوورەوە بە زەریای ئەتڵەسی دەورە دراوە و... لە ڕۆژئاوا، دەریای باکوور لە باکووری ڕۆژهەڵات و دەریای ئێرلەندا لە باشوور. هەروەها زیاتر لە 790 دوورگەی تێدایە، بە شێوەیەکی بنەڕەتی لە دوورگەکانی هێبریدس و دوورگەکانی باکوور. زۆربەی دانیشتووان، لەنێویاندا پایتەختی ئەدینبۆرگ، لە پشتێنەی ناوەڕاستدا چڕبوونەتەوە- دەشتی نێوان بەرزاییەکانی سکۆتلەندا و بەرزاییەکانی باشوور- لە ناوچە نزمەکانی سکۆتلەندا
 
 
 
 
 
== [[سەرچاوەکانhttps://en.m.wikipedia.org/wiki/Scotland|سەرچاوەکان]] ==
 
 
https://en.m.wikipedia.org/wiki/Scotland
 
ویکیپیدیای ئینگلیزیوە وەرگیراوە {{کۆڵکە}}
 
[[پۆل:وڵاتە دوورگەییەکان]]
وەرگیراو لە «https://ckb.wikipedia.org/wiki/سکۆتلاند»