سووڕی مانگانە: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

 

پۆن لە ھەر سووڕێکی مانگانەدا ٥-٣ ڕۆژ دەخایێنێ، ئەم ماوەیە بۆ ٨-٢ ڕۆژ دەگۆڕێت. ھەر سووڕێکی مانگانە ٢٨ ڕۆژ دەخایێنێ و ئەم ژمارە لە ٣٥-٢١ ڕۆژ لە گۆڕاندایە. ڕێژەی خوێن ڕژان لە ھەرجارە پۆنێکدا نزیک ٣٥میلی لیترە.

لە زمانی کوردیدا بۆ وشەی سووڕی مانگانە ئەم وشانە تۆمار کراون : [[بێ نوێژی]] ، [[بێ نمایی]] ، [[مەھیک]] ،[[کنج]] ، [[مانگانە]] ، [[پیسار]] ، [[پیار]] ، [[سەرخوێن]] ، [[جنک شووردن]] ، [[عوزر]] ، [[خوێنی مانگانە]]

 

ئێمە لێرەدا وشەی «سووڕی مانگانە» و «پۆن» مان ھەڵبژاردووە، کە بۆ زۆربەی خوێنەران ئاشناترە.

 

زۆرێک لە ژنان لە سووڕی مانگانەدا ڕووبەڕووی جەڵتەیەک خوێن دەبنەوە کە بەرھەمی ھەڵڕژانی شانەکانی ناوپۆشی مناڵدانە کە تێکەڵ بە خوێن بووە و گرساوە. جەڵتەی پۆن زۆرتر لەو کەسانەدا بەدی دەکرێت کە خوێنی زۆرتر لە ڕادەی ئاساییان لێ دەڕژێت. ئەم دیاردەیە زۆرجار بە ھەڵە وەک لەبارچوونی پێشوەختی [[ئاوڵەمە]] دەناسرێت. ئەنزیمی [[پلاسمین]] ناھێڵێ خوێن لە مناڵداندا بگرسێت.

 

یەکەمین پۆن لە ژناندا بۆ تەمەنی ١٣ ساڵ دەگەڕێتەوە، ئەم دەسپێکە لە تەمەنی ١٨-٨ ساڵیشدا ئاساییە.

لەوانەیە ژنان تووشی گۆڕانی چالاکی سێکسی، ماندوویی، گیرانی ئاو، بەژان کەوتنی مەمکەکان و ھێڵنج ببن. بەم گۆڕانکارییانە، [[کۆنیشان|کۆنیشانی پۆن]] دەڵێن. ھەڵبەتە ئەم نیشانانە لە زۆربەی ژناندا زۆر بە کەمی و ھێواشی دەردەکەوێت و بە ئاسانی تێپەڕی دەبێ. [[ڕێژیمی خۆراکی]] تەندروست، کەم خواردنی خوێ و ئەلکول و کافەیین، جووڵە و وەرزشی ڕۆژانە لە ڕاگرتنی ئازارەکانی سووڕی مانگانەدا زۆر کاریگەرە.

 

زۆربەی ژنان لە ماوەی سووڕی مانگانەدا تووشی کرامپەکانی سک دەبن، ئەمە بە ھۆی کرژ بوونەوەی ماسوولکەکانی مناڵدان و دەوری مناڵدانە بۆ وەدەرنانی تراوەکای پۆن؛ ئەم کرامپانە بە [[سووڕی ژاناوی]] سەرەتایی دەناسرێن، سووڕی ژاناوی زۆرتر لە دوو ساڵی یەکەمدا بەدی دەکرێت، لەوانەیە تا ئاوەسوییش درێژە بستێنێ، بەڵام لە زۆربەی ژناندا پاش تەمەنی ٢٠ساڵ، شوێنەوارێکی ئەوتۆی لێ نامێنێ.

 

 

دەرمانی دژەھەوی ناسترۆئیدی وەک [[ئیبۆپرۆفێن]] و [[ناپرۆکسێن]] لە شکاندنی ئازارەکانی سووڕی ژاناوی بەسوودە.

 

 

ھۆی ئەم کێشانەش جۆراوجۆرە: '''چڵک'''، [[ئای یو دی]] ، [[کیستی ھێلکەدان]] ، [[بەدبژیوی]] ، [[گوشاری دەروونی]] ، [[شێرپەنجە]] ، [[شێوانی ھۆرموونەکان]] ، [[سکپڕی]] ، [[دەرمانی کیمیاوی]] و...

تەنزیف (پۆنمژ)، تامپۆن، کووپی پۆن و...

[[پەڕگە:SDM-circle3.svg|چەپ|250px|وێنۆک| [[خوێنی مانگانە]]‏‏‏ (سوور)، [[ئاوسی]] (ئاوی)، [[قسری]] (سەوز)]]

[[پەڕگە:MenstrualCycle2.png|چەپ|250px|وێنۆک|چەرخەی سووڕی مانگانە‏‏‏]]

چەرخەی سووڕی مانگانە بە مەبەستی پاراستنی زاوزێ لە ژناندا و لە ژێر کۆنتڕۆڵی کۆئەندامی [[کۆئەندامی کوێرەڕژێنە|کوێرە ڕژێن]] کار دەکا.ئەم چەرخە لە سێ فاز پێکھاتووە:

 

گەرچی لە بڕێ سەرچاوەدا ئەم دابەش کردنەش ھاتووە:

 

ھەر چەرخەیەکی سووڕی مانگانە لە یەکەم ڕۆژی خوێن لێچوونەوە دەست پێ دەکات. ھەلی ئاوس بوون تەنیا لە فازی ناوەڕاستدا دەڕەخسێ، واتە لە ڕۆژی ٨ تا١٩ ی سووڕی مانگانە.

 

، زۆرێک لە دایک و باوکان بە گوێرەی چەرخەی سووڕی مانگانە و بە شێوەیەکی ئاسایی بەرنامە بۆ مناڵداربوون یا پێشگری دەڕێژن.

[http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%82%D8%A7%D8%B9%D8%AF%DA%AF%DB%8C]