ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
تاگەکان: بەکارھێنانی نووسەی ناستاندارد دەستکاریی مۆبایل دەستکاری بە بەرنامەی مۆبایل دەستکاری بە بەرنامەی ئەندرۆید |
|
|
[[پەڕگە:NGC 4414 (NASA-med).jpg|چەپ|250px|وێنۆک|یەکێک لە گەلەستێرەکانی [[گەردوون]]]]
'''گەلەستێرە''' یان '''گالاکسی''' (بە [[ئینگلیزی]]: Galaxy) بریتییە لەو کۆمەڵە گەورەیەی کە پێکھاتوون لە ملیۆنەھاملیۆنان [[ئەستێرە]] و، [[تۆز]] و [[گازەکان]]. گەلەستێرەکان لە [[قەبارە]] و شێوەی جیاوازن ،جیاوازن، گەورەترین کاکێشانگەلەستێرە پێکھاتووە لە [[تریلیۆن]]ێێک [[ئەستێرە]]. لە ڕاستیدالەڕاستیدا [[زانایانی گەردوون]] ناتوانن ئەستێرەکان ژمارە بکەن ،بکەن، بەڵام دەی خەمڵێنن یەککە کاکێشانگەلەستێرەیەک چەند [[ئەستێرە]] بە ئەندازەی قەبارەی [[خۆر]] دەتوانێدەتوانێت لە خۆ بگرێ ،لەخۆبگرێت، پاش لێکۆڵینەوە لەسەر [[قەبارە]] و درەوشانەوەیان. تا ئێستا ١٧٠ ملیار [[گەلە ئەستێرە]]گەلەستێرە ھەیەھەن لە [[گەردوونی بینراو|گەردوونی ئەژمار کراودا]]. [[خۆر]] یەکێکە لە ئەستێرەکانی گەلەستێرەی [[ڕێگای شیری]]. قەبارەی [[ڕێگای شیری]] بە ١٠٠,٠٠٠١٠٠٬٠٠٠ [[ساڵی تیشکی]] مەزەندە کراوە.
== جۆرەکانی گەلەستێرە ==
چەند جۆرێکی جیاواز و زۆر لە گەلەستێرە ھەیە،ھەن، [[ئەدوێن ھابڵ]] کە زانایەکی گەردوونیەئەستێرەناسێکە و بە ناوی ئەوەوە [[تەلیسکۆبی بۆشاییی ھابڵ]] ناونراوە. یەکەمین کەس بووە گەلەستێرەکان پۆلێن بکات لە بیستەکانی سەدەی ڕابردوودا١٩٢٠ەکان. زۆربەی بە گوێرەیبەگوێرەی شێوەکانیان بووە. تاکوتاکوو ئێستاش [[زانایانی گەردوون]] ئەو پۆلێنەی گەلەستێرەکان بەکار دەھێنن کە [[ھابڵ]] گەشەی پێدابوو.
=== لوولپێچەکان ===
[[پەڕگە:M101 hires STScI-PRC2006-10a.jpg|چەپ|200px|وێنۆک|نموونەیەک لە گەلەستێرە لوولپێچەکان]]
[[گەلەستێرەی لوولپێچ|گەلەستێرە لوولپێچەکان]] پێکھاتووەھەڵاوسانێک لە ھەڵئاوسانێکناوەڕاستیان لە ناوەڕاستیدایەھەیە و پێکھاتووەپێکھاتوون لە [[گاز]] و، [[تۆز]] و [[ئەستێرە نوێیەکان]] کە لەو ناوچانە دروست بووەبوون کە [[گاز]] و تۆزەکەیان چڕی زۆرترە و. ساڵی [[١٩٣٦]] لەلایەن زانای [[گەردوون]] [[ئەدوێن ھابڵ]] گەشەی پێدراوە.
=== گەلە ئەستێرە ھێلکەیییەکان «ئەھلیجی» ===
نزیکەی یەک لەسەر سێی گەلەئەستێرەکان تەنھا ھەوری گازی قەبەن، لە ئەستێرەکان دروست بوون. زۆربەیان وەکوو تەنە گۆیییەکان دەردەکەون، ئەوانی تری زیاتر کشاون پێیان دەگوترێت «گەلەئەستێرە ھێلکەیییەکان». گەلە ئەستێرە ھێلکەیییەکان ھەندێ جار چەقەکانیان زۆر درەوشاوەن و زۆر بەکەمی تۆز و گازیان ھەیە. گەلەئەستێرە ھێلکەیییەکان زۆر جار لە ئەستێرە کۆنەکان پێکھاتوون. ھەندێک لە گەلەئەستێرە ھێلکەیییەکان وەکوو (M87) دەردەکەون. گەلەستێرەکان قەبەن و پێیان دەگوترێت گەلە ئەستێرە ھێلکەیییە (زەبەلاحەکان). بەڵام گەلەستێرەکانی تر زۆر بچووکن، پێیان دەگوترێت «گەلەستێرە ھێلکەیییە کورتە بنەکان».
گەلـە ئەستێرە هێلکەییەکان ((ئەهلیجی))
نزیکەی یەک لەسەر سێی گەلە ئەستێرەکان تەنها هەوری گازی قەبەن لە ئەستێرەکان درووست بوون زۆربەیان وەکو تەنە گۆییەکان دەردەکەون ئەوانی تری زیاتر کشاون ئەو گەلە ئەستێرانە پێیان دەوترێت((گەلە ئەستێرە هێلکەییەکان)).گەلە ئەستێرە هێلکەییەکان هەندێ جار چەقەکانیان زۆر درەوشاوەن زۆر بە کەمی تۆز و گازی هەیە،
گەلە ئەستێرە هێلکەییەکان زۆر جار لە ئەستێرە کۆنەکان پێکهاتوە. هەندێ لەگەلـە ئەسـتێرە هێلکەییەکان وەڪـو ((M87)) دەردەکەون،
گەلـە ئەستێرەکان قەبەن و پێیان دەوترێت گەلە ئەستێرە هێلکەییە (زەبەلاحەکان). بەڵـام گەلە ئەستێرەکانی تر زۆر بچـوکـن پێیـان دەوترێت ((گەلە ئەستێرە هێلکەییە کورتە بنەکان)).
== ئەمانەش ببینە ==
* [[کۆمەڵەی خۆر]]
== سەرچاوەسەرچاوەکان ==
*[http://en.wikipedia.org/wiki/Galaxy ویکیپیدیای ئینگلیزی]
{{تووڵی دەروازە|گەردوون}}
|
