ویکیپیدیا

ڕۆژژمێری ئێرانی: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

گەڕان بە مێژوودا
→ گۆڕانکاریی کۆنترگۆڕانکاریی نوێتر ←
ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
دیداریویکیدەق
ب بۆت زیادکردن: mr:इराणी कालगणना
No edit summary
ھێڵی ١:
'''ڕۆژژمێری کۆچی هەتاوی''' یان '''ڕۆژژمێری فارسی''' (بە فارسی: ھجری خورشیدی یان ھجری شمسی)، ڕۆژژمێرێکی هەتاوییە (یان بەستراوە بە خولی هەتاو (خۆر)ەوە). لە ٣٦٥ ڕۆژ پێک دێت لە ساڵی سادەدا و لە ٣٦٦ ڕۆژ پێک دێت لە ساڵی پڕدا، و دابەش دەبێت بەسەر ١٢ مانگدا، شەش مانگەکانی سەرەتای لە ٣١ ڕۆژ پێک دێن و پێنج مانگەکەی دواتر لە ٣٠ ڕۆژ پێک دێن، بەڵام مانگی دوانزە لە ٢٩ ڕۆژ پێک دێت لە ساڵی سادەدا و لە ٣٠ ڕۆژ پێک دێت لە ساڵی پڕدا،
'''کۆچیی ھەتاوی''' (بە فارسی: ھجری خورشیدی یان ھجری شمسی)، ڕۆژژمێرێک کە لە ئێران و ئەفغانستان دا بە کار دێت. سەرەتاکەشی کۆچی پیغەمبەری ئیسلام لە [[مەککە]] بۆ [[یەسریب]]ە کە بەرانبەرە لەگەڵ ٢٤ی [[پووشپەڕ]]ی ساڵی یەکی کۆچیی ھەتاوی (١ی [[ڕەبیعول ئەوەڵ]]ی ١ ساڵی یەکی [[کۆچیی مانگی]] و ١٦ی [[جولای]]ی ٦٢٢ی [[زایینی]]). بەڵام ساڵی ھەتاوی، ٣ مانگ و ٢٤ رۆژ دێرتر؟ لە رۆژی [[نەورۆز]]ەوە دەست پێ ئەکات. ئەم رۆژژمێرە دەقیقترین رۆژژمێرە و دەستکردی لێژنەیەکی ئەستێرەناسە (کە بەناوبانگترینیان [[عومەر خەیام]] بووە) لە کاتی پاشایەتیی [[مەلیکشای سەلجوقی]].
==سەرەتای ڕۆژژمێری کۆچی هەتاوی==
ساڵی هەتاوی دەست پێدەکات لە سەرەتای بەهاردا لە ٣١ی ئازاردا بە پێی [[ڕۆژژمێری زایینی]] بە گشتی و هەندێک ساڵ لە ٢٢ یان ٢٠ی مارس دەست پێدەکات بە پێی بەرەو پێشچوونی ساڵی پڕ. و یەکەم ڕۆژی ساڵەکە بە [[نەورۆز]] ناو دەبرێت، هەروەها ڕۆژژمێری هەتاوی یان فارسی بە ڕۆژمێری جەلالی ناو دەبرێت بە گەڕاندنەوە بۆ جەلالەدین مالک سوڵتانی خۆراسان.
==دانانی==
زانای [[موسڵمان]] عومەر خەیام ئەم ڕۆژژمێرەی دانا، بە یارمەتی حەوت زانای گەردوونناس، بە وردترین ڕۆژژمێر دادەنرێت لە سەر زەویدا لە ئێستادا، ڕێژەی هەڵە تیایدا بۆ هەر ڕۆژێک ٣.٨ ملیۆن ساڵە لە بەرامبەردا ڕێژەی هەڵە لە ڕۆژمێری زایینیدا ئەگاتە ڕۆژێک لە ٣٣٠٠ ساڵ، و ئەم رۆژژمێرە بەکاردێت لەلایەن هەردوو وڵاتی [[ئێران]] و [[ئەفغانستان]]، و لە بەشێکی ڕۆژژمێری ئوم لقوڕادا بەکار دێت بۆ دیاریکردنی وەرزەکانی ساڵ.
 
یەکەم رۆژی ڕۆژمێری کۆچی هەتاوی ١ی فروردین (نەورۆز)ی ساڵی ١ی کۆچی هەتاوییە، بەرامبەر ٢٩ی شەعبانی ساڵی ١ی پێش کۆچی و بەرامبەر ٢٢ی ئازاری ٦٢٢ی زایینی.
{{کورت}}
 
ساڵی یەکەمی ئەم ڕۆژمێرە ساڵی کۆچی پێغەمبەر [[محەمەد]] لە مەککەوە بۆ مەدینە.
 
ئێستا ساڵی ١٣٩٠ی کۆچی هەتاوییە بەرامبەر ٢٠١١ زایینی.
 
==مانگەکان==
 
{| class="wikitable" border="1"
! ڕیزبەندی مانگەکان
! ژمارەی ڕۆژەکان
! ناوەکەی بە کوردی
! ناوەکەی بە فارسی
|-
| ١
| ٣١
| [[نەورۆز]]
| فروردین
|-
| ٢
| ٣١
| [[گوڵان]]
| ڕردیبھشت
|-
| ٣
| ٣١
| [[جۆزەردان]]
| خرداد
|-
| ٤
| ٣١
| [[پوشپەڕ]]
| تیر
|-
| ٥
| ٣١
| [[گەلاوێژ]]
| مرداد
|-
| ٦
| ٣١
| [[خەرمانان]]
| شھریور
|-
| ٧
| ٣٠
| [[ڕەزبەر]]
| مھر
|-
| ٨
| ٣٠
| [[گەلاڕێزان]]
| آبان
|-
| ٩
| ٣٠
| [[سەرماوەز]]
| آذر
|-
| ١٠
| ٣٠
| [[بەفرانبار]]
| دی
|-
| ١١
| ٣٠
| [[ڕێبەندان]]
| بھمن
|-
| ١٢
| ٣٠/٢٩
| [[ڕەشەمە]]
| اسفند
|}
==ئەم بابەتانەش ببینە==
*[[ڕۆژژمێری کۆچی]]
*[[ڕۆژژمێری زایینی]]
==سەرچاوەکان==
* [http://calendar.ut.ac.ir/Fa/CalBase/Solarbase.asp مێژووی کۆچی هەتاوی]
* [http://www.ummulqura.org.sa سایتی فەڕمی ڕۆژژمێری ئوم لقوڕا]
 
[[پۆل:ڕۆژژمێرەکان]]
 
[[af:Irannese kalender]]
[[ar:تقويم فارسي]]
[[be-x-old:Іранскі каляндар]]
[[br:Deiziadur pers]]
[[ca:Calendari persa]]
[[ceb:Kalendaryong Irani]]
[[ckb:کۆچیی ھەتاوی]]
[[da:Iranske kalender]]
[[de:Iranischer Kalender]]
Line ١٨ ⟶ ١٠١:
[[es:Calendario persa]]
[[eu:Pertsiar egutegia]]
[[fa:گاه‌شماری ایران]]
[[fa:گاهشماری هجری خورشیدی]]
[[fi:Iranilainen ajanlasku]]
[[fr:Calendrier persan]]
Line ٣٠ ⟶ ١١٣:
[[ku:Salnameya Îranî]]
[[lt:Iraniečių kalendorius]]
[[mr:इराणी कालगणना]]
[[nl:Iraanse kalender]]
[[no:Iransk kalender]]
وەرگیراو لە «https://ckb.wikipedia.org/wiki/ڕۆژژمێری_ئێرانی»