عەبدوڵڵا بەگ بێناری: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان
ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
دەربازدانی ١ سەرچاوە و تاگکردنی ٠ بە مردوو) #IABot (v2.0.1 |
ب کورتکردنەوە و پوخنەکردنى بابەتەکە بە بێ دەسکارى کردنى ناوەڕۆکى مێژووى بابەتەکە |
||
ھێڵی ٤:
'''عەبدوڵڵا بەگی بێنارێ''' ({{بە عەرەبی|عبدالله بيگ بينارى}})، (١٨٨٠ — ١٩٣٩) دوامین میری میرنشینی برادۆست. عەبدوڵڵا بەگ کوڕی جەھانگیر کوڕی میر سوڵتان لە نەوەی خانی [[خانی لەپ زێڕین|لەپزێڕین]]ی پاڵەوانی داستانی [[قەڵای دمدم]].<ref>{{Cite web|url=http://www.iranicaonline.org/articles/dimdim|title=|last=دمدم|first=قەڵاى|date=|website=ئیرانیکا ئۆنلاین|publisher=|access-date=}}</ref> کە ھەردووکیان بە دەستی [[عەجەم|عەجەمان]] نامەردانە کوژراون. خانی دمدم لە ١٦٠٩<ref>{{Cite web|url=http://www.iranicaonline.org/articles/baradust-kurdish-bradost-name-of-kurdish-tribe-region-mountain-range-river-and-amirate|title=بابەتى برادۆست لە ئیرانیکا.|last=|first=|date=|website=http://www.iranicaonline.org/articles/baradust-kurdish-bradost-name-of-kurdish-tribe-region-mountain-range-river-and-amirate|publisher=|access-date=|archive-url=https://web.archive.org/web/20180603014027/http://www.iranicaonline.org/articles/baradust-kurdish-bradost-name-of-kurdish-tribe-region-mountain-range-river-and-amirate|archive-date= ٣ی حوزەیرانی ٢٠١٨|dead-url=yes}}</ref> و سولتان ئەحمەد لە ١٨٥٤.<ref>{{Cite web|url=لغتنامه دهخدا / واژه برادوست|title=|last=|first=|date=|website=http://www.loghatnaameh.com/dehkhodaworddetail-5e7c1be8f86741169288603aa3fbe942-fa.html|publisher=|access-date=}}</ref> قەلای بێنار کەوتۆتە سێکوچکەی سنووری ئێران عیڕاق و تورکیا دوا پێگەی میرانی برادۆست بووە کە نەکەوتبووە ژێر دەسەلاتی عەجەمان. رۆژگاری میرایەتی عەبدولا بەگ پڕ بووە لە ئالنگاری ناوخۆیی و دەرەکی.
پاش نەمانی زۆربەی میرنشینە کوردیەکانی نێو رچەی میرانی [[شەرەفنامە]]، [[عوسمانی|دەوڵەتی عوسمانی]]
دەڤەری [[سۆمابرادۆست]] و [[مەرگەوەڕ]] و [[تەرگەوەڕ]] کە زێدی میرانی
کە [[ئاسووری]]ەکانی [[جۆلەمێرگ|ھەکاری]] ناچار بوون زێدی خۆیان جێبھێڵن و پەنایان بۆ لەشکری رووس برد لە [[سەڵماس]] و ورمێ، سمکۆی شکاک بەهۆکارێکى نەزانراو، مارشەموونی گەورەی ئاسووریەکانی لە نزیک سەڵماس کوشت . ئاگرى دووبەرەکى نێوان کورد و ئاسوورى پەرەى سەند و بەسەدان کەس بوونە قوربانى. گوندەکانی دەشتی ورمێ تا رەواندز کەوتنە بەر پەلاماری لەشکری رووس و ھاوپەیمانە ئەرمەنی و ئاسووریەکان.
عەبدوڵڵابەگی بێناری لە شۆرشی [[سمکۆ|سمکۆی شکاک]] دژ بە ئێران و شەڕی ئاسووریەکان<ref>{{Cite web|url=http://i-cias.com/e.o/assyrian_gc.htm|title=مێژووى ورمێ|last=جینۆسایدى ئاسووریەکان|first=١٩١٥|date=|website=http://i-cias.com/e.o/assyrian_gc.htm|publisher=|access-date=|archive-url=https://web.archive.org/web/20170715195803/http://i-cias.com/e.o/assyrian_gc.htm|archive-date=١٥ی تەممووزی ٢٠١٧|dead-url=yes}}</ref> و لە بەرگریکردنی لەشکری رووسەکان لە رەواندز رۆڵی دیاری ھەبووە. برایەکی لە شەڕی [[ئاسووری|تیاریەکان]] کوژراوە لە نزیک ورمێ.▼
لە دوای دامرکانەوی ئاگری شۆڕشی سمکۆو کشانەوەی رووسەکان دوای ١٩١٧ عەبدولابەگی بێناری لەلایەن دەوڵەتی ئێران دەستبەسەر دەکرێت و نەفی دەکرێت بۆ [[قەزوین]] و [[زەنجان]]. فەرمانی لەسێدارەدانی بۆ دەردەچێت، بەلام بە ھۆی مەیانگیری پیاوماقولانی ئەفشاری ورمێ عەفوو دەکرێت و دەگەڕێتەوە کوردستان.▼
▲عەبدوڵڵابەگی بێناری لە شۆرشی [[سمکۆ|سمکۆی شکاک]] دژ بە ئێران
لەگەڵ سمکۆ و سەیدتەھا و زۆرێک لە سەرناسانی کوردی ورمێ دەپەڕنەوە بۆ دیوی سیدەکان کە ئەوسا لەژێر حوکمڕانی ئینگلیزدا بوو. کە سمکۆ ساڵی ١٩٣٠ بە پیلانێکی حکومەتی ئێران لە [[شنۆ (شارستان)|شنۆیە]] کوژرا، عەبدوللا بەگ ئومێدبڕ بوو لەگەڕانەوە بۆ سەر زێدو موڵک وماڵی خۆی و سیدەکان بوو بە دوامەنزڵگای. لە سالی ١٩٤٠ کۆچی دووایی کردو بە لە گۆرستانی سیدەکان نێژرا.▼
▲لە دوای دامرکانەوی ئاگری شۆڕشی
▲
عەبدوڵڵا بەگ لە نێو خەڵکی برادۆست و ھەرکی و شکاک و [[ئەفشار|ئەفشاری ئورمیە]] ناسراو بووەو خاوەن کەسایەتیێکی بەڕێز بووە. بەسەرھاتەکانی وەک لاوک لەسەر مێرخاسی ئەو کەڵەمێردە تا ئێستاش دەگوترێنەوە.
| |||