تیان شان

تیان شان، هەروەها ناسراوە بە تاغ تێنگری یان تێنگیر- توو، (تورکی کۆن: •• ئویغور: چینی: واتە چیاکانی ئاسمان یان چیای ئاسمانی، سیستەمێکی گەورەی زنجیرەچیاکانی ئاسیای ناوەڕاستە. بەرزترین لوتکە لە تیان شان جێنگیش چۆکوزو 7,439 مەتر بەرزە (24,406 فەتی) بەرزە. نزمترین خاڵەکەی خەمۆکی تورپانە، کە 154 م (505 فوت) لە خوارەوەی ئاستی دەریادایە.

یەکێک لە کۆنترین سەرچاوە مێژووییەکان بۆ ئەم شاخانە لەوانەیە پەیوەندی بە وشەی شیونگنوی Qilian (چینی سادە: 祁连؛ چینی نەریتی: 祁連؛ pinyin: Qí lián) - بەپێی لێدوانی تانگ یان شیگو سیما چیان لە تۆماری مێژوونووسە گەورەکاندا ئاماژەی بە قیلیان کردووە لە پەیوەندی بە نیشتیمانەکەی یوژی و باوەڕ وایە ئەو زاراوەیە ئاماژە بە تیان شان بکات نەک چیاکانی قیلیان 1500 کیلۆمەتر (930 می) زیاتر لە ڕۆژهەڵاتی ئێستا بەم ناوەوە ناسراوە چیاکانی تانو ئۆلا لە توڤا هەمان مانای هەیە لە ناوی ("چیای ئاسمان/ئاسمانی" یان "چیای خودا/ڕۆح"). ناوەکە لە چینی تیان شان بە زۆری وەرگێڕانی ڕاستەوخۆیە بۆ ناوی قرغیزستانە تەقلیدیەکان بۆ چیاکان، تێنیەر هەروەها. تیان شان لە تێنگریزم پیرۆزە و دووەم لوتکەی بەرزەکەی بە خان تێنگری ناسراوە کە لەوانەیە وەک "پەروەردگاری ڕۆحەکان" وەربگێڕدرێت. لە کۆنفرانسی 2013ی کەلەپووری جیهانیدا، بەشی ڕۆژهەڵاتی تیان شان لە هەرێمی سینکیانگی ڕۆژئاوای چین وەک شوێنەوارێکی کەلەپووری جیهانی ڕیزکرا بەشی ڕۆژئاوا لە کازاخستان، قرغیزستان و ئۆزبەکستان دواتر لە ساڵی 2016دا لیست کراوە