ئەسکەندەری مەزن: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

[[پەڕگە:Alexander1256.jpg|200px|وێنۆک|چەپ|پەیکەری ئەسکەندەری مەزن لە مۆزەخانەیێک لە [[ئەستەمبوڵ]]]]

 

 

 

سوارە قارەمانەکان: چینی ھەڵبژاردە بوون لە سوپای مەکدۆنی لە کاتی فەرمان رەوایی پاشا فیلیپی دووەم لە ژێر دەستی ئەسکەندەری مەکدۆنی، کە بە باشترین سوار دانراون لە جیھانی کۆن.

یارمەتی باوکیدا بۆ لە ناو بردنی ئەیپینییھکان و پیبیھکان لە شارۆنیا. کاتێ پاشا فیلیپی دووەم سەرکەوتوو بوو لە ھێرشەکانی بۆ یەکگرتنی ھەموو یۆنان (جگە لە سپارتا، لە ئەنجومەنی کۆرنیپ (ئەنجومەنە یەکگرتووەکەی وڵاتەکانی کە پاشا فیلیپ داگیری کردبوو) پەیوەندی لە نێوان ئەسکەندەر و باوکی پچڕا. فیلیپ کیلیۆپاترای ھێنا، کچی جێنەڕاڵ ئەتالوس و دایکی ئەسکەندەری (ئۆلمپیا) دوور خستەوە. ئەلێکساندەر و دایکی ناچار بوون بۆ ئەوەی ڕابکەن بۆ لای خێزانەکەی ئۆلمپیا (دایکی ئەلێکساندەر) لە ئیپیرۆس ھەتاکو ئەسکەندەرو و پاشا فیلیپی دووەم پەیوەندێکانین چاک کردەوە.

 

[[پەڕگە:Map Macedonia 336 BC-en.svg|230px|وێنۆک|چەپ|وێنەی پاشایەتی مەکدۆنیا لە ساڵی ٣٣٦ پێش زاییندا]]

لە سالی ٣٣٦ پ.ز. خوشکەکەی ئەلێکساندەر شوو دەکات بە پاشای مۆلیزی، لە کاتی ئاھەنگەکەدا لە سەر دەستی بوسانیاس دەکوژرێت. ئەو کاتە ئەلێکساندەر ١٩ ساڵ بوو.

 

 

ئەسکەندەر نیزکبوبۆوە لە کۆتای ھێرشکردنە سەر باکور، ھەواڵی پێ پیبیھکان (یەکێک لە دەوڵەتە یۆنانێکان) پاسەوانی مەکدۆنیەکانیان دەرکردووە کە پاسەوانی ئەو دەوڵەتەیان دەکرد. لە ترسی یاخی بوونی دەوڵەتەکانی تر، ئەسکەندەر ناچار بوو شتیک بکا، ئەوەبو کە سوپا گەورەکەی کە پێک ھاتبوو لە ٣٠٠٠ سوار و ٣٠٠٠٠٠ سەرباز، ناردنی بۆ باشور، بۆ نیمچە دوورگەی یۆنان.

 

تاکتیکە ترسێنەرەکەی ئەسکەندەر کاری کردە سەر دەوڵەتە یۆنانیەکانی کە (لەنێوانیاندا ئەپینا)، بوون بە ھاوپیمانی ئیمبراتۆریەتی مەکدۆنی یان بێ لاین بوون.

[[پەڕگە:MacedonEmpire.jpg|300px|وێنۆک|ڕاست|وێنەی ئیمپراتۆری مەکدۆنیا]]

دووەم ھێرشی ئەسکەندەر بۆ ڕۆژھەڵاتی ئێرن بوو، لە کاتێکا کە موستەعمەرەی مەکدۆنی درووست کردبوو و لە ساڵی ٣٢٧پ.ز. قەڵایەکی داگیرکرد لە ئاریامازس. دوای گرتنی شازادە ئۆکزیرتس، ئەسکەندەر کچەکەی ھێنا کە ناوی ڕۆکسانا بوو. لە ساڵی ٣٢٨پ.ز. ئەسکەندەر لە جەنگیکدا لە پاشا پۆریوسی بردەوە لە باکوری ھندستان، پاشا پۆریۆس کاری کردە سەر ئەسکەندەر، بۆیە ئەسکەندەری گەڕانێوە سەر پاشایەتی و وەفایتی و بەخشندەی ئەوەی وەرگرت. لە ڕێگەیان بۆ گەڕانەوە، ئەسکەندەر بریندار کرا لەلایەن جەنگاوەرە مالییەکانەوە لە ساڵی ٣٢٥پ.ز. دوای ئەوەی ئەسکەندەر برینەکەی چاک بووە و خۆی و سوپاکەی ڕۆیشتن بۆ باکور بەڕێگەی سەختی کەنداوی فارس، کە لەوێ زۆربەیەی سوپاکەی توشی نەخۆشی بوون یان بریندار بوون یان مردوون. لە مانگی شوباتی ٣٢٤پ.ز. ئەسکەندەر لە کۆتایا دەگاتە وڵاتی شوشە(سوسە). ناچار بوو بچێتەوە سەر سەرۆکایەتی و سوپای تازە کۆ بکاتەوە، ئەو ھەوڵی دا کە فارسە دەوڵەمەندەکان پەیوەندی بکەن بە بە مەکدۆنییەکان بۆ ئەوەی چینێکی فەرمان ڕەوا دروست بکات، لە کۆتایدا وای کرد کە ژمارەیەکی زۆر مەکدۆنی ھاوسەرگیری لەگەڵ فارسەکان بکەن. دوای ئەوەی ئەسکەندەر ھەزارەھا جەنگاوەری فارسی خستە ناو سوپاکەیەوە، ئەو زۆربەی مەکدۆنێکانی لە سوپاکەی دەرکرد. ئەمە وای لە جەنگاوەرە کان کرد تورە بن، کە ڕەخنەیان لە جەنگاوەرە نوێکانی ئەسکەندەر دەکرد و تاوانباریان کرد لەسەر بایەخپێدانی نەریتی فارسی و شێوازی فارسی. ئەسکەندەر سەربازەکانی دامرکانەوە بە کوشتنی ١٣ سەرکردەی فارسی.

 

 

[[پۆل:ئەسکەندەری مەزن]]

[[پۆل:مردووانی ٣٢٣ی پ.ز]]

[[پۆل:لەدایکبووانی ٣٥٦ی پ.ز]]

{{Link FA|ar}}

{{Link FA|he}}

{{Link GA|en}}

{{Link GA|es}}

{{Link GA|id}}

{{Link GA|no}}