تۆرباینی ھەڵمی: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

تۆڕبینی هەڵمی ئامرازێکە کە وزەی گەرمی لە هەڵمی پەستێنراو دەردەهێنێ و بەکاری دێنێ بۆ کردنی کردارێکی میکانیکی لەسەر شەفتی خولاوە ئەو دەرخستنە هاوچەرخە داهێنرا لە لایەن چارلس پارسۆنز لە ١٨٨٤

 

 

== '''مێژوو''' ==

یەکەم ئامراز کە ئاشکرا کرا وەکو تۆڕبینی  هەڵمی زیاتر بە یاریەکی منالان دەچوو . ئاۆلیپلی کلاسیک ناسێندرا لە سەدەی یەکەم لە لایەن پاڵەوانی ئەلێکساندریا لە رۆمانی میسڕی. لە ١٥٥١ تاقی-ئەلدین لە عوسمانی میسڕ تۆڕبینی هەڵمی ناساند لەگەڵ بەکارهێنانێکی گونجاو کە بریتیبو لە خولانەوەی مریشکی برژاو. تۆڕبینی هەڵمی لە لایەن جیۆڤانی برانکای ئیتالی و جۆن ویلکینزیش ناسێندرا  لە ئینگلتەرا لە ١٦٤٨. ئەو ئامرازانەی لە لایەن تاقی-ئەلدین و ویلکینز ناسێندران ئێستا بە جەگی هەڵمی دەناسێندرێن . لە ١٦٧٢ تۆڕبینی هەڵمی پاڵنەری سەیارە دیزاین کرا لە لایەن فێردیناند ڤێربیست . چەندین دانە لەو سەیارەیە بەرهەمهێندرا لە کۆتاییەکانی سەدەی ١٨ لە لایەن میکانیکێکی ئەڵمانی نەزانراو

 

 

=== پەڕ و ستەیج دیزاین ===

پەڕەکانی تۆڕبین پێک هاتوە لە دوو بەشی سەرەکی ، پەڕە و نۆزڵ.

 

نۆزڵەکان دەجوڵێن بە هۆی بەریەکەوتنی هەڵمەکە پێیاندا و بە هۆی کاردانەوەی بۆ خێرایی هەڵمەکە لە خاڵی دەرچوون ، هەر تۆڕبینێک پێکهاتبێت لە نۆزڵی جوڵاوی یەک لە دوای یەک لەگەڵ نۆزڵی جێگیرکراو پێی دەڵێن ریاکشن تۆڕبین ،پارسۆنز تۆڕبین.

<br />

تۆڕبینە خەستکەرەوەکان زیاتر لە وێستگە کارەباییەکان دەبینرێن ، ئەو تۆڕبینانە هەڵمی لە گیزەر وەردەگرن دەریدەدەنە خەستکەرەوە  ، هەڵمی دەردراو لە پەستانێکە لە خوار پەستانی ئەتمۆسفیرە ، بە کەمی لە دۆخی جیڕی دایە .

 

 

=== دوو - تەوژمی خولاوە ===

هەڵمی جوڵاو لێکەوتە و فڕێدانی تەوەرەیی دەبەخشێ بەڵام فڕێدانی تەوەرەی لە ناو تۆڕبینی سادەدا دژ  نیە، بۆ ئەوەی درێژە بە راستی ئارەستەی خولانەوە بدەین و هاوسەنگی بکەین، ئەو هێزە پێویستە بەرهەڵستی هێزێکی دژی خۆی بکا ، فڕێدانی بیرینگ دەتوانرێت لە شەفتی بیرینگ بەکار بێت ، خولاوەکە دەتوانێت دەمی پستۆن بەکار بێنێت ،دەتوانرێت دەبڵ-تەوژم بچێتە ناوەندی شەفتەکە و بێتە دەرەوە لە هەردوو دەرچەکە، یاخود تێکەڵەیەک لە هەموو ئەوانە ،لە دەبڵ تەوژمى خولاوە پەڕەکان لە هەر نیوێکدا روویان دژی یەکتر دەکەن  بۆیە هێزە تەوەرەییەکان یەکتری لە ناو دەبەن بەڵام هێزە لێکەوتەکان بە یەکەوە کار دەکەن ، وە هەروەها ئەو دیزاینەی خولاوە پێشی دەڵێن دوو-تەوژم ، دەبڵ تەوژمی تەوەرەیی یان دەبڵ ئەگزۆز ، ئەو ئامادەکاریە باوە لە ناو داپۆشەری پەستان نزم لە تۆڕبینی تێکەڵە

 

 

=== تۆڕبینی پاڵنەر ===

تۆڕبینی پاڵنەر نۆزڵێکی جێگیرکراوی هەیە کە تەوژمی هەڵمەکە دەباتە خێراییەکی زۆری هاوێژەر، ئەو هاوێشتنە پێکدێت لە جووڵە وزەیەکی بایەخدار کە دەگۆڕێ بۆ خولاندنەوەی شەفت بە بەکێتێک وەکو- شێوە پەڕی خولاوە ، کە هاوێشتی هەڵمەکە ئارەستەی گۆڕا،پەستان نزم دەبێتەوە بە تەنها لەسەر  پەڕەی جێگیر ،لەگەل زیادکردنی نێت لە خێرایی هەڵمەکە لە هەر قۆناغێک،

 

 

=== ئیشپێکردن و چاککردنەوە ===

لەبەر ئەو پەستانە بەرزەی کە بەکاردێ لە سێرکتە هەڵمیەکان و بەکارهێنانی ماددەکان، تۆڕبینە هەڵمیەکان و بەرگەکانیان سستی پلەیەکی گەرمیان بەرزە،کاتێک تۆڕبینە هەڵمەکان گەرم دەکەین بۆ کارپێکردن،دەمەوانە سەرەکیەکانی داخستنی هەڵم خەتێکی تێپەڕاندنی هەیە

بۆ ئەوەی رێگا بە هەڵمە زیادگەرمکراوەکە بدا بە هێواشی بە ناو  دەمەوانەکەدا تێپەڕ ببێت و خەتەکان گەرم بکات لە سیستەمی تۆڕبینەکە، هەروەها گێڕی سوڕاندن قۆرغدەبێت لە کاتێک کر گیچ هەڵمێک نیە بۆ ئەوەی بە هێواشی تۆڕبینەکە بسوڕێنێ، دوای یەکەم سوڕانی تۆڕبینەکە لەلایەن گێڕی سوڕاندن،کات دەدرێت بە خولێنەر بۆ ئەوەی رووێکی راست وەربگرێت،پاشان گێڕی سوڕاندن قۆرغنابێت و هەڵمەکە دەچێتە ناو تۆڕبینەکە،یەکەم جار بۆ پەڕەکانی دواوە دوای بۆ پەڕەکانی پێشەوە، بە هێواشی تۆڕبینەکە دەجووڵێ لە ١٠-١٥رپم تاوەکو تۆڕبینەکە بە هێواشی گەرم بێت، کرداری گەرمکردنی تۆڕبینە هەڵمیە گەورەکان لەوانەیە دە کاتژمێر بخایەنێت.

 

=== ڕێنوێنی خێرایی ===

کۆنتڕۆڵی تۆڕبین لەگەڵ گۆڤەرنۆڕێک پێویستە ، تۆڕبینەکان پێویستە بە هێواشی هەڵبکرێن تاکو زیانەکان نەهێڵیت ( وەکو نەوەکانی یەک بە یەکی تەزووی کارەبایی)،پێویستی بە کۆنتڕۆڵی خێرایی ورد هەیە،

 

 

== ئیشپێکردنی راستەوخۆ ==

وێستگەکانی وزەی کارەبا تۆڕبیینی هەڵمی گەورە بەکار دێنن کە مۆلیدەی کارەبایی ئیش پێ دەکا بۆ بەرهەم هێنانی زۆربەی کارەبای جیهان ( نزیکەی لە ٪٨٠)،

 

 

== جووڵانی ژێرئاوەکان ==

لە کەشتیە هەڵمیەکاندا،خاڵەباشەکانی تۆڕبینی هەڵمی لەسەر بزوێنەری ئاڵوگۆڕ قەبارەیان بچووکە ، چاککردنەوەی کەمتر، کێشی کەمتر،لەرزینی کەمتر،تۆڕبینی هەڵمی لە کاتانە چوستە کاتێک رپم لە هەزارەکانە،لە کاتێکدا کاریگەرترین دیزاینی پەروانە بۆ خێرایی خوار ٣٠٠رپم، بەم شێوەیە گێڕی کەمکردنەوەی ورد پێویستە کەشتیە تازەکان لە جەنگی جیهانی یەکەم ، وەکو تۆڕبینیا کە ئیش پێکردنی راستەوخۆی هەیە لە تۆڕبینی هەڵمی بۆ شافتی پەروانە ، دانەیەکی تر، تۆڕبۆ-کارەبا بڵاوکەرەوە، کە مۆلیدەیەکی کارەبایی ئیش دەکا بە تۆڕبینەکی خێرای بەرز کە بەکاردێت بۆ ئیش پێکردنی یەک یان زیاتر مۆتۆڕی کارەبایی خێرایی نزم کە بەستراوە بە شەفتی پەروانە، تۆڕبۆ-کارەبا ئیشپێکەر زۆرترین بەکارهێنانی هەبووە لە کەشتیەجەنگیە ئەمەریکیەکان لە جەنگی جیهانی یەکەم و لە تیپی سەربازی گوێزەرەوە و ماس-پرۆدەکشن،

 

 

=== ئیشپێکردنی تۆڕبۆ-کارەبا ===

ئیشپێکردنی تۆڕبۆ-کارەبا لە کەشتی جەنگی(USS new mexico) کارپێکرا لە ١٩١٧، لە ماوەی هەشت ساڵی دواتر یو ئێس ناڤی پێنج دانە کەشتی جەنگی تۆڕبۆ-کارەبای تری کارپێکرد لەگەڵ دوو دانە فڕۆکە هەڵگر، دە دانە کەشتی تۆڕبۆ-کارەبای تر پلانیان بۆ دانرا کە دروست بکرێن بەڵام رەتکراوە بەهۆی ئەو سنورەی کە دانراوە لە پەیماننامەی واشنتۆن ناڤاڵ